Het theater, de brief en de waarheid door Harry Mulisch

Titelverklaring De titel ‘Het theater, de brief en de waarheid’ slaat op de inhoud van het boek. Het theater: Herbert, de man waar het boek over gaat, is een toneelspeler, en die een soort toneelstuk (een soort verklaring) maakt voor zijn vrouw. Terwijl zijn vrouw Magda weer een soort toneelstuk (de brief) maakt voor haar man. De brief: Dit slaat op een brief waarvan Herbert zegt dat hij heeft geschreven, waardoor hij denkt dat die brief de oorzaak is van het depressieve gedrag van zijn vrouw, en denkt haar zo te helpen. Terwijl Marga weer bekent dat zij hem heeft geschreven om haar man te helpen. De waarheid: Dat is iets waar iedereen opzoek naar is. Op de begrafenis van elkaar vertellen ze allebei ‘de waarheid’ maar of dat echt waar is zullen we uiteindelijk nooit achter komen. Wel weten we dat ze elkaar allebei wouden helpen door toneelspel en liegen.
Taal/ perspectief De taal is gewoon modern Nederlands en makkelijk te volgen. Het verhaal wordt beschreven in een ik-perspectief. Alleen zijn er in het boek wel 2 ik-personen, namelijk Felix en Vera. Je volgt alles via de ogen en oren van de ik-persoon(en). Natuurlijk zijn de verhalen wel vanuit hun standpunt verteld. Aanleiding van het boek Harry Mulisch las een keer in een Novemberaflevering van Dostojevski’s journalistiek een ‘Dagboek van een schrijver’ uit de novelle ‘De Zachtmoedige’. Dat verhaal werd beschreven als ronduit “fantastisch”. De reden voor dat was, dat de schrijver zijn jonge vrouw de dood in had gedreven en om door, bij het bij zijn van de lijkbezorger, alles op te biechten en probeert hij bij zich zelf weer in het reine te komen. En wat dan blijkbaar werkelijk “fantastisch” was dat er niemand er bij was om het te stenograferen, maar toch stond het uiteindelijk op papier. Harry Mulisch is nog een stap verder gegaan dan de schrijver van dat de novelle. Zijn eerste deel komt overeen met de novelle, alleen zitten er daar wel mensen bij, een stuk of honderdvijftig. Dus dit boek was dus niet zo “fantastisch” zoals Dostojevski bedoelde. Het tweede deel lijkt op het eerste, alleen ligt daar de man in het graf en doet de vrouw haar verhaal. Het eerste deel klopt zonder het tweede deel, en zo ook weer omgekeerd. Het lijkt dus op een absurd hersenspinsel dat uit het niets komt zetten. Ook die man uit die novelle had een dreigbrief geschreven naar zijn eigen gezin en een eigen ontvoering geregeld. Harry Mulisch heeft zijn fantasieën over het werkelijke verhaal laten gaan en dat op geschreven. Maar zoals nu dit boek eruit ziet lijkt het niet meer op de novelle. Harry Mulisch heeft zelfs nog politie dossier gehad van verhoren van de man en is ook nog geholpen door Dostojevski. De gebeurtenissen Herbert: Een schrijver, genaamd Felix, in dit deel de hoofdpersoon, is gevraagd om een ‘dramatische monoloog’ te schrijven voor een theater gezelschap. Dan denkt hij aan Magda en Herbert. En zo denkt hij aan de crematie van Magda en bekijkt de band er van. De hele zaal zit vol met mensen. Voor in het gebouw staat een grote foto van Magda en zitten de kinderen. En naast de doodskist staat Herbert. In de zaal zit voor namelijk familie en vrienden, maar ook behoorlijk wat journalisten die wachten op een bekening van deze bekende ‘gek’. Hij houdt dan ook inderdaad een speech over zijn overleden vrouw, hij vertelde hoe hij haar had leren kennen en hoe het leven met haar en de kinderen was verlopen. Daarna moest hij ook iets bekenen waarop iedereen wachte. Hij vertelde de mensen dat ze een dreigbrief kregen en dat Magda daar kompleet overstuur van werd. Om Magda gerust te stellen, verzint hij een ‘nep’-ontvoering, die hij bij zichzelf uitvoert. En zorgt er dan ook nog voor dat de politie er zelf achter komt dat hij het zelf had gedaan en zo dat dus ook iedereen zou denken dat hij die brief ook zelf had opgesteld. En had zo dus verwacht dat Magda weer normaal zou gaan doen en weer meer voor de kinderen zou gaan zorgen. Na deze bekentenis van Herbert condoleert iedereen hem met het overlijden van zijn vrouw. En zo eindigt het eerste stuk. Tussenspel: Hier lopen Felix en Vera, een collega, buiten te discussiëren of het verhaal van Herbert geen verhaal was om onder alle verhalen uit te komen. En waarom kwam hij er nu pas mee? En klopte het hele verhaal wel? Magda: Hier wordt de schrijfster Vera en ‘dramatisch monoloog’ in elkaar zetten voor een theater gezelschap. En denkt dan aan de crematie van Herbert. Alleen weet ze het niet meer precies wat er gebeurd was. De zaal zit vol met mensen. Voor in het gebouw staat een grote foto van Herbert en zitten de kinderen. In het gebouw zitten voornamelijk familie en vrienden, maar ook journalisten die wel bij de crematie van de beroemde ‘gek’. Dan begint ze met vertellen en vertelt hoe Herbert en zij elkaar ontmoet hebben in de theaterwereld en hoe hun leven met de kinderen verlopen was. Dat Herberts ouders Joden waren en vergast zijn en toen hij werd gevraagd om in een toneelstuk te spelen die tegen Joden, door een Duitser gemaakt, stortte hij volledig in. Magda had verschillende pogingen gedaan om hem erboven op te helpen, maar alles ter vergeefs. Toen Herbert haar op een avond vertelde dat hij het leven niet meer zag zitten, zag zij in dat ze dan nu echt iets groots moest onder nemen om hem nog te redden. Ze schreef een dreigbrief aan haar eigen man onder een valse naam, maar zodra ze hem gaf wist ze dat ze er fout aan had gedaan. Toen stortte zij zelf in omdat ze nu opzich haar man wel had geholpen maar ze had nu een muur opgetrokken tussen haar man en haar zelf die niet meer weg te nemen was. En zo had Herbert een ‘nep’-ontvoering ingezet om haar te helpen. Dus uiteindelijk wilden ze allebei elkaar helpen door een grote actie te maken maar zo gingen ze alleen maar verder uitelkaar. Zo veel hielden ze dus van elkaar. Het blijkt dus aan het eind van het boek dat Herbert zelfmoord heeft gepleegd. Maar wie wat nu precies heeft gedaan weten we niet want de verhalen sluiten niet precies op elkaar aan. Plaats/ tijd Het eerste deel van Felix speelt zich af in zijn kamer als hij terug denkt aan de crematie. Dan zijn we voor het grootste deel van het hoofdstuk in het crematorium. Het crematorium gebouw is kaal van binnen, gevuld met veel nieuwsgierige mensen. Er staat een doodskist en een foto van Magda. En naast de doodskist staat ook nog een begrafenisondernemer die ongeduldig op z’n klokje kijkt. Het tussenspel speelt zich buiten af op het terrein van het crematorium. Ze kijken naar de vierkante schoorsteen waar rook uitkomt en verbeelden zich dat Magda nu in as op gaat. Het tweede deel speelt zich af in Vera’s tuin, zij schrijft haar verhaal in een rieten stoel met de hand. En zo komen we ook weer in het rouwcentrum van het crematorium. Weer die kale zaal met mensen en een doodskist maar nu wel met een portret van Herbert er in. Bij de flashbacks wordt soms de ruimte beschreven, vb: de rioolbuis bij de ontvoering, en soms wordt de ruimte totaal niet beschreven. Het verhaal wordt door de schrijvers geschreven in 1999, maar de crematie en de happening daar omheen is in 1987 gebeurd. Dat staat allemaal geschreven in het boek.
Personages *De hoofdpersoon in het eerste deel is Felix. Hij is schrijver en heeft vroeger bij Herbert in de toneelgroep gezeten. Daarna is hij schrijver geworden. Via hem belanden we bij Herbert. *Herbert is een geboren toneelspeler en weet daar mee zijn verhalen gelovig en niet gelovig te maken. Zijn ouders waren Joods en zijn vergast. Dat bleef een zwakke plek bij hem. Hij had twee kinderen. *In het tweede deel is Vera de hoofdpersoon. Zij is ook schrijfster en een collega van Felix en volgens mij voelen zijn wat voor elkaar, vb: zij denkt na de crematie dat ze er naar verlangt om even door hem vast gehouden te worden. Via haar belanden we bij Magda. *Magda is de vrouw van Herbert en heeft twee kinderen met hem. Ook zij komt uit het toneel wereldje, daar hadden ze elkaar ook ontmoet. Zij houd veel van haar man en werkt zo haar eigen relatie naar de knoppen waarna ze ook volledig doordraait. Thematiek De thema van het boek is dus liefde. Liefde van een man en een vrouw in hun huwelijk die door een moeilijke periode gaan. Misschien speelt ‘angst’ ook wel een grote rol in dit boek. Angst om elkaar te verliezen en alleen verder te gaan. Misschien was alles wel ‘te’. Te veel angst om elkaar te verliezen en te veel van elkaar houden dat je rare dingen gaat doen en zo elkaar alleen maar juist verliest.