Het scheermes van Ockham door Harmen Wind

Harmen Wind: Het scheermes van Ockham
Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 1992

2A. Beschrijvingsopdracht:

Ik heb dit boek uit de kast gepakt, omdat het niet al te dik is, maar toen ik er een stukje in las, vond ik dat er toch wel mooie gedichten in stonden. Verder ziet het boekje er erg verzorgd uit: het boekje is gedrukt op mooi papier.

Mijn eerste persoonlijke reactie was dat er in het boekje allemaal vrolijke gedichten staan. Ook al is de situatie niet zo vrolijk, de dichter probeert er toch iets vrolijks van te maken. Daarentegen is het wel een erg oppervlakkig boekje. Als je de titel van een gedicht ziet staan, weet je gelijk waar het gedicht over gaat. Er zit geen diepzinnige gedachte achter de gedichten.
Het boekje is ook niet echt waardevol, want eigenlijk zijn deze gedichten allemaal niet zo bijzonder. Zulk soort gedichten zou bij wijze van spreken ík nog kunnen maken als ik er even voor ga zitten.

2A. Verdiepingsopdracht (tekstbestudering):

De titel van het boek roept bij mij op dat het boekje zal gaan over het verleden, want Ockham is een naam die je nu niet meer tegenkomt, maar wat ik wel een naam vind voor iemand die een paar honderd jaar geleden geleefd heeft. En dan denk ik dat het gaat over één of ander onbenullig verhaaltje, omdat het over een scheermes gaat.

Het motto van dit boekje is:

‘God is overal? Of niet, Koekebakker? Dat zeggen ze toch?’
Ik knikte

Nescio Titaantjes

Ik denk dat het motto aangeeft dat de gedichten op de één of andere manier allemaal iets met God te maken hebben: God is overal in zijn gedichten. Maar aan de andere kant ga je je ook afvragen of God inderdaad overal in zijn gedichten is, want is het wel waar wat hij zegt (Dat zeggen ze toch?)?

Uit alle informatie die ik nu heb, kan ik niets halen, want het staat niet met elkaar in verband. Er is ook geen onderwerp in deze gedichtenbundel. Alle gedichten hebben andere onderwerpen.

Het boekje is ingedeeld in drie delen: in de rede, buiten zinnen en onder woorden. Ik snap niet precies waar de titels van die delen voor staan. Ik merk niets van de titels van de delen in de gedichten, behalve het derde deel, onder woorden, want daar brengt hij gevoelens onder woorden.

Na het lezen heb ik inderdaad het gevoel alsof in elk gedicht wel iets zit wat naar God verwijst. Maar ik denk ook nog steeds dat de gedichten onderling niets met elkaar te maken hebben, dus dat er geen onderwerp in de bundel zit.

De onderwerpen van de gedichten:

Opdracht: schrijven, Schepping: leven, Hamelen: rattenvanger van Hamelen, Diorama: opgezette meeuw, Stadstuintje: ondergang van de dood, Bestemming: afscheid, De bewaarder: leven van een bewaker, De begenadigde: mooie natuur, De drinker: gevolgen van te veel drinken, Bevestiging: dromen van een boer, Wolkjes: het leven, Portret: de dood, Lascaux I: rondleiding van een gidsmeisje in Lascaux, Lascaux II: leven van een oude vrouw, Te gast: relatie met een vrouw, In het schip: gebeurtenissen aan land die op eens chip kunnen gebeuren, Sprookjes I: Sneeuwwitje, Sprookjes II: Doornroosje, Sprookjes III: Klein Duimpje, Sprookjes IV: Assepoester, Dit nog: verongelukken met een vliegtuig, Inkeer: van de ene godsdienst naar de andere, Buitenverblijf: God die de wereld schiep, Ooggetuige: alledaagse gebeurtenis, Waarheid: het niet kennen van de vrouw waar de ik een relatie mee heeft, Fetisj: blozen bij het zien van een naakte vrouw, De eerlijke vinder: weer een nieuwe vrouw, Vonnis: toneelvoorstelling, Recreatie: vrijheid, Mooie woorden: oplichter, Uit de hoogte: tocht met een luchtballon, Weg: de vader van de ik die een psalm voorleest.

Ik kan niet veel verbanden uit de onderwerpen van de gedichten halen, maar toch wel één: alle gedichten over vrouwen: vrouwen zijn moeilijk te begrijpen, doorgronden, je weet nooit wat ze precies bedoelen.

De drie gedichten die ik gekozen heb (zie achterin dit verslag): "Opdracht", "De drinker" en "Dit nog". Deze drie ga ik hieronder analyseren met behulp van stappenschema 3A, blz. 204 van het Laagland informatieboek.

Opdracht:
De belangrijkste zin van het gedicht vind ik "begrijp jij hoe men zich zo kan verlagen, zich zo door de maalstroom van deze tijd…", want deze zin brengt de gedachte van de twee hoofdpersonen van het gedicht naar voren.
Ik zou het onderwerp omschrijven als: de wereld wordt steeds banaler. De ik kan er iets aan doen om de wereld minder banaal te maken.

De titel verwijst naar de opdracht die de moeder de ik geeft om weer eens te gaan schrijven om de wereld minder banaal te maken.
Het woord "banaal" kende ik niet, maar ik heb het opgezocht en het betekend "plat, afgezaagd".
Het rijmschema dat gebruikt is in dit gedicht, is gekruist rijm: a-b-a-b-c-d-c-d-e-f-e-f-e-f. Soms worden de regels gewoon afgebroken of de zinnen door elkaar gehusseld om te zorgen dat dat rijmschema er inderdaad is. Meestal worden bij dat gehussel persoonsvorm en onderwerp van plaats verwisseld.
Het gedicht bestaat uit twee strofen: de eerste strofe is het eigenlijke gedicht (deze is ook het langst) en de tweede strofe geeft een andere draai aan het gedicht en is bedoeld als slot.

Het rijmschema heeft niet zo heel veel effect. Het zorgt er alleen voor dat je goed kan zien dat het gedicht een gedicht is.

Ik interpreteer het gedicht als volgt: de wereld is te banaal, dus daar moet iets aan gedaan worden, maar dat kan je natuurlijk niet in je eentje, dus daarom maar weer wat banaals schrijven.

Ik vind het gedicht niet echt mooi, maar wel één van de mooiere van deze dichtbundel en hij is ook niet echt moeilijk te begrijpen. Het gedicht roept geen gevoelens bij me op, dus dat zal de reden zijn waarom ik het gedicht niet zo mooi vind. Ik kan me niet echt in het gedicht vinden. Het onderwerp is daarentegen wel mooi verwoord, want er zit veel verandering van toon in de woorden. Zo zou een oude vrouw in de realiteit ook spreken. Erg mooi gedaan. Er komt geen moeilijk taalgebruik in voor.

De drinker
De belangrijkste woorden uit het gedicht vind ik "nog eenmaal", want dat geeft aan waar het gedicht over gaat: de gevolgen van drank.

Het is niet zo moeilijk te bedenken wat de titel betekent, want dat spreekt vanzelf als je het gedicht leest. De hij in het gedicht is een drinker en de symptomen en het waarom van dat drinken komen in het gedicht naar voren.
Er zitten een paar voorbeelden van personificatie in het gedicht:
- de trage kamer: hij ziet alles in de kamer langzaam bewegen;
- de zachte nacht die horen doet: de temperatuur in de nacht is niet te koud, maar ook niet te warm, dus zacht en hij hoort de geluiden die mensen, dieren en planten 's nachts maken.
Ook bij dit gedicht zijn weer sommige zinnen zomaar afgebroken en door elkaar gehusseld, maar nu zit er geen rijmschema in. Nu is het dus eigenlijk alleen maar gedaan om te laten zien dat het gedicht een gedicht is. Vaak worden persoonsvorm en onderwerp omgedraaid door dat gehussel.
Het gedicht bestaat uit 4 strofen. In elke strofe gebeurt weer wat anders, dus daarom zijn die strofen aangebracht: om te laten zien: er gebeurt iets anders. De laatste strofe echter is weer het slot. Deze bestaat ook uit 3 regels, terwijl de eerste 3 strofen uit 5 regels bestaan. door die 3 regels en de lengte van die regels zie je duidelijk dat strofe 4 het slot is.

In het gedicht is maar één rijmklank te vinden: volrijm: suite – ziet, vs. 3 en 4

Ik interpreteer het gedicht als volgt: de hij is zeer alcohol verslaafd, omdat er iets is wat hij vergeten moet ("toevluchtsoord", vs. 10) en op een dag drinkt hij zich dood ("nog eenmaal", vs. 16). Maar voordat hij dood gaat, groet hij alles nog voor de laatste maal.

Ik vind dit wel een mooi gedicht. Ik zie die man al helemaal zitten in een luie stoel met een 1/4 volle fles sterke drank naast zich en zijn glas vol in zijn hand. Het roept bij mij vooral medelijden op en het leert me dat ik niet te veel alcohol moet drinken en om dat niet te doen, proberen voor elk probleem een normale uitweg te zoeken. Dit onderwerp vind ik goed verwoord, want ik ken vele verhalen over alcoholverslaafden en dit gedicht geeft een zeer realistisch plaatje van de werkelijkheid.

Dit nog
De woorden "terwijl het vliegtuig valt", vs. 2 en 3 vind ik de belangrijkste woorden van dit gedicht, want nu weet je waarover het gedicht gaat: iemand zit in een vliegtuig dat neerstort en wil iedereen die hem lief is nog voor de laatste maal groeten.

De titel betekent zoveel als: "Als laatste dit nog: ik wil iedereen groeten die ik lief heb."
Ook hier weer de door elkaar gehusselde zinnen, waar vooral de persoonsvorm en het onderwerp verwisseld worden. In dit gedicht geldt ook weer dat de zinnen afgebroken zijn midden in de zin om te laten zien: dit is een gedicht. Er is niets met rijm gedaan.

Dit gedicht is het makkelijkst te interpreteren van de drie die ik gekozen heb om te analyseren. Wat ik denk dat het gedicht betekend is eigenlijk wat er zelf ook al in het gedicht staat: iemand zit in een neerstortend vliegtuig en wil de groeten doen aan iedereen die hem lief is voordat hij neerstort. Wat natuurlijk niet lukt.

Dit is het mooiste gedicht uit de bundel. Vooral omdat het zoveel emoties bij mij naar boven brengt. Alleen al als je dankt aan diegene in het neerstortende vliegtuig die eigenlijk heel nuchter is en niet in paniek raakt, maar ook denkt aan zijn dierbaren, hoe erg zij hem zullen missen als hij er niet meer is vind ik erg mooi. Ik vind dat de dichter het onderwerp zeer mooi onder woorden heeft weten te brengen. Alleen al omdat het zoveel verdriet bij me oproept.

3. Evaluatie:

Het was op zich wel interessant om een gedichtenbundel te lezen, maar ik zal het niet snel nog een keer doen. Ik houd meer van een goed verhaal. Maar als ik zo mijn eindoordeel moet geven, denk ik dat het wel een aardig bundeltje is, maar dat er zeer waarschijnlijk zeer veel mooiere gedichtenbundels zullen zijn. Deze bundel is niet echt een aanrader voor degenen die van poëzie houden. Ik denk dat er te weinig inhoud in deze gedichten zit. Er is ook niet veel beeldspraak en rijm gebruikt. Dat vond ik jammer, want nou had ik niet zo veel aan mijn kennis daarvan. Daartegenover staat dat het taalgebruik zeer goed was. Alles was redelijk mooi omschreven met toch de reguliere Nederlandse woorden. De dichter heeft niet het woordenboek bij zich gehad toen hij aan het dichten was. Dat was voor mij zeer prettig, want ik heb er een hekel aan om allemaal moeilijke woorden in het woordenboek op te zoeken.

Het maken van de verdiepingsopdracht was deze keer wel erg veel werk. Dit zeg ik elke keer, maar deze keer was het de grootste verdiepingsopdracht ooit die ik gemaakt heb. En er waren ook zo veel dingen hetzelfde als met die drie gedichten zeer nauwkeurig analyseren. Er kwamen steeds dezelfde punten naar voren. Dat maakte het op zich natuurlijk ook wel weer makkelijker om te maken, maar toch deze keer was de verdiepingsopdracht erg lang. Aan de andere kant vind ik dat ook wel goed, want nou kon ik mooi mijn kennis van gedichten laten zien, hoewel dat met deze gedichtenbundel niet al te moeilijk was.