Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

Titel: Het stenen bruidsbed
Auteur: Harry Mulisch
1e jaar van uitgave: 1959
Motto: Er zijn twee motto’s. ‘Kom mee, lieve Helena, dan kun je wonderlijke dingen zien van de Trojaanse wagenstrijders en bronsgepantserde Grieken. Zo pas nog raasde de oorlog - bron van tranen - in de vlakte rond en waren zij op dodelijke strijd belust: nu staan zij stil bijeen -de strijd is opgehouden - op hun schild geleund, de lange lansen naast zich in de grond gestoken.' Homerus, Ilias, IIIe Zang
Hoe populair dit ook was, het miste zijn uitwerking omdat het gerucht ging, dat Nero tijdens het branden van de stad in zijn paleis het toneel bestegen en Troje's ondergang bezongen had, de huidige ramp vergelijkend met vernietigingstaferelen uit de voortijd. Tacitus, Annalen, Boek XV

Samenvatting: Het boek gaat over Norman Corinth, een Amerikaanse tandarts wonend in Baltimore. Corinth is bemanningslid van een Amerikaanse bommenwerper, tijdens de tweede wereldoorlog geweest. Hij heeft meegedaan aan het bombardement op Dresden in februari 1945, toen de strijd al gestreden was, het bombardement was eigenlijk zinloos. In februari 1956 krijgt hij een uitnodiging voor een tandartsen congres in Duitsland; Dresden. Als hij de plek van bestemming ziet weet hij dat hij zal gaan. Hij is nog nooit eerder terug geweest in Dresden en zal dus nu geconfronteerd worden met het verleden en de gevolgen zien van zijn daden. Tijdens het congres verblijft hij in een pension, dat een uitzicht heeft over de puinhoop van Dresden. In het pension ontmoet hij Ludwig en Hella, de baas en de gastvrouw. Vanaf het eerste ogenblik dat hij Hella ziet weet hij dat hij haar wil hebben. Op zijn kamer aangekomen drinkt hij een hele fles cognac op en er komen beelden van vroeger naar boven, beelden van toen hij boven Dresden vloog en haar bombardeerde. ( Vers I ). Die avond gaat hij naar het congres en ontmoet de West-Duitse Schneiderhahn. Er ontstaat een ‘vriendschap' tussen beide en samen filosoferen ze over dingen, o.a. over het begrip tijd. Corinth heeft eigenlijk helemaal geen zin in de lezingen van het congres, daarvoor is hij niet naar Dresden gekomen. Hij verlaat vroegtijdig het congres, gevolgd door Hella en Schneiderhahn. Samen met de chauffeur Günther gaan ze naar een dorpscafeetje. Daar praten ze over de oorlog en ontmoeten een echtpaar dat het bombardement van Dresden beschrijft. Het bombardement zou misdadig zijn geweest. Ook vertelt Schneiderhahn dat hij mee heeft gevochten aan het binnenlands front. Hella en Corinth interpreteren dit verkeerd en denken dat hij van de verkeerde kant is. Als Hella ziek wordt, brengt Corinth haar naar haar kamer in het pension. Daar bedrijven Hella en Corinth de ‘liefde'. Onderwijl komen weer herinneringen van vroeger boven. ( Vers II ). De volgende dag, bij het ontbijt, vindt Corinth een krantenknipsel over Krschoswky, de man die het hotel heeft laten bouwen, volgens Romeinse kunsten, om zich de dag nadat het klaar was te laten op hangen. Later die dag heeft Corinth heftige gesprekken met Schneiderhahn en weer concludeert hij dat Schneiderhahn van de verkeerde kant is. Schneiderhahn gaf toe dat hij verkeerd was tijdens de oorlog, al was dat niet zo. Hij ontmoet ook een meisje van 18, Karin, het hulpje van Hella. Hij flirt met haar en laat Hella keihard zitten. Weer loopt hij eerder uit het congrescentrum en gaat naar het pension. Hij is totaal verward, die indruk krijgt Ludwig ook. Op zijn kamer komen de laatste reeks van herinneringen boven. ( Vers III ). Als veel later die avond het knechtje ( Eugène) een boodschap aan hem door moet geven, wordt hij helemaal verward en onder de modder aangetroffen. Als Eugène, na een versierpoging, eindelijk Corinth de boodschap, afkomstig van Schneiderhahn vertelt, wordt hij vreselijk boos. Corinth ontdekt nu dat Schneiderhahn hem voorgelogen had en helemaal niet verkeerd was. Hij pakt de wagen van Günther en rijd naar het hotel van Schneiderhahn, om hem daar vervolgens te slaan. Hij zal hem wel leren om verkeerde leugens te vertellen. In een opwelling van woede rijdt hij de auto kapot. Hij stapt uit en steekt de auto in brand. In zijn zak vindt hij het krantenartikel, waarvan hij een deel leest en het vervolgens ook in het vuur gooit. Het krantenartikel gaat over de ontdekking van Troje. 1a) Norman Corinth: De hoofdpersoon van het boek is Norman Corinth, in het boek bij zijn achternaam genoemd. Corinth is een Amerikaanse tandarts die in Baltimore woont. Hij is getrouwd, maar heeft geen goed huwelijk. Corinth heeft een houding naar buiten die iets zegt van ‘mij kun je niets maken en ik heb overal lak aan'. Een enkele keer dreigt een situatie deze houding door te breken, zoals het gesprek met een echtpaar die slachtoffers van de oorlog zijn.. Corinth is een onbeleefde man, met een eigen wil en interesseert zich niet erg in wat andere willen. Hij is dus absoluut niet sociaal gezind, dat blijkt onder andere uit het feit dat hij de congressen bezoekt wanneer hij wil en ook zomaar uit lezingen wegloopt. Ook is het een filosofische man met bijzondere en interessante opvattingen. Hij is erg zelfverzekerd, dat blijkt uit het feit dat hij vanaf het eerste ogenblik weet dat hij Hella zal krijgen. Hij is niet zoals de rest op het congres, hij is eigenlijk helemaal niet gekomen voor het congres, maar voor het weerzien met Dresden. Citaat: blz.97, alinea 1: “Als mijn vrouw begreep, dat zij me niet begrijpt, zou alles misschien in orde zijn. Mijn vrouw begrijpt zelfs waarom een muis piep zegt en en gans kwaakt.” Hella Viebahn: zij is de gastvrouw van het pension waar Corinth logeert. In het begin is ze erg koel, ze wil niet toegeven aan de aantrekkingskracht tussen haar en Corinth. In de oorlog heeft ze in een concentratiekamp gezeten. Ze is communistisch. Haar geliefde is dood en ze heeft gezworen nooit meer liefde te voelen. Haar houding tegenover Corinth verandert in de loop van het boek. In het begin is ze erg zakelijk, daarna wordt haar houding steeds opener en op een gegeven moment geeft ze zich aan hem over. Dat had ze beter niet kunnen doen want Corinth laat haar vallen als een baksteen en zij blijft aan het eind van het boek over met alleen nog haar verdriet. Citaat: blz.204, alinea 2:” Haar gezicht vertrokken van het huilen stotterde zij ‘daar komt het’ en trok de hoed onder de dekens en perste hem tegen haar borsten en buik, terwijl ze haar mond kwijlend in het kussen drukte en jammerde ‘Norman, Norman, het houdt nooit meer op, Norman het houdt niet meer op.” Professor Schneiderhahn: hij is een collega van Corinth, ook aanwezig op het congres. Hij is west-Duits. Ook hij is communistisch en vindt het daarom erg plezant om in de DDR te zijn. Hij heeft een grote voorliefde voor ruïnes, maar ook voor fotografie, rotsen en grotten. Er ontstaat in het begin van het boek een vriendschap tussen Corinth en Schneiderhahn, maar deze groeit uit tot haat. Schneiderhahn vertelt dat hij aan het binnenlandse front heeft gevochten, op een plek met stille bossen en vredige heuvels. . Corinth denkt dat Schneiderhahn van de verkeerde kant is en door zijn beschuldigingen raakt Schneiderhahn helemaal verward. Van de vriendschap blijfr niets over. Hij en Corinth filosoferen over verschillende begrippen, zoals het begrip ‘tijd' en ‘geschiedenis. b) De personen veranderen niet echt, maar je ziet wel dat er andere gevoelens los komen. Hella besluit namelijk toe te geven aan haar gevoelens en daardoor wordt ze echt verliefd op Corinth, terwijl dat nooit haar bedoeling is geweest. c)Günther: hij is de chauffeur van het pension en staat geheel te beschikking tot Corinth. Hij heeft in de HL gezeten, de Hitler Jeugend. Gunther maakt elke keer zijn auto schoon, ook al heeft dat geen zin met al het puin in Dresden. Hij wordt toch weer elke keer vies. Ik denk dat Gunther dit doet omdat hij eigenlijk het verleden probeert te wissen, te vergeten en het liefst ongedaan te maken? Het liefst zou hij het puin uit Dresden doen verdwijnen. Ludwig, Karin, Eugène: Deze personen zijn alle drie bijfiguren, hele kleine figuren vergeleken bij de anderen. Ludwig is de baas van het pension, veel inbreng in het verhaal heeft hij niet. Karin is het hulpje van Hella, zij is het meisje waar Corinth mee flirt en zo Hella laat vallen. Ze heeft dus een beperkte invloed op het verhaal. Eugène is het hulpje van Ludwig. Ook hij heeft geen inbreng. Het enige wat je over hem te weten komt is, dat hij homo is, wat een gedurfd aspect is aan Mulisch' boek, want in ‘59 werd niet veel over homo's geschreven. d) Ik heb net als Corinth een hele sterke eigen wil en ik kan net als Corinth soms heel bot uit de hoek komen. Bij mij is het alleen niet met voorbedachten rade
2a+b+c) De belangrijkste relatie in dit boek is de relatie tussen Hella en Corinth. Deze relatie is nogal complex, vanaf het moment dat Corinth Hella ziet weet hij dat ze voor hem zal vallen. Hella doet in het begin erg afstandelijk, maar op een gegeven moment valt ze inderdaad voor Corinth. Ze is dan hopeloos verliefd, maar Corinth laat er meteen vallen. Citaat: blz.204, alinea 2:” Haar gezicht vertrokken van het huilen stotterde zij ‘daar komt het’ en trok de hoed onder de dekens en perste hem tegen haar borsten en buik, terwijl ze haar mond kwijlend in het kussen drukte en jammerde ‘Norman, Norman, het houdt nooit meer op, Norman het houdt niet meer op.” d) Ik vind de relatie tussen Hella en Corinth niet echt gezond, hij gebruikt haar gewoon. In het begin lijkt het of hij haar echt leuk vind, maar zodra ze het bed hebben gedeeld verandert hij van gedachten en loopt hij alleen maar met haar te sollen. 3a+b) Het boek wordt verteld door een personale hij-verteller. Het heersende perspectief licht bij Corinth. Er treden enkele wisselingen in perspectieven op, naar Hella en een enkele keer naar Günther. Een hoofdstukje is helemaal vanuit Hella verteld; het begin van deel V, het hoofdstuk ‘een kleine, zwarte hoed'. ( bladzijde 199 tot en met 204 ). c) Het geeft niet echt problemen. 4a) Het verhaal speelt zich af in de tijd dat het geschreven is, namelijk van 1956 tot 1958. ( dit staat achterin het boek vermeld ). b) Deze tijd heeft een grootte invloed op het verhaal. De oorlog was toen nog niet zo heel lang geleden beëindigd en voor de meesten nog vers in het geheugen. Als het boek zich in een andere tijd had afgespeeld, dan had Corinth misschien niet aan het bombardement mee gedaan en dan had praktisch het hele boek niet kunnen plaats vinden. Doordat het boek juist in die tijd verhaalt, ontmoet Corinth mensen die ook de oorlog hebben meegemaakt en zelfs een echtpaar die zijn bombardement heeft doorstaan. In die tijd moesten de mensen nog bijkomen van de oorlog, alles verwerken en de consequenties zien. Corinth is dat nog niet gelukt. c) Het verhaal is chronologisch verteld, er zitten wel af en toe flashbacks in. 5a) Het verhaal speelt zich af in Dresden, dat is een plaatsje in Duitsland. b) Het is erg belangrijk, Corinth is in de oorlog in Dresden geweest. Hij heeft daar toen gevochten en dus ook daar zijn littekens opgelopen. De enige reden dat hij naar het tandartscongres gaat is, omdat hij dan Dresden kan weerzien. Het is duidelijk dat de oorlog hem nog steeds bezighoudt. 6) liefde en oorlog die verbonden zijn met het begrip vernietiging. 7) Motieven: - de tweede wereldoorlog - de verhouding tussen Hella en Corinth - de vernietiging van Dresden; het bombardement - de vernietiging van Hella
8) Het taalgebruik van Mulisch is best ingewikkeld. Hij maakt veel gebruik van beeldspraak en omschrijvingen en hij gebruikt soms worden die ik echt in het woordenboek op moest zoeken. - de woorden canoniek en apocrief zijn voorbeelden van woorden die ik op moest zoeken. - een voorbeeld van beeldspraak is: ‘in zijn nek voelde Corinth de ruimte als een opstaande bontkraag. Ik vind dat door het moeilijke taalgebruik het boek lastig te volgen is. Soms snapte ik echt niet wat Mulisch nou weer bedoelde. Het wordt zo erg verleidelijk om het boek weg te leggen, maar als j e een stuk verder las dan werd het weer ongeveer duidelijk. 9) De stroming is romantiek, Corinth leeft namelijk wel in zijn eigen wereld. Dat zie je aan alle flashbacks.