Het mysterie van St. Eustache door Havank

Gegevens van het boek
Auteur: Havank (pseudoniem van Hans van der Kallen, 1904 – 1964)
Titel: Het mysterie van St. Eustache
Voor het eerst gepubliceerd in: 1935
Omslagillustratie: Dick Bruna
Uitgever: A.W. Bruna & Zoon, Utrecht, 1959, 1e druk, Zwarte Beertjes Pocket 227
Aantal pagina’s: 190
Genre: detectiveroman


Samenvatting van het boek
Inspecteur Bruno Silvère van de Sûreté Nationale in Parijs ontvangt een uitnodiging van de misdadiger in ruste Samuel Goldstream. Goldstream nodigt Silvère uit om op het kasteel van St. Eustache in Noord-Frankrijk het feit te komen vieren, dat Goldstream daar inmiddels vijftien jaar woont. De wegen van Silvère en Goldstream hebben elkaar in het verleden meer dan eens gekruist, maar dat is nu allemaal vergeven en vergeten. Bij het kasteel hoort een vervallen ruïne, waarin het - naar men zegt - spookt.

Op het feest zijn ook diverse andere gasten aanwezig. Naast Goldstream en zijn vrouw zijn ook hun beide zonen Abel en Jozua van de partij. Verder behoort Madeleine, de pleegdochter van Goldstream, tot de aanwezigen. Een vriend van Silvère, de journalist Jean d’Aubry, is verliefd op Madeleine en wil met haar trouwen; hij is ook op het feest aanwezig. Ook pastoor De Mermillod en de Amsterdamse hoofdinspecteur Hans Uyttenbogaert en zijn Franse vrouw Elly behoren tot de gasten.

Dan vinden er twee moorden plaats. Eerst wordt Abel Goldstream vermoord en dan Samuel Goldstream zelf. Al gauw gaan er geruchten rond, dat het spook van de bij het kasteel horende ruïne verantwoordelijk is voor beide mysterieuze moorden. Uiteraard neemt Silvère direct het onderzoek ter hand. Hij wordt daarbij geholpen door zijn vrienden Uyttenbogaert en d’Aubry alsmede pastoor De Mermillod, die niet ver van het kasteel af blijkt te wonen. Ook maakt Silvère gebruik van een bekwame rechercheur die Charles Carlier heet. Carlier staat binnen het politieapparaat beter bekend onder zijn bijnaam, namelijk “de Schaduw”. Hij heeft deze bijnaam gekregen, omdat hij zo goed is in het onopvallend schaduwen van misdadigers.

Silvère en zijn helpers doen de nodige ontdekkingen. Zo lijkt het er inderdaad op, dat de ruïne bewoond wordt. Madeleine’s echte naam blijkt De Mermillod te zijn en de dochter van de laatste graaf van St. Eustache trouwde ooit met een burggraaf De Mermillod, zij het zeer tegen de zin van de oude graaf. De burggraaf sneuvelde vervolgens in de oorlog, de dochter raakte aan lager wal en de oude graaf in de schulden. Samuel Goldstream bood de oude graaf toen de “helpende” hand, wat uiteindelijk de dood van de oude graaf tot gevolg had. Goldstream zond de dochter van de oude graaf vervolgens naar Zuid-Amerika, waar ze als een moderne slavin geëxploiteerd werd.

De dochter van de oude graaf wist op een gegeven moment echter uit Zuid-Amerika te ontsnappen en zwoer toen wraak te zullen nemen op Samuel Goldstream. Zij blijkt het te zijn die als spook in de ruïne leeft. Silvère ontdekt verder, dat de ruïne door middel van geheime gangen zowel met het kasteel als met de woning van pastoor De Mermillod verbonden is. In een zeer spannend slot, vol achtervolgingen en verrassende wendingen, wordt het mysterie van St. Eustache tenslotte ontrafeld en de moorden opgelost.


Beoordeling van het boek
Dit boek is het allereerste boek dat Havank schreef. Ondanks het feit, dat het boek inmiddels dus meer dan vijfenzeventig jaar oud is, merk je daar bij het lezen weinig of niets van. Het is een buitengewoon spannende detective met een goed verhaal en dito plot. Verder doen geheime gangen het ook altijd goed in dit soort verhalen. De spanning wordt uitstekend gedoseerd en langzamerhand opgevoerd tot een zinderende finale. Ik heb het boek dan ook in één ruk uitgelezen.

De Schaduw speelt in dit boek overigens nog maar een bijrolletje. Hij is hier een eenvoudige rechercheur die zijn talenten in dienst van Silvère stelt. Silvère is dan ook de centrale figuur in dit verhaal. In latere boeken wordt de rol van de Schaduw steeds groter totdat hij Silvère zelfs geheel van het toneel verdringt. In zoverre kun je dit boek ook zien als een soort ontwikkelingsroman.

Ik had het zojuist over geheime gangen. Die vormen ook een veel voorkomend element in de boeken van de Engelse detectiveschrijver Edgar Wallace (1875 – 1932). Ook bij Wallace zie je vaak geheimzinnige ruïnes met mysterieuze figuren e.d. Het lijkt er haast op, dat Havank deze kenmerken van Wallace gekopieerd heeft in zijn eerste boek. Ik denk dan ook, dat dit boek zwaar op Wallace leunt. Pas later onttrekt Havank zich steeds meer aan de invloed van Wallace en begint hij een eigen stijl te ontwikkelen. Je kunt die ontwikkeling goed aflezen aan de ontwikkeling van de figuur Charles Carlier. Zoals in de vorige alinea al gezegd, speelt deze in dit boek nog maar een klein rolletje. Maar in de latere boeken van Havank worden de rollen steeds meer omgedraaid. Dan wordt Carlier de hoofdfiguur en komt Silvère nog slechts af en toe eens opdraven.

Wel aardig om te vermelden is, dat in dit boek ook autobiografische elementen aanwezig zijn. Zo studeerde Havank zelf ooit voor priester. Om de een of andere reden beviel de opleiding Havank toch niet zo, want hij brak deze af en ging vervolgens als kantoorbediende werken. Later werd hij handelsreiziger in kerkelijke kunst. Ik denk, dat je deze kerkelijke achtergrond in dit boek terug kunt zien in de figuur van pastoor De Mermillod. Deze speelt ook een belangrijke rol in het verhaal.

Havank had met zijn boeken heel veel succes. Hij schreef er in totaal een stuk of dertig. De kwaliteit hiervan is overigens wel wat wisselend. Met name de boeken uit de jaren vijftig van de vorige eeuw vind ik persoonlijk niet allemaal even goed. Dat kan te maken hebben met tegenslagen in het persoonlijke leven van Havank. Zo was zijn huwelijk met de Engelse Cynthia Vickers niet echt een succes en ook hadden geldgebrek en zijn neiging te veel te drinken hun weerslag op Havanks gezondheid. Dat deze factoren ook een negatieve invloed op zijn inspiratie uitgeoefend zullen hebben, lijkt mij vrij aannemelijk. Maar dat neemt allemaal niet weg, dat Havank wat mij betreft per saldo een unieke en zeer kundige detectiveschrijver was. In zoverre vind ik het jammer, dat hij tegenwoordig haast niet meer gelezen wordt.