Het Roelantslied door Betty Sluyzer

Primaire gegevens

Auteur: Onbekend
Titel: Het Roelantslied
Ondertitel: -
Datering: waarschijnlijk inde 12e eeuw op schrift
Aantal blz.:
Leestijd: ong. 3 ½ uur
Uitgelezen op: 8 september ’02

Verantwoording van de keuze

In feite ben ik gewoon naar de bibliotheek gegaan en heb ik gekeken welke boeken er beschikbaar waren voor deze analyse. Wel heb ik bij de boeken gekeken waar een vertaling van te vinden was, want het oud-nederlands is soms behoorlijk moeilijk te volgen. Het Roelantslied was hier één van. Deze heb ik gekozen want hij beviel mij best

Verwachtingen vooraf

Het boek kende ik niet, dus ik had geen idee wat ik hiervan moest verwachten. Het speelt zich af in de Middeleeuwen en ik denk dat dat wel heel duidelijk is in het verhaal. Na wat erover te hebben gelezen verwachtte ik een grote strijd waarin dapperheid, moed en vertrouwen in God een grote rol spelen aangezien het een ridderroman is.

Eerste reactie achteraf

Het onderwerp van de tekst is de slag bij Roncevalles. Omdat het allemaal erg lang geleden is, is het moeilijk om je daar een voorstelling van te maken. Toch vind ik het een leuk onderwerp. Het verhaal wordt mede spannend gemaakt omdat er een verrader in mee speelt. Zo'n situatie kan je wel terughalen naar deze tijd.
De thema's in dit verhaal zijn heldenmoed en heldenverering. Mijn verwachtingen waren dat het een verhaal was waarin je heel erg merkte dat het in de Middeleeuwen afspeelde, maar dat was helemaal niet zo. Als er een paar veranderingen aangebracht zouden worden zou het net zo goed in deze tijd afgespeeld kunnen zijn.

Samenvatting

Karel de Grote heeft bijna heel Spanje veroverd op de Saracenen die onder bevel staan van koning Marcelijs. Marcelijs besluit om Karel te bedriegen door te zeggen dat hij zich overgeeft om zo de macht terug te krijgen als Karel terug naar Aken gaat. Maar Karel vertrouwt het niet en raadpleegt zijn neef Graaf Roeland. Roeland adviseert Graaf Ganelon te sturen om orde op zaken te stellen. Deze gaat, maar hij denkt ten onrechte dat Roeland hem dood wil hebben en pleegt verraad met koning Marcelijs uit wrok. Roeland zal namelijk bij de terugtocht de achterhoede voor zijn rekening nemen en die kan door de Saracenen makkelijk uitgeschakeld worden. Dat levert de voordelen op dat Marcelijs heerser van Spanje blijft en dat Roeland sneuvelt, waardoor Karel waarschijnlijk zijn strijdlust verliest. Ganelon gaat vertellen dat de laatste Saraceense troepen op zee zijn omgekomen en Karel gaat terug naar Aken. Ganelon zegt dat Roeland de achterhoede moet nemen en Karel stemt toe ondanks een vreemd voorgevoel. Als het leger bij een smalle pas bij Roncevalles in de Pyreneeën gaat, vallen de Saracenen Roeland aan. Ridder Olivier dringt er bij Roeland op aan dat hij op zijn hoorn moet blazen zodat Karel weet dat ze aangevallen worden. Roeland weigert echter omdat hij vindt dat het zijn eer als ridder schaadt. De mannen vechten wat ze kunnen, maar de overmacht is te groot en als bijna iedereen is omgekomen blaast Roeland toch op zijn hoorn. Karel hoort het en snelt te hulp, maar hij is al te laat en iedereen is gesneuveld, inclusief Olivier en Roeland, die als laatste stierf. Karel wreekt hen door terug te keren en de Saracenen definitief te verslaan.
De belangrijkste personage in dit boek is Roeland. Hij gaat voor koning Karel de Saracenen verdrijven om zo heel Spanje te veroveren. Hij heeft de rol van een held in het boek. Zelfs als er vierhonderd soldaten op hem afkomen, kan hij ze bijna allemaal aan. Roeland lijkt mij een aardig persoon, omdat hij zoveel voor iemand over heeft. Toch kan ik me moeilijk met hem identificeren, omdat ik in een heel andere tijd leef. Andere personages zoals Karel, Ganelon en koning Marcelijs zijn allemaal goed opgebouwd. Elk personage in het boek heeft een duidelijke eigenschap. Roeland is moedig, koning Marcelijs is gemeen (dit verwijst naar de mening in die tijd dat christenen goed zijn en de rest slecht).
Het Roelandslied is een erg oud verhaal. Er gebeuren dingen die je als iemand uit de 21e eeuw moeilijk kan voorstellen. Ik vind de gebeurtenissen in het verhaal goed bij elkaar passen. De belangrijkste gebeurtenis, die tevens het meeste indruk op mij heeft gemaakt is het sterven van Roeland. Hij is de hoofdpersoon, hij is sympathiek en door een verkeerde gedachte van Graaf Ganelon sterft hij. De gebeurtenissen worden allemaal heel gedetailleerd beschreven. Iets wat van mij niet zo gedetailleerd had gehoeven is de beschrijving van het moment dat Roeland op zijn hoorn blaast, dat zijn trommelvliezen scheuren en dat zijn hersenen dan uit zijn oren lopen. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort.

De verdieping

De citatenmatrix

Citaat 1. Blz. 14:
- Doen sprac te Roelande Olivier: “Wi hebben luttel hulpen hier. Twine blaest ghi den horen? Ons her die coninc sout horen, ende sal ons te hulpen comen als hij den horen heeft vernoemen.”
- Toen zei Olvier tegen Roeland: “We zijn hier maar met hier weinig mensen. Waarom blaas je niet op de hoorn? Onze koning zou het horen en zodra hij de hoorn hoort, zal hij ons te hulp komen.” Maar Roeland weigerde.
Dit is een belangrijk onderdeel in het verhaal want doordat Roeland te laat op zijn hoorn blaast komt de hulp te laat dat hem fataal wordt.

Citaat 2. Blz 16 + 17
- Hi seide dus: “Lieve ghesellen, hoort wat ic u sal tellen. Pensen wi om de ere, onse loen duert onsen Here: Hi dohede door ons anxt groot ende ontfinc die bitter doot. Dies ghedinct in desen daghe ende slaet grote slaghe. Wij moghen blidelijc sterven, want wij hemelrijc verwerven, ende ons Heeren Gods hulde. Nu beclaghet uwe sculde ende roept op Gode ghenade, datti ons allen berade ten besten op desen dach, want hijt wel doen mag.”
- Hij zei: “Vrienden, luister naar wat ik u te zeggen heb. We moeten aan onze eer denken, dan zullen we eeuwig beloond worden. Vecht voor onze Her: Hij doorstand omwille van ons hevige kwellingen en stierf een bittere dood. Denk daar nu aan en sla er flink op los. Dan kunnen we vol vertrouwen sterven, want we zullen het hemelrijk en Gods genegenheid verwerven. Belijd nu uw zonden en smeek God om genade, opdat Hij ons allen vandaag zo goed mogelijk zal bijstaan, want Hij heeft de macht daartoe.”
Dit zegt bisschop Tulpijn die de mensen wil bekeren en zijn eer wil behouden in de loop van het verhaal.

Citaat 3. Blz. 24
- Ende blies met groter cracht ende met al siere macht. Kaerle horet ende sine ghesellen, dat willicover waer tellen. Doen sprac Kaerle, die heere: “Hier en es gheen tien meere. Ic hore wel dat Roelant dor noet blaest den olifant. Hi heeft strijt vernomen ende wil dat wine te hulpen comen” Die verrader Guelloen: “Here, wat wildi doen? Hadt een ander gheseit, ic hielt over loghen ghereit.”
- Daarna zette hij Olifant aan zijn mond en hij blies uit alle macht. Karel en zijn metgezellen hoorden het, dat verzeker ik u. Koning Karel zei: “We mogen niet verder gaan. Ik hoor duidelijk dat Roelant uit nood op Olifant blaast. Hij is in gevecht geraakt en wil dat wij hem te hulp komen.” De verrader Ganelon zei: “Heer, wat bent u nu van plan? Als een ander dat gezegd had, zou ik het niet geloofd hebben.”
Ganelon is de zwager van Karel en wil hem van het idee af helpen dat hij Roeland moet gaan gehelpen. Er is verraad in het spel wordt al snel duidelijk en de reactie van Karel is dat hij Ganelon gevangen laat nemen.

Citaat 4. Blz. 30
- Olivier was ghewont dat hem die doet was cont. “Ey, Roelant, ic sal u ghebreken, Lieve gheselle, helpt mi wreken!” “Ay, gheselle, staet u alsoe, sone werdic nemmermer vroe! Wijsten mi, ic salne slaen, die u dit heeft ghedaen.””
- Olivier was zo zwaar gewond dat hij besefte te zullen sterven. Hij riep Roeland en zei tegen hem: “Ach Roeland, ik moet je in de steek laten. Lieve vriend, neem wraak voor mij!” Roeland antwoordde: “Ach vriend, als jij er zo aan toe bent, zal ik nooit meer vreugde kennen. Wijs me aan wie je dit aangedaan heeft, dan zal ik hem doden.”
Olivier sterft.

Citaat 5. Blz. 34
- Doen vinc Roelant ten zwerde ende ginc vechten herde, alsoe gewontalse hi was sloech hire XXX int gras, datti wert vermoyt zeere, datti qualike mocht meere, ende was droeve om zijn verlies. Hem scorde de tempel doen hi blies. Hi sette den horen te monde ende blies ene lange stonde, dat hem dede onsocht eer hi den luut volbrochte. Karel horet daer hi was, ende waert gheware das. Doen sprac Karel thant: “Noch horic, Roelant sal ons ghebreken saen dat hebbic ant blasen verstaen. Dier wille sijn, sal niet sparen.”
- Toen greep Roelant zijn zwaard en hij begon verbeten te vechten. Zo gewond als hij was, sloeg hij ong dertig man neer voordat hij uitgeput raakte en daardoor nauwelijks nog tot iets in staat was. Hij vond het verschirkkelijk dat hij verloren had. Hij zette de hoorn aan de mond en blies langdurig. Het deed pijn voor hij geluid wist voort te brengen: zijn trommelvlies scheurde toen hij blies. Karel hoorde het en zei meteen: “Ik hoor dat we Roeland spoedig zullen missen. Ik hoor het aan de manier waarop hij blaast. Wie er op tijd wil zijn, moet zich haasten.”
Het ziet er naar uit dat Roelant gaat sterven, hij laat zich voor de laatste keer horen op zijn hoorn.

Citaat 6. Blz. 36
- Doe sprac die busscop Tulpijn: “God moet u ghenadich zijn!” Ende stont op alte hant, ende nam den Olifant. Coude fonteine hier mede reicte daer hiern mede verqueicte. Doen richti hem op ter stont. Hen beiden was die doot cont. Ende die busscop crancte seere, der soe sterf die heere.
- Toen zei bisschop Tulpijn: “Moge God u genadig zijn.” Meteen daarna stond hij op. Hij pakte Olifant en schepte er koel bronwater mee op, waarmee hij Roeland verfriste. Toen richtte hij zich op. Voor beiden kondigde de dood zich aan. De bisschop werd snel zwakker en stierf.
De dood van de bisschop.

Citaat 7. Blz. 40
- Daer riep Kaerle te hant: “Waer sidi, Tulpijn ende Olivier! Sampsoen, Anceus ende Inghelier! Waer sijn die XІІ genoeten ghevaren? Menich daer in onmacht viel, twaren die broeder vant den boreder doot, die vader zijn kint dat es jamer groot.
- Karel riep meteen: “Roeland, mijn neef, waar ben je? Waar zijn jullie? Tulpijn en Olivier? Samson, Anceus en Engeler! Waar zijn de twaalf pairs gebleven?” Veel ridders vielen flauw: de broeder trof zijn broeder dood aan, de vader zijn kind. Het was rampzalig.
Karel komt in Roncevalles aan waar net gevochten is. Hij werd bedroefd en boos. Hij vond een massa gesneuvelden, zowel in het veld als langs de wegen. Hij kreeg de indruk dat er geen pas was of er lag wel een heiden of christen.

Citaat 8. Blz. 42
- Als Kaerle dat ghesach dat hem ghebreken soude die dach, viel hi vele weerde neder op die eerde, ende bat Gode den goede door zijn oetmoede dat Hi die sonne dede staen dat hi di vianden mocht slaen. Doen sprac te hem haestelike een inghel van hemelrike: “Kaerle, u en sal daghs niet ghebreken. Vaert u haestelijc wreken over die u daden toren want die bloem hebdij verloren.” Kaelre en heves niet vergheten ende es saen opgheseten ende dancte des Onsen Heere diepelijc van der eren die Hi hem doen woude datti den dac lenghen soude.
- Toen Karel zag dat het daglicht hen in de steek zou laten, knielde hij eerbiedig op de grond en deed hij een beroep op Gods erbarmen: hij bad Hem de zon te laten stilstaan zodat hij de vijanden zou kunnen verslaan Vrijwel meteen sprak een engel tot hem:”Karel, het zal u niet aan daglicht ontbreken. Wreekt u met spoed op hen die u leed berokkenden, want u heb uw beste ridders verloren.” Karel gaf hier maar al te graag gehoor aan en besteeg meteen zijn paard. Hij dankte God uit het diepste van zijn hart dat Hij hem de gunst wilde bewijzen de dag te verlengen.
Karel heeft hier zijn beste ridders verloren maar wil doorvechten en geeft niet op. Aan het eind van het boek krijgt hij de kans om zijn tegenstanders uit te schakelen.

Ruimte (1)

Vranckerycke:
- Dit is het huidige Frankrijk
- Het wordt beschouwd als het land Gods en christelijk land.
- Het was het rijk van Karel de Grote.
- In de veertiende eeuw (de tijd waarin het verhaal is opgeschreven), was Frankrijk een belangrijk, waar men naar opkeek.

Land Saracenen:
- Dit is het huidige Spanje.
- Dit land was erg onder invloed van Arabië en dus islamitisch, wat Karel de Grote als heidens beschouwde.
- Het was het rijk van koning Marcelijs.
- Het was bijna veroverd door Karel de Grote.

Saragossa:
- Stad in het land van de Saracenen.
- Dit is de uitvalsstad van Marcelijs.

Pyreneeën:
- Dit is de scheiding tussen Frankrijk en Spanje.
- Het is de plaats waar de strijd wordt gevoerd.
- Bergachtig, dus heb je weinig zicht.

Ruimte (2)
De enige symbolische ruimte die ik me kan bedenken is wanneer Karel de Grote tot God bid en hem vraagt of het licht kan blijven tot hij de tegenstander heeft verslagen waarna er een engels uit de hemel neerdaalt en hem zegt dat dit kan.

Tijd (1)
De vertelde tijd is een dag, vanaf het moment van een vergadering van de Franken tot de wraak van Karel de Grote. Daarna gaan er nog een paar dagen overheen. Het speelt zich af rond 778 na Christus.

Tijd (2)
Er is hier geen sprake van symbolische bedoelingen. Nergens waar er iemand dood gaat wordt het donker of iets in die richting wordt niet of nauwelijks beschreven.

Personen
- Karel de Grote: Keizer Frankrijk, uitverkorene Gods, wreekt Roelant
- Roelant: neef Karel de Grote, dapper, slim, hij wil zijn eer behouden, wordt in de strijd vermoord
- Ganelon: stiefvader Roelant, zwager Karel de Grote, hij pleegt verraad aan Karel de Grote, hij wordt na een proces gevierendeeld
- Olivier, is vriend en strijdmakker Roelant, dapper, slim, hij wil zijn eer behouden, wordt in de strijd vermoord
- Tulpijn, bisschop, vriend/strijdmakker Roeland, wil mensen bekeren, hij wil zijn eer behouden, wordt in de strijd vermoord
- Marcelijs, koning Saracenen, moslim, hij gaat tegen de eerplicht in, gaat op de vlucht, sterft van schrik als Karel de Grote bij Saragossa komt.

Motieven

- Concrete motieven
De hoorn waar Roeland op blaast en de paarden waarmee gevochten wordt zou ik als concrete motieven weergeven.

- Abstracte motieven

Ridderlijke trouw:
- Er wordt heel duidelijk aan bepaalde afspraken in strijd gehouden.

Verraad:
- Het leger van Karel de Grote wordt verraden.

Godsdienst:
- De scheiding tussen het Christendom en de Islam.

Rechtsgevoel:
- Karel de Grote speelt een soort grote rechter.

Eer:
- Roelant is bang zijn eer te verliezen, waardoor hij pas te laat op zijn hoorn blaast.

Grondmotief
Als je leeft uit de wil van God, komt alles goed.
Dit onder meer uit het verhaal doordat Karel de Grote toch overwint, Marcelijs sterft, Ganelon sterft en in de strijd wordt genoemd dat de Franken naar de hemel gaan en de Saracenen naar de hel.

Spanning
In dit boek wordt de spanning erin gehouden door de conflicten die erin afspelen en de ruimte die op bepaalde momenten onheil suggereren. Dus vooral door punten 4 en 5 van het stencil. Ik leid dit af uit de stukken tekst waarin in Roeland op zijn hoorn blaast (onheil suggereren) en het feit dat het hele verhaal zich tijdens een oorlog afspeelt waarin de hoofdrolspelers nauw betrokken zijn (de conflicten).

Titelverklaring
Het Roelantslied vertelt over de dood van Roeland en in de Middeleeuwen werden veel verhalen liederen genoemd.
Ondertitel en motto zijn niet aanwezig.

Structuur
Dit boek begint in medias res. Het begint namelijk met een uitspraak van koning Corsabels.

Genre
Dit boek is duidelijk een epiek. De auteur wil meerdere gebeurtenissen vertellen. In de middeleeuwen neemt het epos een belangrijke plaats in. In Frankrijk worden de heldendaden bijvoorbeeld bezongen in het Chanson de Roland. Ik denk dat dit boek een roman is aangezien je als lezer de hoofdpersoon een langere tijd volgt en langzamerhand zijn karaktereigenschappen leert kennen.

Relatie tussen tekst en auteur

In dit geval is er niets van de auteur bekend dus gaat het over de tekstoverlevering. Deze informatie heb ik uit het boek zelf gehaald. Het was heel moeilijk om hier iets over te vinden vanuit andere bronnen.
Het Roelandslied is een vrij getrouwe bewerking van een van de beroemdste Franse chansons de gest, het Chanson de Roland. Helaas is de Middelnederlandse tekst van het lied zeer gebrekkig aan ons overgeleverd. Er zijn vijf handschriftfragmenten bewaard gebleven die samen slechts een onvolledige weergave geven van het tweede gedeelte van het Chanson de Roland. Hoewel geen van deze handschriften ouder is dan de veertiende eeuw, wordt toch aangenomen dat ze teruggaan op een niet-overgeleverde Middelnederlandse vertaling van het Franse origineel uit het eind van de twaalfde eeuw. Of deze Middelnederlandse ‘oertekst’ meer heeft bevat dan alleen de weergave van het tweede gedeelte van het Chanson de Roland is niet met zekerheid te zeggen. Er zijn echter sterke aanwijzingen dat in elk geval ook het eerste gedeelte in het Middelnederlands werd vertaald.
In deze uitgave is voor de oude tekst uitgegaan van de handschriftfragmenten. Door de bewaarde gebleven tekstgedeelten zorgvuldig in elkaar te passen is getracht een zo volledig en betrouwbaar mogelijke editie van het Roelandslied samen te stellen. Enkele tekstgedeelten komen in meer dan één handschrift voor; op die plaatsen is gekozen voor de lezing die de gaafste of betrouwbaarste tekst bood. De verschillende tekstgedeelten worden in deze uitgave voorzien van de letters waarmee de handschriftfragmenten traditioneel worden aangeduid.

Relatie tussen tekst en contekst

De relatie tussen tekst en contekst in is in dit geval moeilijk weer te geven omdat we niks van de meerdere schrijvers weten die deze verhalen hebben opgeschreven. Zoals hierboven staat uitgelegd hebben ze steeds de duidelijkste stukken tekst gepakt die bewaard is gebleven en was dus steeds van een andere schrijver. De schrijvers leefden wel allemaal in dezelfde tijd maar hebben ieder een eigen opvatting en beleving hieraan daarom durf ik hier niets over op te schrijven.

Het eindoordeel

Het onderwerp
Ik vond het onderwerp wel interessant omdat er zo veel in gebeurde. Heel het oorlogsritueel wordt geschreven. Het onderwerp was dus niet echt herkenbaar voor mijn eigen belevingsoorlog want ik heb nooit een oorlog meegemaakt maar natuurlijk denken we hier allemaal weleens aan. In dit boek is een eerlijke strijd gaande dus niet, zoals in veel films, dat alleen maar het goede wint al alle slechten verliezen. Koning Karel verliest al zijn beste soldaten en wint dankzij de hulp van God. Er was een zeer goede diepgang in het boek en ik zou niet weten wat ik hieraan nog zou moeten toevoegen of weglaten. Er zijn heel veel films en boeken gaan over hetzelfde onderwerp.

De gebeurtenissen
Het belangrijkste was dat er een oorlog gaande was. Er worden heel veel gebeurtenissen beschreven, soms denk ik wel eens dat het te veel is. De meeste gebeurtenissen waren wel heel erg spannend en geloofwaardig. Behalve die ene gebeurtenis dat er een engel neerdaalt die het gebed van Karel heeft gehoord en hem zegt dat het mogelijk is dat het zo lang licht blijft totdat hij de tegenstanders heeft uitgeschakeld. Dat stuk vond ik niet echt spannend en zeker niet geloofwaardig. Er vonden zeker schokkende gebeurtenissen plaats, bijvoorbeeld als Karel op het slachtveld aankomt. De gebeurtenissen riepen niet echt bepaalde gevoelens bij mij op omdat het al zo lang geleden is en ik nooit een oorlog heb meegemaakt. Het afloop vond ik een beetje flauw want eigenlijk heeft Karel verloren maar door hulp van God wint hij uiteindelijk toch nog.

De personen
De hoofdpersoon kwam levensecht over omdat alles wat hij denkt en doet wordt verteld en daarom kan je je ook goed inleven. Ik herkende ook wel dingen in zijn karakter in dat van mij maar geen personen uit m’n eigen leefwereld omdat ik dat een beetje moeilijk vind om over te oordelen aangezien het zich toch in een hele andere tijd afspeelt. Ik ben niet door zijn gedrag beïnvloed, daar speelt het zich veel te lang geleden voor af. Ik kan me er daarvoor niet goed genoeg inleven. Ik vond het heel positief van de hoofdpersoon dat hij blijft door vechten ookal gaat het niet goed maar wat minder vond ik het feit dat hij zijn eer wil behouden, als je alleen daarom doorvecht vind ik dat een beetje laf. Ik kan er niet over oordelen of ik de hoofdpersoon anders zou laten handelen als ik de auteur zou zijn. Vooral omdat er meerdere auteurs zijn bij dit boek.

De opbouw
Het verhaal was heel goed opgebouwd en heel gemakkelijk te lezen. Er werd geen gebruik gemaakt van flashbacks of iets om het ook maar ingewikkeld te maken. Sommige stukken vond ik wel een beetje saai omdat het allemaal zo lang geleden, al was het in het geheel een heel spannend boek. De afloop vond ik redelijk onbevredigend omdat het allemaal ineens weer helemaal goed komt terwijl dat er toch helemaal er zo niet naar uit ziet in eerste instantie.

Het taalgebruik
In de vertaalde versie is het taalgebruik heel makkelijk maar het Middelnederlands is voor mij heel erg moeilijk. Het was allemaal op een heel heldere wijze beschreven dus ik had er geen moeite mee om het allemaal te begrijpen en je kon je er een goede voorstelling van maken. Er kwamen best veel dialogen in voor en die werden op een heel natuurlijke wijze weergegeven. De zinnen zijn voor onze tijd wat ouderwets weergegeven maar dat is logisch.