Kleine mensen in een grote oorlog door Johan Veenhof

Titelbeschrijving
-Joh. G. Veenhof, Kleine mensen in een grote Oorlog. Barneveld 1997 (eerste druk)


Genre
Oorlogsroman


Motivatie boekkeuze
Ik heb het boek niet zelf uitgekozen, maar een vriendin van mijn. Het leek mij wel een aardig boek, maar ik vroeg me af of het wel echte literatuur is. Ik nam liever een wat bekender boek, van een wat vertrouwdere schrijver, maar de oorlog vond ik ook wel een leuk onderwerp. Ik las toen de eerste regels van de achterflap. Het ging over het front en vervolgingen. Dat sprak mij wel aan, maar ik had het laatste stuk niet gelezen. Daar stond ongeveer: De klemtoon van de oorlog ligt vooral aan het front, maar de Hongerwinter wordt vaak vergeten. Dat was dus wat minder actie. Ik mocht het boek wel van de docent lezen. Dat moest ook wel, want ik had net voor de vakantie geen tijd meer om een ander boek te lenen.


Recensie over het boek
Ik heb het hele internet afgezocht, maar kon geen recensie vinden. Maar gelukkig kende ik iemand die het boek ook gelezen heeft, dus heb ik die gevraagd om een recensie te schrijven.


recensie ‘Kleine mensen in een grote oorlog’:
Ik vind het een spannend boek met leuke karakters en eigenschappen. Ik heb al meer van deze schrijver gelezen, dus de schrijfstijl bevalt me wel. De oorlog als thema spreekt me ook wel aan. Het is typisch Nederlandse literatuur, door het ouderwets taalgebruik. Het is voor mensen die van moderniteit en actie houden niet aan te raden. Maar als je een van de weinigen geïnteresseerd bent in de oorlog en het vroegere leven in Nederland is dit boek echt mooi.

Geschreven door Nikki Kroes.


Samenvatting inhoud
Deze samenvatting heb ik zelf geschreven, omdat er op internet geen te vinden was.

De oorlog lijkt bijna ten einde, maar er is nog een koude winter voor de boeg. Er is steeds minder voedsel en mensen beginnen honger te krijgen. De Duitsers hebben een spertijd ingesteld en radio is verboden. Gart en Teune wonen al jarenlang samen. Ze verbouwen aardappels en hebben een onderduiker in huis genomen, Albert Giesman. Hij wil de razzia’s ontlopen, want hij heeft nare herinneringen aan de arbeidsverruiming. Engelse vliegtuigen vliegen over om Duitsland om de Duitsers te bombarderen. Albert heeft daar veel belangstelling voor.

Stoffel Hereveld heeft een vrouw en veel kinderen. Hij moet eten voor de kinderen zien te krijgen, want ze hebben al 2 dagen niks te eten gehad. Hij is een van de vele gezinnen die te lijden hebben onder de Duitsers. Hij gaat langs een aantal boerderijen om voedsel te kopen, maar er is nergens iets te koop of voor veel te hoge prijzen. Uiteindelijk komt hij bij de Grote Pol. Als de boer, Luit, hem ziet laat hij zijn waakhonden op hem los. Die verscheuren zijn kleren en bijten in hem, zodat er een grote wond ontstaan. De Pols kunnen er alleen maar om lachen, ze houden van leedvermaak. Stoffel loopt lang Jan Mulder. Die ziet hem en wil hem helpen. Binnen praten ze over de situatie en Jan wil hem wel helpen. Jan, ook wel bekend met de naam Jan d’n Onbenul, woont alleen en heeft een eigen voedselvoorziening. Stoffel is verbaasd dat Jan hem wil helpen. Jan geeft Stoffel te eten en geeft ook nog wat mee voor zijn vrouw en kinderen. Ze bespreken het plan om voedsel van de Pols te stelen, want die hebben toch al zo veel. Stoffel merkt dat hij zich bij een soort van organisatie aansluit, maar heeft geen keus.

Ondertussen zijn Albert en Gart bezig met een ondergrondse kelder voor een voorraad aardappels. Dat doen ze om te voorkomen dat de Duitsers komen en een deel in beslag nemen voor de Duitse voedselvoorziening. Ze slaan de aardappels op. Later vliegen er veel vliegtuigen over. Gart en Albert zien hoe een van die Engelse vliegtuigen wordt beschoten en neerstort. Albert wil poolshoogte nemen en de piloot helpen. Maar Gart heeft nog zijn bedenkingen, want een Engelsman in huis nemen is strafbaar.

Ondertussen zit Coba, de vrouw van Stoffel, haar kinderen gerust te stellen. Ze kunnen niet slapen en zeuren om eten. Dan komt Stoffel thuis en geeft de kinderen te eten. Hij zegt wat er allemaal gebeurd is en iedereen is opgelucht.


Dan wordt het bezoek van Stoffel aan Jan weer besproken. Jan vertelt over de organisatie die actief is. Dan komt Alex op bezoek, de dorpsdokter. Stoffel komt er al snel achter dat hij ook in het complot zit. Samen maken ze een plan om bij de Pols aardappelen te stelen. De denken over alles na en spreken af wie wat doet.

Dan gaan we weer naar Gart en Albert. Ze zien het wrak liggen en niet ver ernaast de piloot. Albert haalt een ladder en ze verplaatsen hem na lang twijfelen naar de kelder. Ze komen nog wat Duitsers tegen, maar weten hen te ontglippen. De Engelsman heeft veel pijn en direct medische hulp nodig. Daarom roepen ze de hulp van Alex in, die ter plekke de man behandelt.

De man kan niet bij Gart blijven, want dat is te gevaarlijk. Alex vraagt Jan of de Engelsman bij zijn onderduikers kan verblijven, hij heeft er zelf namelijk ook al twee. Dat kan, en dus moet de piloot verplaatst worden. Dat is niet zonder gevaar, de Duitsers mogen er niet achter komen. Daarom moeten ze voorzichtig lopen, soms zelfs naar de grond duiken. De Engelsman bereikt het huis veilig en wordt in een van de kelders gelegd.

Dan worden de plannen van de voedselbemachtiging nog één keer besproken. Ze gaan naar de Grote Pol. De honden moeten verdoofd worden, zodat ze de aardappelen kunnen oogsten, en op een kar meenemen. Maar dan ontdekt Jan dat er een hele voorraad in de schuur van het bedrijf staat. Ties en Luit horen de honden blaffen als ze het terrein betreden. Ze komen naar buiten om te kijken wie er zijn. Ze zien echter niets. Nadat de honden verdoofd zijn en Ties en Luit weer naar binnen zijn, kan Jan de deur van de schuur openen en de voorraad meenemen. Daarna gaan ze stilletjes weg. Ze komen nog wat Duitsers tegen, maar die zien hen niet. De buit is binnen.

De volgende dag zijn de Pols woedend. Iedereen weet dat ze bestolen zijn. Ze krijgen SS’ers op bezoek, die hen beloven de zaak op te lossen. Er heerst een ongemakkelijke sfeer.

De organisatie wil samen met de pastoor en dominee een stichting voor de hongerlijders oprichten. Dat lukt en ze krijgen een school tot de beschikking waarin ze mensen kunnen helpen.

Ondertussen gaan Albert en Dientje, de dochter van Stoffel, melk halen bij een kennis. Op de terugweg worden ze echter ontdekt door de CCD, een veiligheidsdienst van de Duitsers. Het is illegaal om melk te smokkelen, dus als een van de twee mannen hem vraag wat hij heeft, antwoordt hij niet. De man schopt en slaat hen, totdat Albert zo boos wordt dat hij een van mannen turugslaat. Dientje volgt zijn voorbeeld en samen overwinnen ze de twee mannen. De pistolen gooien ze in de vijver.

Albert Giesman zet in het bos valletjes om ook nog wat vlees te vangen. Als Jan hem ziet zegt hij dat hij die meteen weg moet halen. Het is dierenleed. Jan laat zien hoe hij met Borris, de hond, een haas vangt. Die haas neemt hij mee naar het huis van Stoffel, waar hij met open armen ontvangen wordt. Het wordt meteen gegeten en hij wordt heel eg bedankt.

Dan wordt de situatie in het opvangcentrum voor hongerlijders beschreven. Op gegeven moment komt er een vrouw, Hermien, aangelopen. Ze is geestelijk helemaal in de war. Dokter Alex besluit haar thuis te behandelen en komt er al snel achter, door te ondervragen, dat ze aangerand is. De dokter heeft al een vermoeden wie dat gedaan heeft en doet een aantal suggesties voor. De vrouw weet de naam niet precies meer, maar bij de naam ‘de Grote Pol ‘ weet ze het weer. Alex bespreekt met een paar anderen hoe ze deze zaak moeten aanpakken.

Zo dicht bij de bevrijding beginnen de mensen over de toekomst te denken. Ook Luit Pol, die samen met wat andere rijken de toekomst bespreekt. Het hele dorp weet intussen van de aanranding en Ties voelt zich er niet gemakkelijk onder. Hij komt niet meer van het erf af. Als hij een wandeling over het erf maakt, wordt hij getroffen door geallieerd vuur. Zijn arm en been moeten geamputeerd worden ook dit komt het dorp te weten.


Voedsel is onderhand niet meer het grootste probleem, er is ook te weinig brandhout in de koude winter. Daarom besluiten Stoffen en Jan om een boom om te zagen. Dat gebeurt heel stilletjes, want de Duitsers morgen er niet achter komen. De missie slaagt en hout is er weer genoeg.

Uiteindelijk verliezen de Duitsers de oorlog, en iedereen is blij.

Albert en Dientje verklaren elkaar de liefde en zo eindigt het boek toch nog met een positief einde.


Eerste persoonlijke reactie
Ik was niet echt te spreken over een aantal punten. Een goed punt vond ik de verhaallaag, hoewel ik sommige dingen niet echt geloofwaardig vond. Ik vond ze niet in het plaatje van de oorlog thuispassen. Maar ook dat ze al die keren de Duitsers weten te ontsnappen is niet echt geloofwaardig. De gebeurtenissen waren overigens wel spannend en vermakend. Ik vond de schrijfstijl niet fijn lezen, want het taalgebruik is ouderwets, en er kwamen zelfs woorden in voor die ik niet eens ken. Ook is het begin saai, omdat er weinig gebeurt, en steeds herhaling in voorkomt, alleen om te benadrukken hoe erg de situatie is. Ook het perspectief geeft een koele indruk, waardoor je de gedachtes en gevoelens niet goed kan interpreteren. Er staat bijvoorbeeld iets zoals: ‘waarschijnlijk vond hij het niet leuk’ of ‘hij keek haar boos aan’. Achteraf gezien lijkt dit meer op een kinderboek dan echte literatuur.


Beschrijving personages
Albert Giesman: Albert is een negentienjarige jongen, die onderduikt bij een boeren familie. Hij wil de razzia’s ontlopen en is daarom bij Gart en Teune Markus ingetrokken. Hij is een harde werker en heeft veel lef. Dat blijkt wel uit zijn actie om de gewonde Engelsman te helpen. Tijdens de oorlog is hij altijd op zijn hoede, omdat hij altijd gevaar loopt om ontdekt te worden. Hij kan het goed met Gart en Teune vinden, maar vooral met Jan Mulder, met wie hij veel goede acties onderneemt. Aan het einde van de oorlog krijgt hij nog een liefdesrelatie met Dientje.

Gart Markus: Gart is een aardappelboer. Tijdens de oorlog heeft hij echter geen last van voedseltekort, en slaat zelfs een grote hoeveelheid aardappelen op in een ondergrondse kelder. Hij heeft een relatie met zijn vrouw Teune en heeft Albert als onderduiker en als arbeidskracht. Tijdens de Hongerwinter zet hij zich in voor zijn hongerlijdende medemens, door samen met een organisatie, de LO, voedsel te bemachtigen. Hij raakt zo bevriend met Jan, Stoffel en nog wat anderen.

Stoffel Hereveld: De schrijver heeft dit personage bedacht om de gemiddelde hongerlijder uit te beelden. Het is een doorsnee man, van wie we alleen de typische gevoelens te zien krijgen, namelijk die van verdriet en verontwaardiging. Hij woont samen met Coba en hebben samen 7 kinderen. het voornaamste wat we van hem te zien krijgen is zijn zoektocht en aandacht voor voedsel. Verder is het dus een hele normale man, gezien de oorlogsituatie.


Jan Mulder: Het meest opmerkelijke personage is Jan Mulder, die ook wel bekend staat als Jan d’n Onbenul. Hij woont samen met zijn hond in een huis aan de Koesteeg en heeft een eigen moestuin en boerderij. Hij komt nauwelijks in de stad en houdt van jagen. Iedereen vindt hem een kluizenaar, vandaar die naam. Hij is een erg slim persoon, met eigen plannen en ideeën. Maar in de oorlog laat hij wel van zich horen, door samen met Alex (de arts) voedsel te bemachtigen. Later wordt zijn netwerk steeds groter en is hij samen met Alex erg actief in het verzet.

Alex Westra: Hij is de dokter van de stad. Hij heeft een goed beeld van wat goed is en wat kwaad. Hij woont in het centrum met zijn vrouw, die samen met hem een artsenpraktijk runt. Doordat hij dokter is heeft hij veel privileges gekregen van de Duitsers. Maar hij is tegen hen, en misbruikt zijn middelen daarom om hongerlijders te helpen. Zo heeft hij bijvoorbeeld een fiets en verdovingsmiddelen. Hij is goedbevriend met Jan, Albert en nog wat anderen van de organisatie. Hij speelt een cruciale rol in de ondernemingen die de organisatie maakt, omdat hij de enige dokter van de stad is.

Luit Pol: Hij is een rijke aardappelboer, die toevallig door zijn werk en de voedselschaarste erg rijk is geworden. Hij bezit een grote lap land, waarop hij aardappels verbouwt. Hij heeft een vrouw, die hij als een slavin behandelt en een aantal kinderen. Omdat hij zo rijk is, heeft hij tijdens de oorlog relaties met de Duitsers gekregen. Het is de vraag of hij ze wel echt mag, want er is eigenlijk maar één ding waar hij echt op uit is: geld. Dat veroorzaakt een onvriendelijk en gierig karakter. Hij heeft geen hart voor de lijdende medemens, hij vindt zelfs dat ze moeten verdwijnen. Hij gaat alleen met rijke lui en de Duitsers om, met het motief om alleen maar meer geld te verdienen.

Ties Pol: Ties is de zoon van Luit Pol, en treed in zijn vaders voetsporen. Hij is nog arroganter dan zijn vader en wil later de boerderij overnemen. Iedereen heeft een hekel aan hem, door zijn arrogantie en valse streken. Hij heeft meer spieren dan hersencellen, dat blijkt wel uit zijn gedrag. Op het einde van het boek is hij zelfs zo dom om een meisje aan te randen. Dat wordt daarna bestaft met granaatvuur van de geallieerden, waardoor hij een arm en been verliest. Wel heel erg cliché natuurlijk.


Perspectief
Het boek wordt van begin tot eind in de alwetende vertelsituatie geschreven. Dat geeft een koele indruk, want je komt soms niet echt erachter wat de personages voelen of denken. Het geeft je wel een goed beeld over hoe de situatie tijdens de Hongerwinter was en wat er zoal gebeurde. Dat was ook een van de voornaamste doelen van de schrijver: De Hongerwinter beschrijven.


Thematiek
Zoals hierboven al staat, de schrijver heeft als doel de schrijver een beeld van de Hongerwinter te geven. Dat doet hij aan de hand van een aantal gebeurtenissen en ondernemingen die de personages maken. Dit waren goede voorbeelden van hoe mensen in die tijd met voedsel omgingen, al deze gebeurtenissen vormen een verhaal, dus wordt er een verhaallaag gevormd. De verhaallaag is veel meer aanwezig dan de thematische laag, omdat het doel van de schrijver (zie boven) nou eenmaal meer met de verhaallaag te maken heeft. Je zou de thematische laag kunnen omschrijven met 'de oorlog is verschrikkelijk', ‘de Hongerwinter was een belangrijke gebeurtenis’.


Motieven
Er zijn veel motieven die hieronder beschreven worden:

-hongerlijdende mensen: het boek draait erom, dus het is steeds een terugkerend probleem.

-tekort aan voorzieningen: geen hout, olie en andere levensbehoeften

-ontlopen van Duitsers: steeds maar weer ontlopen ze de Duitsers. Het is ongeloofwaardig, maar Veenhof wil de Duitsers hiermee belachelijk maken.


Motto
Het boek is heeft geen motto.


Titelverklaring
Het boek heet 'Kleine mensen en een grote oorlog'. Het woord 'Kleine mensen' slaat op de arme mensen of de mensen die niet aan voedsel kunnen komen. Met 'grote oorlog' wordt de Tweede Wereldoorlog bedoeld. De titel past erg goed bij het boek en is in één zin samen te vatten:

'Hoe de hongerlijders de Tweede Wereldoorlog doorkomen'.


Informatie auteur
Johan Gerardus Veenhof (Amerongen, 6 november 1933 - 4 april 1999) is een auteur die boeken schreef over de Engelsen in de Tweede Wereldoorlog. Hij was getrouwd met Joke Looijen en had 2 zonen en een dochter. Zijn bekendste boeken zijn boeken over zeeslagen en luchtslagen.



De manier van schrijven:
Veenhof schrijft veel over hoe de soldaten. In zijn boeken besteedt hij veel tijd aan het uitleggen over hoe de hoofdpersoon of iemand anders zich voelt, en de recente omstandigheden in het verhaal.

Veenhof laat ook goed zien dat er in een oorlog alleen maar verliezers zijn, het verhaal is reëel. De Engelsen worden bijvoorbeeld niet als bijzonder slim, of de Duitsers als uitermate dom afgebeeld.


Dat laatste is vooral in dit boek duidelijk te zien.

Johan Veenhof heeft nog veel meer geschreven, dit boek is lang niet zijn bekendste werk.

Voorbeelden zijn:
Oorlogsboeken:
-Kruistocht naar Leningrad (1980)
-Gevangenen in de Taiga (1980)
-Toen het licht van de vrijheid ging schijnen (1995)
-Tanksoldaten (1997; oorspr. 1983) - deel 1
-Tanks in de aanval (1997; oorspr. 1985) - deel 2
-Blauwe zee, ruisende palmen (1997) - deel 1
-Blauwe zee, brandend zand (1998) - deel 2

Ook heeft hij over luchtslagen veel geschreven:
-luchtslag om Engeland (1990)
-Luchtslag bij nacht (1990)
-Luchtslag boven bezet gebied (1991)
-Luchtslag om Afrika (1991)
-Luchtslag boven het vaste land (1992)
-Luchtslag boven de Atlantikwall (1992) - RAF vlieger Roy Peels wordt wegens gebrek aan fotovliegers overgeplaatst naar de fotovlieg afdeling. Hij moet een deel van de door Hitler opgezette Atlantikwall -fotograferen en in kaart brengen voor de invasie
-Luchtslag voor de vrijheid (1993)

-Luchtslag boven Europa (1993) - RAF vlieger Roy Peels moet met zijn squadron grote bommenwerpers begeleiden naar Berlijn om te bombarderen
-Luchtslag boven Berlijn (1994)
-Luchtslag voor de bevrijding (1994) - RAF vlieger Roy Peels moet de invasieeenheden in Europa escorteren.

Ook heeft hij een aantal zeeslagen beschreven
-Zeeslag bij Shetland (1995) - Commandant Alen Rodney van de torpedobootjager de Roqual wordt bevolen een eenheid op te halen van de geheime dienst, die het Noorse verzet op gang moet brengen, en een nieuwe eenheid af te leveren. Hij moet daarvoor vlak onder de Noorse kust komen, waar vliegbasissen zijn met de beruchte lange-afstandsbommenwerper Kondor, en veel havens met grote Duitse oorlogsschepen.
-Zeeslag bij Malta (1995)
-Zeeslag op de Atlantic (1996) - Commandant Alen Rodney van de torpedobootjager de Roqual wordt bevolen een Mariniers eenheid te brengen naar Singapore, om de oprukkende Japanners halt te houden. Hij wordt ook benoemd tot Flottielje leider (leider van een konvooi). Het alleen een haast onmogelijke taak om het konvooi heelhuids aan te brengen omdat het rond Afrika stikt van de U-boten.
-Zeeslag bij Singapore (1996)

Als laatste maakte hij ook verzetsromans
-Zelfs de maan zal duister zijn (1994)
-Morgen gloort de dageraad (1994)
-Met de dageraad komt de zon op (1995)
-Donkere wolken voor de zon (1995)
-Als het morgenlicht gloort (1996)
-De zon van de vrijheid is opgegaan (1996)


Eindoordeel
Mijn eindoordeel vorm ik door middel van de volgende onderdelen:

-realistische argument(en): Het verhaal kan zomaar waar gebeurd zijn. De gebeurtenissen zijn erg realistisch, maar er zijn ook dingen die ik niet in het verhaal vind passen. Zo krijgen de hoofdpersonen het wel een stuk of 20 keer voor elkaar om de Duitsers te passeren, terwijl ze net zo goed gezien konden worden. Hiermee wil Veenman de Duitsers vernederen, maar het bederft naam mijn neming wel het verhaal. Ook is er veel sprake van clichés, bijvoorbeeld dat de slechte uiteindelijk verliest of verslagen wordt (Duitsers verliezen, Ties verliest een arm en been) en ook dat de goede winnen en het goed met hen afloopt(Nederland wordt bevrijd, Albert krijgt een relatie). Zo is de oorlog ook wel gelopen, maar het zou leuker zijn als de Duitsers wat feller waren, zodat er wat meer actie in het boek kwam.

-structurele argument(en): Ten eerste bestaat het boek uit 16 hoofdstukken, die telkens een ander persoon laten zien. In het begin vond ik die volgorde rommelig, want het was mij niet duidelijk wat de personen met elkaar te maken hadden. Waarom de schrijver hiervoor heeft gekozen werd later duidelijk, toen de personen met elkaar in contact kwamen en een netwerk vormden.


-intentionele argument(en): Zoals ik al vaak heb gezegd, de schrijver wil de Hongerwinter aan de lezer voorleggen. Hij heeft niet een morele betekenis en de personages heeft hij alleen verzonnen om een doorsnee mens in de Tweede Wereldoorlog uit te beelden. Soms verzint hij aparte personages om het verhaal wat aantrekkelijker te maken. Maar alsnog vond ik het een saai verhaal.

Ik vond het dus een aardig saai boek, het las meer als een geschiedenisboek dan als echte literatuur. Daarom vind ik dat het boek een redelijk laag cijfer verdient, een 5,0.