Kartonnen dozen door Tom Lanoye

Auteur Tom Lanoye is op 27 augustus 1958 geboren in Sint Niklaas, als jongste zoon uit een slagersgeslacht. Eind jaren zeventig vertrekt hij naar Gent, om daar Germaanse filologie en sociologie te studeren. Zijn eerste officiële publicatie is het gedicht ‘Aanhoudende vorst’ in Beste gedichten – Prijs voor poëzie in 1979. In 1982 is Lanoye uitgever en redacteur van het blad ’t Zwarte Gat, waar slechts vier nummers van verschenen. Ook trekt Lanoye de aandacht door samen met Kamagurka in Humo drie afleveringen van ‘De Reactivisd te publiceren. Na de reeks dichtbundels, kritieken, cabaret en polemieken, wordt het hoog tijd voor een prozadebuut. Dat wordt de verhalenbundel ‘Een slagerszoon met een brilletje’. In 1987 verhuist Lanoye van Gent naar Antwerpen. Een jaar later verschijnt zijn romandebuut ‘Alles moet weg’. Het theater loopt als een rode draad door de loopbaan van Lanoye. Zo bouwt hij rond zijn tweede roman, Kartonnen dozen, een theatershow. In 1996 tekent Tom Lanoye met Renee Los het eerste samenlevingscontract voor een homo-koppel in Antwerpen. Later dat jaar gaat de verfilming van Alles moet weg in première, onder regie van Jan Verheyen. In 2000 staat hij op de lijst van AGALEV bij de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen. Hoewel hij veel voorkeursstemmen krijgt heeft dit weinig invloed op het succes van het Vlaams Blok waar hij al jaren tegen strijd. Samenvatting Het boek is een autobiografisch verhaal van de eerste levensperiode van de auteur. Zijn jeugdjaren (lagere school en middelbaar onderwijs) worden erin verteld. Op de studeerkamer van het hoofdpersonage (dit is de auteur zelf) staan op een rek een aantal dozen. Deze dozen bevatten de archieven van zijn leven, een doos voor elke periode, met alle goede en slechte herinneringen. Aan de hand van deze dozen vertelt de auteur zijn jeugd. De eerste kartonnen doos is een kartonnen doos zoals vele jaren geleden gebruikt werd bij de reizen van mutualiteit. De reis gaat naar het Ardense dorpje A******** met een groep 10-jarigen van de Christelijke Mutualiteit. Daar leert hij Z. kennen. Ze slapen naast elkaar in de slaapzaal. Ze worden goed bevriend, maar na de reis verwatert het contact tussen beide jongens. De tweede kartonnen doos is een damesschoenendoos en bevat vooral de inwijding in de maatschappij. Hier wordt verteld over de homosexuele ontwikkeling van het hoofdpersonage en de geschiedenis van zijn lijdensweg in de humaniora, het Kot. Per toeval komt Z. ook naar de school waar Tom gaat. Ze komen bij elkaar in de klas terecht, en de twee worden terug goede vrienden na hun reis naar Zwitserland. Ze zitten altijd naast elkaar in de klas en tijdens de lessen spreken ze met elkaar door droedels in de kantlijn op het blad van Tom te tekenen. Na een tijd hebben ze zelfs hun eigen geheimschrift gevormd. De derde kartonnen doos is een echte archiefdoos. De persoonlijke contacten met de leraren worden beschreven. In deze doos worden ook de herinneringen aan de toenadering tot Z. bewaard, waarop hij hopeloos verliefd wordt. Zijn grootste herinnering aan Z. zit er in wanneer er een reis wordt georganiseerd om het middelbaar af te sluiten. De reis gaat naar Griekenland maar er is één probleem, er zijn hotels waar men maar per 2 in een kamer kunnen liggen. De leerkracht vraag op voorhand met wie ze in de kamer willen slapen. Tom hoopt dat Z. zijn naam zal zeggen. Dat gebeurt ook. Het begint al op de boot, daar valt Z. in slaap en Tom gaat op de schouder van Z. liggen. Zo begint eigenlijk het voorspel. ‘s Avonds als ze in de kamer liggen beginnen ze over verschillende dinges te praten. Maar, er gebeurt niets tussen Z. en Tom. Een paar dagen later liggen ze terug samen op de kamer en er gebeurt wel iets. Er ontstaat een vrijpartij tussen de twee. Nadien ontwijkt Z. Tom. Na het afsluiten van het Middelbaar onderwijs, moet Tom naar het ziekenhuis om aan zijn blindedarm geopereerd te worden. Bij de afloop daarvan, zegt hij tegen de verpleegster dat hij liever dood zou zijn. Dit verteld hij doordat hij beseft dat zijn Middelbare school voorbij is en dat hij het contact met Z. zal verliezen. Op het einde van het boek verteld hij aan Z. dat hij gelukkig is getrouwd met R. een man met blonde haren. Tom weet dat hij door zijn liefde voor Z. hun vriendschap verloren is. Z. is ook getrouwd, en hij woont in Brussel.
Structuur Het boek bestaat 148 pagina’s die verdeeld zijn in 4 hoofdstukken die eigenlijk een kartonnen dozen voorstellen. Het boek is min of meer chronologische samenhang van jeugdherinneringen, met af en toe eens beschrijvingen van personen die verder in het verhaal nauwelijks een rol spelen. Het boek speelt zich op verschillende plaatsen af. In het Ardense dorpje A********, het provincienest P, in Griekenland, in Zwitserland. Het laatste deel kun je eigenlijk bezien als een epiloog want hij vraagt aan de lezers wat je gaat doen met de laatste doos die het boek voorstelt. Taal en stijl Tom Lanoye heeft zijn eigen schrijfstijl met een uitgebreide woordenschat. De sfeer in het verhaal verandert voortdurend door zijn lange beschrijvingen en uitweidingen. Deze lange beschrijvingen storen niet omdat het boek vlot leest en het zit vol met ironie en cynisme. Hij gebruikt af en toe ruw taalgebruik maar toch blijft het boek teder. De gebeurtenissen worden gezien door de ogen van de hoofdpersonage Tom Lanoye. Het is een ik-verhaal. Hoofdthema Het thema van het boek is zoals Tom Lanoye zelf in de eerste regel al aankondigt “ een banale liefde en haar vertederende kracht”. Door de vele uitwijdingen over de middelbare schooltijd is het boek ook een beschrijving van het België uit de jaren zestig en zeventig. Hij is kritisch op het onderwijs op een streng katholieke patersschool en op de slechte werking van de overheid. Personen De hoofdpersoon is Tom Lanoye is de vijfde zoon van een slager. Hij is vrij intelligent en ontwikkelt zich op de middelbare school al snel uit tot het uitslovertje van de klas. Hij is hopeloos verliefd op Z. Z. is vrij klein en heeft haar dat een beetje krult. Hij is een spontane, open jongen die graag lacht en door iedereen sympathiek gevonden wordt. Hij is atletisch gebouwd en turnen is één van zijn hobby’s waardoor hij vaak opvalt met zijn turnkunstjes. De vijf jaar oudere zus van Tom is één van de vier vrouwen die hem in zijn eerste levensjaren sterk beïnvloed hebben. Zij is een typische oudere zus die zich moederlijk gedraagt tegenover haar jongere broer. Wieske is een vriendin des huizes die veel tijd bij de familie Lanoye door brengt. Pas op haar vijftigste trouwt ze en niet lang daarna sterft ze. Samen met Tom gaat ze elke week naar de film. Tom beschouwt Wieske ook als grote zus. Tom zijn moeder was een oerdegelijke huisvrouw met een aantal vaste principes. Ze speelt ook amateurtheater en laat Tom samen met haar repeteren waarbij hij de smaak van het theater te pakken krijgt. Pit Germaine is de vierde generatie van de vier vrouwen uit Toms jeugd. Zij is de oudste zus van zijn moeder die na de dood van haar moeder de zorg voor het gezin op zich nam en daardoor niet getrouwd geraakte. Ze was van alle verhalen en roddels op de hoogte, die ze dan ook overal vertelde. Op haar zeventigste trouwde ze uiteindelijk toch nog en op haar tweeëntachtigste sterft ze aan kanker. De slome, een klasgenoot van Tom en Z. en de zoon van een rijke boer. Was het hopeloze geval dat zich niet voor school interesseerde. Hij is de eerste die beweert hasj te roken en de eerste die zijn haar laat groeien. Hij is de redder van Tom op het ogenblik dat Z. hem gaat afwijzen. Later blijkt de Slome getrouwd en vader van drie kinderen te zijn en les te geven in de school die hij zo haatte. Stijlrichting Het gaat hier om een realistisch verhaal dat geschreven is om de mensen te tonen hoe zijn homoseksualiteit is gegroeid naarmate hij ouder wordt en zijn liefde voor Z. dus ook groeit. Hoe hij daarna afgewezen wordt en dat hij door zijn liefde voor Z. uiteindelijk Z. verliest.
Literaire soort Kartonnen dozen is een autobiografische liefdeskomedie, verteld met veel ironie en cynisme. Het boek is magistraal verwoord op een amusante manier. Eigen mening Ik vond het een heel goed boek dat vlot en lekker las. Zijn zelfspot werd zo goed verwoord dat ik op het moment dat hij afgewezen werd geen medelijden kreeg met Tom en dat ik voort wilde lezen. Ik raad anderen aan om dit boek te lezen want het is wel grappig en het leest snel.