Titel
Het geheim
Het geheim is dat Wanda de dochter is van Max de Leon, en niet van Egbert Wiericke. Auteur Anna Enquist Plaats Het geheim speelt zich af in het plaatsje Monster, in de Pyereneeen en in Londen. Historische tijd deel 1: begin jaren '90, 1935-1963 (hfdst 9: ze was nu 60) deel 2: ,, ,, 1950-1960
deel 3: ,, ,, 1960-1973 (blz 181, ze wordt 40) DEEL 1
De vleugel hing als een aangebrande karbonade tegen de witte bergen in de lucht. De hijskraan kwam boven het huis uit. Verhuizers tilden de vleugel naar binnen. Buiten stonden kinderen te juichen. (2) Ondersteboven hangt het kind in de lucht, boven de gespreide benen van de moeder en begint te huilen. De verpleegster pakt het kind, wast het en legt het in de armen van moeder Emma Wiericke. De zuster haalt Egbert Wiericke, die buiten op de gang heeft lopen ijsberen. Het is 18 april 1933. Als Egbert, raadsheer te Leiden, bin- nenkomt zegt Emma dat ze het Wanda moeten noemen, maar Egbert zegt niks: hij is sprakeloos. (3) Bouw Kraggenburg was doodop, had alleen maar vergaderd en wilde zo snel mogelijk naar huis in Voor- schoten. Hij was vroeger dokter geweest, nu inspecteur. Twee weken alleen thuis. Vroeger zou dat makkelijk gegaan zijn. Nu hij over de 60 was ging dat niet zo makkelijk meer. Z’n vrouw Johanna werkte bij een groot psychofarmaceutisch bedrijf en was voor twee weken naar Stockholm en Kopenhagen. Hij las in de krant 'Hoogtepunt van de Nederlandse Pianistiek op CD vastgelegd'. Het ging over een aantal pianisten waaronder Wanda Wiericke. Wanda, die in de jaren '70 grote triomfen had gevierd, maar in het begin van de jaren '80 om gezondheidsredenen was gestopt. Zijn Wanda? Hij was even de kluts kwijt, vond dat hij zich niet met het leven van z'n ex mocht bemoeien. Hij dacht dat ze in Amerika zat. Morgen zou hij haar impressario bellen. (4) Als moeder weg is hoort Wanda Stina de deur opendoen. Een man met een pet op en een trekharmonica komt binnen: Koos. Wanda mag tegen papa en mama niets over Koos vertellen. Het is hun geheim. 's Avonds hebben papa en mama ruzie. Papa vindt dat mama op haar concert, ze is operette-ster, geen Duitse liedjes mag zingen, niet in deze tijd. Wanda en mama zijn naar een huis gebracht in Monster. Soms komt papa. 's Nachts wordt Wanda wakker. Ze roept haar moeder: geen antwoord. Ze gaat haar bed uit, doorzoekt het huis en loopt het terras op richting de boulevard. Nergens. Dan gaat ze maar op de stoeprand zitten. Opeens komt mama naast haar zitten. Ze huilt. Dan kan Wanda haar plas niet meer inhouden en er stroomt een klein beekje tussen haar benen. (5) De verhuizers hadden de poten onder de vleugel gezet en vroegen Wanda waar ze de vleugel in de kamer wilde hebben. Ze snapte nog steeds niet dat ze een vleugel had aangeschaft nu ze in Frankrijk woonde. Zoveel geld. Alsof ze zou kunnen spelen met haar kromme handen en scheve rug. Haar polsen en duimen deden pijn. (6) Egbert en Wanda zitten in de schouwburg naar mama te kijken. Ze ziet meneer De Leon. Hij is repetitoir, oefent vooraf met mama twee keer per week. Het stuk gaat over een kapper in Spanje. Mama is een meisje dat door een oude man wordt bewaakt. Er is iemand verliefd op haar, maar zij is verliefd op een ander. Als het doek dichtgaat en het weer lichter wordt staan ze op. Het is bed- tijd, zegt papa. Wanda protesteert dat het pas pauze is, maar ze moet mee. Wanda wil oefenen. Ze kruipt van tafel en dwarrelt naar de vleugel. Ze doet wat vingeroefeningen en begint te spelen. Haar vader en moeder zitten fluisterend te praten. Wanda is nog geen zes en een groot talent. Ze moet naar school, ze moet toch ook leren, heel de dag spelen is niet goed , zegt Egbert. Moeder kan haar volgend jaar geen les meer geven, dan heeft zij wel wat anders te doen: ze is in ver- wachting. Emma en Wanda zijn bij meneer De Leon. Ze oefenen wat walsen en Wanda krijgt huiswerk op. Ze spreken af om twee keer in de week les te krijgen. (7) Bouw had het impresariaat Keizer & Quint gebeld. De directeur Fred Schelling, een oude kennis van Bouw, vertelde dat Wanda, na de dood van haar moeder, haar tournee door Italie had afgezegd. Volgens hem had ze nu een huis ergens in de Pyreneeën. Bouw belde zijn vlucht af naar San Sebastiaan, pakte zijn spullen en belde Johanna, die in een Zweeds ziekenhuis was. Hij zou alvast naar San Sebastiaan gaan, wat aan de kust rondkijken. Hij vertelde er niet bij dat hij door de Pyreneeën naar Wanda ging zoe- ken. (8) Wanda is inmiddels zes, kan lezen, schrijven, fietsen en bijna zwemmen. Als de grachten dichtgevroren zijn, gaat ze leren schaat- sen. Ik val nooit, zegt Wanda tegen zichzelf, en inderdaad: ze valt geen enkele keer. Dokter Tromp komt voor mama. Hij belde de ambulance. Het was een dwarsligger. Ik kom gauw, zegt mama tegen Wanda, met de baby. De baby heet Frank en groeit niet, omdat hij niet drinkt. Hij weet niet hoe dat moet. Emma is ongerust. Dokter Tromp vertelt hen dat Frank een mongool is. Op een dag in mei, als Wanda net zeven is, wordt het oorlog. De Duitser komen overal, Rotterdam staat in brand. We hebben ons overgegeven, zegt papa, nu gelden de wetten van de Duitsers. Tijdens het avondeten zegt hij dat ze Frank niet naar een ziekenhuis of inrichting brengen. Tijdens de muziekles vindt Wanda het moeilijk om Bach en Schumann te spelen: dat waren Duitsers. Meneer De Leon vindt het onzin. Hij vertelt ook waarom papa Frank thuis wil houden: Hitler wil sommige mensen doden: joden, zieken, dus ook mongolen. 's Avonds gaat mama weg. Frank ligt te huilen. Egbert krijgt hem niet stil. Als Wanda piano gaat spelen wordt hij stil. (9) Ze was nu bijna 60, woonde in Frankrijk, naast een kerkhof. (10) Wanda spreekt af te gaan beginnen met piano spelen. Iedere dag een dik halfuur techniek, ook als het niet gaat. Stina gaat naar haar ouders op het platteland. Hier is te weinig eten, zegt papa. Daar in Ommen is genoeg. 's Avonds zegt papa dat Wanda nooit iemand mee naar huis mag nemen en dat ze nooit mag zeggen hoe het met haar broertje is. Frank wordt ziek: longontsteking. Een paar dagen later komt Egbert vertellen dat een paar collega's zijn opgepakt. Hij wil ontslag nemen. Frank wordt ouder, maar kan nog niet lopen. Wat hij wel graag doet is 'bonzen'. Hij schuift dan naar de muur en knalt met zijn hoofd tegen de muur. Bij het huis van meneer De Leon is het naambordje eraf gehaald. Ze krijgt van hem twee boeken: een van Mozart en een van Haydn. Een aantal dagen later loopt Wanda weer naar meneer De Leon en merkt dat alle deuren dicht zijn. Op de binnenplaats hoort ze laarzen van soldaten. Ze rent zo snel mogelijk naar huis. De volgende dag gaat Emma op de fiets naar Ida. Als mama terug is bedenken Emma en Egbert een vluchtplan voor meneer De Leon die nu zelfs geen gele ster meer durft te dragen. Ze hebben bij Ida een plaats kunnen vinden. Als Wanda de volgende dag naar pianoles gaat heeft ze in haar boek de brief zitten, de brief die haar leraar moet redden. Als ze bij zijn huis aankomt ziet ze dat het er druk is. Dan ziet ze meneer De Leon. Hij wordt vastgehouden door Duitse soldaten. Hij draagt geen ster. Hij ziet Wanda ook, maar kijkt over haar heen, hij kijkt door haar heen alsof hij niet weet wie ze is. DEEl 2 (11) Bouw nam een hotel in Albi in de buurt van de kathedraal Sainte- Cecile. (12) Ze is bij Stina in Ommen om aan te sterken. Ze gaan zwemmen maar hebben geen badpak. Stina is wat dikker geworden. Terug thuis is Emma blij dat ze er weer is. Ze doet sommen en spel- lingsoefeningen, want volgend jaar zal ze naar het gymnasium gaan en daarvoor moet ze een toelatingsexamen doen. Ze wil eigenlijk liever de muziek in. Frank gaat naar een groot landhuis speciaal voor mongolen. Wanda zwaait ze na. Rust. Ze gaat achter haar piano zitten en speelt de hele middag. Er komt nieuw behang en het bed van Frank, dat in de kamer stond, wordt afgebroken. Wanda kan nu weer vriendinnen meenemen dus komt Gonnie vaak bij hen eten. In bed zegt Emma tegen Wanda dat ze maar weer eens wat les moet gaan nemen. Emma zocht wel naar een leraar. Wanda is toegelaten tot het gymnasium. De volgende dag komt Egbert met een groot pak. Er zitten muziekboeken in. Wanda straalt. Ze vindt het fijn op het gym- nasium, vooral geschiedenis. Een dag voor de bevrijding zegt haar geschiedenisleraar dat hij wat over de oorlog gaat vertellen. 's Mid- dags rent ze als een bezetene naar huis. Ze vertelt aan Emma dat ze weet wat er met de joden (en dus meneer De Leon) gebeurd is. Op transport naar Auschwitz. Na de les vraagt ze aan haar leraar of ontsnappen mogelijk was als je op de trein gezet was. Nee, zei hij. Die dag daarna komt de buurvrouw van meneer De Leon langs en zegt tegen Wanda dat ze dozen en koffers vol heeft met muziekboeken. Dit moest zij haar geven als hij niet zou terugkeren. Wanda gaat met de broer van Gonnie, Peter, naar het schoolfeest. Gonnie heeft ook een vriend, Sjoerd. Emma heeft een lerares gevonden uit Amerika, Bella Heidelberg. Wanda speelt netjes wat er in het boek staat. Heidelberg vindt dat ze 'like shit' speelt. Ze moet spelen wat er in haar hoofd omgaat. Dat vindt Heidelberg wel mooi. Emma en Egbert gaan iedere zaterdag naar Frank, maar Wanda wil niet meer mee. Ze verzint iedere keer een andere smoes. Haar vader en moeder zijn boos: alleen maar spelen. Ze is bijna 18. Joyce studeert viool bij meneer Heidel- berg. Zij is derdejaars. Lucas speelt cello en is al geslaagd. Toen de pianist van het trio ermee ophield had mevrouw Heidelberg Wanda naar voren geschoven. Joyce heeft een aanmeldingsformulier meege- nomen. Ze moet als minderjarige een handtekening van haar vader hebben. Ze durft het hem niet te vragen, dus moet ze hem namaken. Ze gaat met de trein, terwijl ze eigenlijk op school moet zitten, naar Den Haag, naar het Conservatorium voor muziek. In de kantine ziet ze Lucas. Ze doet auditie. (14) Ze ligt met Lucas Lansingh in bed. Ze waren samen gisteren het laatste punt van de voorspeelavond. Als ze terugkomt uit de douche is hij weg. Ze vertrekt naar haar ouders. Emma vertelt haar dat Egbert ziek is, iets met z'n keel. In het zieken- huis ondergaat hij een behandeling. Na zijn examen richt Lucas zich op de dirigentopleiding. Lucas en Wanda worden steeds intiemer. In het Mozartjaar gaat hij het feestprogramma dirigeren. Wanda is de solist. Tijdens het applaus ziet ze dat Egbert een hoestbui krijgt. Biermans, een goede vriend en leraar van Wanda complimenteert haar. Na de voorstelling staan Wanda en Lucas hand in hand en ze weet: vannacht blijft hij bij mij. Egbert had kanker. Wanda weet niet goed wat ze moet doen als hij het benauwd krijgt. Ze roept de zuster. Deze geeft Egbert een stuk papier. Hij schrijft de letter W op. De W van Wanda! Walging, Weerzien, Woedend, Waardeloos. Als haar moeder binnenkomt weet deze waar de W op slaat: op meneer De Winter. Egbert en hij hadden een afspraak. Hij zou zorgen voor medicijnen zodat Egbert zou inslapen. Wanda moet voor de radio spelen. Egbert sterft. (16) Ze heeft ruzie met de technicus Gilles omdat de piano niet te horen is in het nieuwe stuk. De componist Tsjak en Lucas staan achter hem. Lucas is verliefd op hem denkt ze. Ze gaat haar moeder bezoeken die weer begonnen is met zingen. Ze bloost als ze het over haar tegenspeler heeft, Guido de Bock, die even later voor de deur staat. Samen met Emma gaat Guido oefenen. Als ze de volgende morgen wakker wordt heeft ze koorts. Ze belt Joyce die haar huisarts laat komen. Die concludeert dat ze longontsteking heeft. Ze praat met Joyce over Biermans. Hij behandelt haar als een kind. Ze wil liever bij Curzon in Londen studeren. Joyce is zwanger en komt steeds minder bij Wanda langs. Wanda gaat naar Frank. Ze loopt het witte paleis 'De Reehof'’ binnen en ziet een piano staan. Ze gaat zitten en speelt. Frank komt binnenlopen met zijn dokter (Bouw). Hij gaat zitten en brabbelt “Mbwaah, mbwaah”. (17) De dokter vertelde Wanda dat Frank een driedubbel pechkind was: hij had het Downs syndroom, een hersenbeschadiging door een moeizame geboorte en een daaropvolgende jarenlange ondervoeding. Geen 'zonnetje-in-huis' maar een stuurse jongen die zich niet liet verzorgen. Bouw had De Reehof veranderd in wat het nu was. Dat iedereen een eigen leerpro- gramma had, dat was er al, maar hij had de kleuren van de muren veranderd. Van zachte aangename kleuren naar wit. Geen radio meer. Geen vrolijke tekeningen op de muur. Het had iedereen geholpen; behalve Frank. Frank was rustiger geworden door het pianospel van z’n zus. Bouw zag voor het eerst Wanda. (18) Wanda vroeg hoe Bouw aan zijn naam was gekomen. Zijn moeder had iets met het Belgische koningshuis. Na het bezoek aan Frank was Bouw met haar meegelopen. In het restaurant hadden ze samen gegeten. Ze kwam steeds vaker bij Bouw over de vloer, hij huurde zelfs een vleugel voor haar. Hij had haar ook een sleutel gegeven. Dan kon zij bij hem thuis ook studeren. Toen ze haar solistendiploma had gehaald, ging ze studeren en haalde een beurs voor een studie in het buitenland. Ze moest zich alleen nog aan een jury presenteren. Na de presentatie komen er gasten: Gonnie en haar broer Peter, die verlegen zijn vrouw aan Wanda presenteert, Emma en Guido, Biermans, Lucas, Tsjak, Joyce met haar dikke buik. Later op de avond komt het echtpaar Heidelberg. Er komen brieven uit Londen. Meneer Curzon verwacht haar eind augustus voor de studie. Met andere prijswinnaars wordt ze geacht een trio te vormen. Ze zet haar handtekening onder het con- tract. Joyce is bevallen van een gezonde dochter. Wanda voelt dat ze Joyce verloren heeft. Dan pakt haar koffers en geeft Bouw een zoen. In Londen oefent ze met de cellist uit Zwitserland en een Spaanse violist. Dan komt Bouw. Ze verblijven in een hotel omdat haar kamer te klein is. Ze trouwen. Wanda voelt dat ze thuis is. (19) Terwijl ze sliep was de reumatiek weer teruggekomen. Al haar botten deden haar pijn. Toen 's morgens de postbode kwam vond ze een briefje met een vaag bekend handschrift: “In verband met mijn werk ben ik de ko- mende week in de Pyreneeën. Als je het een goed idee vindt zou ik je graag ontmoeten. Denk er eens over, ik neem nog contact met je op. Bouw”. (20) Als hij 's avonds thuiskomt heeft hij een verrassing. Ze gaan hun huwelijksreis inhalen in Italië, na haar concerten. Wanda is niet uitgerust van de Italiaanse reis. Haar armen doen soms pijn. Vitaminegebrek, zegt Bouw. Na een maand weet ze het: ze is zwan- ger. Daarom slaapt ze de hele dag. Bouw vraagt zich af of ze nu wel haar tour door Amerika heeft afgezegd. Nog niet, zegt ze. De volgen- de dag gaat Bouw zijn moeder opzoeken. Zij blijft thuis, is vijf maan- den zwanger. Ze krijgt pijn in haar buik. Op de WC ziet ze een bloed- vlekje in haar broek. Bouw komt thuis en wijst naar haar tourschema, dat in de bus is gevallen. Je had die tournee toch afgezegd? Wanda zegt dat ze het vergeten is. Bouw is pisnijdig. Ze staat op en loopt naar de deur. Langs de binnenkant van haar dij kruipt iets warms. Ze hoort de stoelpoten van Bouw over de vloer krassen. Hij roept iets. Ze valt. DEEL 3 (21) Bouw reed een parkeerplaats op, liep een hotel binnen en bestel- de een kamer aan de achterkant. Hij had dit niet moeten doen. Hoe moet het nu verder? Hij ging op zijn bed liggen en viel in slaap. (22) Ze voelt hoe het uit haar glijdt, het kind, haar bestaan in dit huis, haar recht op een gewoon leven. Ze schreeuwt van schrik en pijn. De vrucht past in Bouw's handpalm. De dokter vindt het erg sneu voor ze. Bouw en dokter Van Beek zitten aan het bureau. Het was een mon- gool. De dokter constateert dat Wanda de draagster is: onheil in haar cellen. Bouw zegt dat hij het opnieuw wil proberen, maar daar wil Wanda niets van weten. Ze oefent met Samuel Silberman, de bejaarde dirigent. Hij zegt wat ze te doen staat en ze beginnen te oefenen. Als het pauze is loopt hij naar Wanda toe en zegt dat zij hem ontroerd heeft. 's Nachts ligt ze wakker: ik ga weg, spelen, zegt ze tegen zich- zelf. (23) Wanda keek naar buiten: misschien liep hij daar. Ze hoorde een brommer voor haar huis stoppen. De pianostemmer. Terwijl die bezig was pakte ze de brief op de tafel in de keuken. Ze zouden met oude versleten lichamen tegenover elkaar staan. (24) Na afloop van de tournee had Silberman haar uitgenodigd voor het festival van zijn kamerorkest in Tel Aviv het volgend jaar. Ze hadden het over Bouw. Moest ze naar Bouw terug? Het huis waar ze met Bouw woonde werd verkocht. Dokter Van Beek keek nog een keer in haar binnenste en verklaarde dat alles goed was. Ze besluiten hun huwelijk te beëindi- gen. Bouw aanvaart een beleidsfunctie bij het Ministerie van Volks- gezondheid en trouwt. Lucas is in Amerika een grote ster. Ze wordt veertig. Hij staat voor een groot symfonie-orkest en geeft met Wanda een aantal concerten. 's Avonds slapen ze samen. Na het laatste concert vindt ze op haar hotelkamer een telegram van Guido: Emma ernstig ziek. Graag contact. (26) Guido haalt Wanda op. Hij vertelde dat ze naar de film waren geweest en daarna oesters hadden gegeten. Waarschijnlijk een verkeerde oester gegeten denkt de dokter. Emma klinkt blij als ze Wanda ziet. Emma is erg in de war. Ze noemt haar dochter 'klootzak, ik heb niks aan je', en op het volgende moment is ze super-aardig. Het heet 'ontremming', zegt de dokter. Emma heeft het over Frank, dat die zo goed met Egbert kon opschieten. Wanda zegt dat Egbert haar niet kon uitstaan. Onzin, vindt Emma. Wanda schreeuwt dat, toen hij doodging, hij zelfs zijn eigen dochter niet wilde zien. Emma kijkt haar dochter met open mond aan: z'n doch- ter?, zegt ze? Wanda snapt niet wat ze bedoeld. Een zuster komt binnenlopen en haalt Wanda weg. Emma braakt. Max de Leon, haar vader? Waarom is Emma niet van Egbert gescheiden? De volgende morgen gaat ze weer naar het ziekenhuis. Ze hoort dat Emma in coma is geraakt. Na drie dagen sterft ze. (27) Wanda keek naar het kerkhof. Ze at haar boterham op en prikte in de sla, stond op en liep naar de vleugel. En nu tussen ons, zei ze. (28) Guido is er, tante Ida, haar dochter Suze. Toespraken. Ida vertelt het verhaal van Emma, Max en Egbert. Hoe zij dacht dat Emma, die inmiddels met Egbert wasd getrouwd, stiekem een relatie had met Max. En hoe ze werd geboren: niemand zei iets, dat was het eenvoudigst, zo was het toen.Wanda kijkt naar de kist die straks verbrand zal worden. Als iedereen haar de laatste eer heeft bewezen zakt de kist. U hebt absolute rust nodig, zei de dokter, reumatoïde artritis. Absolute rust. Het kon niet, het mocht niet, maar ze wist dat hij gelijk had. Ik houd er mee op, zei ze, ze had haar hele leven gespeeld, het was genoeg. (29) Bouw vertrok. Alleen even kijken waar ze woont, zei hij tegen zichzelf. Françoise, de beheerder van het huis van Wanda, wees hem de weg. Langzaam liep hij langs het kerkhof naar het huis. Een ijzeren sierketting sloeg tegen zijn schenen. Hij ging op een zerk zitten. (30) Een zilverachtig licht valt over het kerkhof en balkon. Doof en stralend hangt de maan boven de scherpe bergen en het donkere dak. Ze speelt piano. Buiten op het kerkhof zit een man op een zerk te luisteren. Hij kent het: Bach.
Het geheim is dat Wanda de dochter is van Max de Leon, en niet van Egbert Wiericke. Auteur Anna Enquist Plaats Het geheim speelt zich af in het plaatsje Monster, in de Pyereneeen en in Londen. Historische tijd deel 1: begin jaren '90, 1935-1963 (hfdst 9: ze was nu 60) deel 2: ,, ,, 1950-1960
deel 3: ,, ,, 1960-1973 (blz 181, ze wordt 40) DEEL 1
De vleugel hing als een aangebrande karbonade tegen de witte bergen in de lucht. De hijskraan kwam boven het huis uit. Verhuizers tilden de vleugel naar binnen. Buiten stonden kinderen te juichen. (2) Ondersteboven hangt het kind in de lucht, boven de gespreide benen van de moeder en begint te huilen. De verpleegster pakt het kind, wast het en legt het in de armen van moeder Emma Wiericke. De zuster haalt Egbert Wiericke, die buiten op de gang heeft lopen ijsberen. Het is 18 april 1933. Als Egbert, raadsheer te Leiden, bin- nenkomt zegt Emma dat ze het Wanda moeten noemen, maar Egbert zegt niks: hij is sprakeloos. (3) Bouw Kraggenburg was doodop, had alleen maar vergaderd en wilde zo snel mogelijk naar huis in Voor- schoten. Hij was vroeger dokter geweest, nu inspecteur. Twee weken alleen thuis. Vroeger zou dat makkelijk gegaan zijn. Nu hij over de 60 was ging dat niet zo makkelijk meer. Z’n vrouw Johanna werkte bij een groot psychofarmaceutisch bedrijf en was voor twee weken naar Stockholm en Kopenhagen. Hij las in de krant 'Hoogtepunt van de Nederlandse Pianistiek op CD vastgelegd'. Het ging over een aantal pianisten waaronder Wanda Wiericke. Wanda, die in de jaren '70 grote triomfen had gevierd, maar in het begin van de jaren '80 om gezondheidsredenen was gestopt. Zijn Wanda? Hij was even de kluts kwijt, vond dat hij zich niet met het leven van z'n ex mocht bemoeien. Hij dacht dat ze in Amerika zat. Morgen zou hij haar impressario bellen. (4) Als moeder weg is hoort Wanda Stina de deur opendoen. Een man met een pet op en een trekharmonica komt binnen: Koos. Wanda mag tegen papa en mama niets over Koos vertellen. Het is hun geheim. 's Avonds hebben papa en mama ruzie. Papa vindt dat mama op haar concert, ze is operette-ster, geen Duitse liedjes mag zingen, niet in deze tijd. Wanda en mama zijn naar een huis gebracht in Monster. Soms komt papa. 's Nachts wordt Wanda wakker. Ze roept haar moeder: geen antwoord. Ze gaat haar bed uit, doorzoekt het huis en loopt het terras op richting de boulevard. Nergens. Dan gaat ze maar op de stoeprand zitten. Opeens komt mama naast haar zitten. Ze huilt. Dan kan Wanda haar plas niet meer inhouden en er stroomt een klein beekje tussen haar benen. (5) De verhuizers hadden de poten onder de vleugel gezet en vroegen Wanda waar ze de vleugel in de kamer wilde hebben. Ze snapte nog steeds niet dat ze een vleugel had aangeschaft nu ze in Frankrijk woonde. Zoveel geld. Alsof ze zou kunnen spelen met haar kromme handen en scheve rug. Haar polsen en duimen deden pijn. (6) Egbert en Wanda zitten in de schouwburg naar mama te kijken. Ze ziet meneer De Leon. Hij is repetitoir, oefent vooraf met mama twee keer per week. Het stuk gaat over een kapper in Spanje. Mama is een meisje dat door een oude man wordt bewaakt. Er is iemand verliefd op haar, maar zij is verliefd op een ander. Als het doek dichtgaat en het weer lichter wordt staan ze op. Het is bed- tijd, zegt papa. Wanda protesteert dat het pas pauze is, maar ze moet mee. Wanda wil oefenen. Ze kruipt van tafel en dwarrelt naar de vleugel. Ze doet wat vingeroefeningen en begint te spelen. Haar vader en moeder zitten fluisterend te praten. Wanda is nog geen zes en een groot talent. Ze moet naar school, ze moet toch ook leren, heel de dag spelen is niet goed , zegt Egbert. Moeder kan haar volgend jaar geen les meer geven, dan heeft zij wel wat anders te doen: ze is in ver- wachting. Emma en Wanda zijn bij meneer De Leon. Ze oefenen wat walsen en Wanda krijgt huiswerk op. Ze spreken af om twee keer in de week les te krijgen. (7) Bouw had het impresariaat Keizer & Quint gebeld. De directeur Fred Schelling, een oude kennis van Bouw, vertelde dat Wanda, na de dood van haar moeder, haar tournee door Italie had afgezegd. Volgens hem had ze nu een huis ergens in de Pyreneeën. Bouw belde zijn vlucht af naar San Sebastiaan, pakte zijn spullen en belde Johanna, die in een Zweeds ziekenhuis was. Hij zou alvast naar San Sebastiaan gaan, wat aan de kust rondkijken. Hij vertelde er niet bij dat hij door de Pyreneeën naar Wanda ging zoe- ken. (8) Wanda is inmiddels zes, kan lezen, schrijven, fietsen en bijna zwemmen. Als de grachten dichtgevroren zijn, gaat ze leren schaat- sen. Ik val nooit, zegt Wanda tegen zichzelf, en inderdaad: ze valt geen enkele keer. Dokter Tromp komt voor mama. Hij belde de ambulance. Het was een dwarsligger. Ik kom gauw, zegt mama tegen Wanda, met de baby. De baby heet Frank en groeit niet, omdat hij niet drinkt. Hij weet niet hoe dat moet. Emma is ongerust. Dokter Tromp vertelt hen dat Frank een mongool is. Op een dag in mei, als Wanda net zeven is, wordt het oorlog. De Duitser komen overal, Rotterdam staat in brand. We hebben ons overgegeven, zegt papa, nu gelden de wetten van de Duitsers. Tijdens het avondeten zegt hij dat ze Frank niet naar een ziekenhuis of inrichting brengen. Tijdens de muziekles vindt Wanda het moeilijk om Bach en Schumann te spelen: dat waren Duitsers. Meneer De Leon vindt het onzin. Hij vertelt ook waarom papa Frank thuis wil houden: Hitler wil sommige mensen doden: joden, zieken, dus ook mongolen. 's Avonds gaat mama weg. Frank ligt te huilen. Egbert krijgt hem niet stil. Als Wanda piano gaat spelen wordt hij stil. (9) Ze was nu bijna 60, woonde in Frankrijk, naast een kerkhof. (10) Wanda spreekt af te gaan beginnen met piano spelen. Iedere dag een dik halfuur techniek, ook als het niet gaat. Stina gaat naar haar ouders op het platteland. Hier is te weinig eten, zegt papa. Daar in Ommen is genoeg. 's Avonds zegt papa dat Wanda nooit iemand mee naar huis mag nemen en dat ze nooit mag zeggen hoe het met haar broertje is. Frank wordt ziek: longontsteking. Een paar dagen later komt Egbert vertellen dat een paar collega's zijn opgepakt. Hij wil ontslag nemen. Frank wordt ouder, maar kan nog niet lopen. Wat hij wel graag doet is 'bonzen'. Hij schuift dan naar de muur en knalt met zijn hoofd tegen de muur. Bij het huis van meneer De Leon is het naambordje eraf gehaald. Ze krijgt van hem twee boeken: een van Mozart en een van Haydn. Een aantal dagen later loopt Wanda weer naar meneer De Leon en merkt dat alle deuren dicht zijn. Op de binnenplaats hoort ze laarzen van soldaten. Ze rent zo snel mogelijk naar huis. De volgende dag gaat Emma op de fiets naar Ida. Als mama terug is bedenken Emma en Egbert een vluchtplan voor meneer De Leon die nu zelfs geen gele ster meer durft te dragen. Ze hebben bij Ida een plaats kunnen vinden. Als Wanda de volgende dag naar pianoles gaat heeft ze in haar boek de brief zitten, de brief die haar leraar moet redden. Als ze bij zijn huis aankomt ziet ze dat het er druk is. Dan ziet ze meneer De Leon. Hij wordt vastgehouden door Duitse soldaten. Hij draagt geen ster. Hij ziet Wanda ook, maar kijkt over haar heen, hij kijkt door haar heen alsof hij niet weet wie ze is. DEEl 2 (11) Bouw nam een hotel in Albi in de buurt van de kathedraal Sainte- Cecile. (12) Ze is bij Stina in Ommen om aan te sterken. Ze gaan zwemmen maar hebben geen badpak. Stina is wat dikker geworden. Terug thuis is Emma blij dat ze er weer is. Ze doet sommen en spel- lingsoefeningen, want volgend jaar zal ze naar het gymnasium gaan en daarvoor moet ze een toelatingsexamen doen. Ze wil eigenlijk liever de muziek in. Frank gaat naar een groot landhuis speciaal voor mongolen. Wanda zwaait ze na. Rust. Ze gaat achter haar piano zitten en speelt de hele middag. Er komt nieuw behang en het bed van Frank, dat in de kamer stond, wordt afgebroken. Wanda kan nu weer vriendinnen meenemen dus komt Gonnie vaak bij hen eten. In bed zegt Emma tegen Wanda dat ze maar weer eens wat les moet gaan nemen. Emma zocht wel naar een leraar. Wanda is toegelaten tot het gymnasium. De volgende dag komt Egbert met een groot pak. Er zitten muziekboeken in. Wanda straalt. Ze vindt het fijn op het gym- nasium, vooral geschiedenis. Een dag voor de bevrijding zegt haar geschiedenisleraar dat hij wat over de oorlog gaat vertellen. 's Mid- dags rent ze als een bezetene naar huis. Ze vertelt aan Emma dat ze weet wat er met de joden (en dus meneer De Leon) gebeurd is. Op transport naar Auschwitz. Na de les vraagt ze aan haar leraar of ontsnappen mogelijk was als je op de trein gezet was. Nee, zei hij. Die dag daarna komt de buurvrouw van meneer De Leon langs en zegt tegen Wanda dat ze dozen en koffers vol heeft met muziekboeken. Dit moest zij haar geven als hij niet zou terugkeren. Wanda gaat met de broer van Gonnie, Peter, naar het schoolfeest. Gonnie heeft ook een vriend, Sjoerd. Emma heeft een lerares gevonden uit Amerika, Bella Heidelberg. Wanda speelt netjes wat er in het boek staat. Heidelberg vindt dat ze 'like shit' speelt. Ze moet spelen wat er in haar hoofd omgaat. Dat vindt Heidelberg wel mooi. Emma en Egbert gaan iedere zaterdag naar Frank, maar Wanda wil niet meer mee. Ze verzint iedere keer een andere smoes. Haar vader en moeder zijn boos: alleen maar spelen. Ze is bijna 18. Joyce studeert viool bij meneer Heidel- berg. Zij is derdejaars. Lucas speelt cello en is al geslaagd. Toen de pianist van het trio ermee ophield had mevrouw Heidelberg Wanda naar voren geschoven. Joyce heeft een aanmeldingsformulier meege- nomen. Ze moet als minderjarige een handtekening van haar vader hebben. Ze durft het hem niet te vragen, dus moet ze hem namaken. Ze gaat met de trein, terwijl ze eigenlijk op school moet zitten, naar Den Haag, naar het Conservatorium voor muziek. In de kantine ziet ze Lucas. Ze doet auditie. (14) Ze ligt met Lucas Lansingh in bed. Ze waren samen gisteren het laatste punt van de voorspeelavond. Als ze terugkomt uit de douche is hij weg. Ze vertrekt naar haar ouders. Emma vertelt haar dat Egbert ziek is, iets met z'n keel. In het zieken- huis ondergaat hij een behandeling. Na zijn examen richt Lucas zich op de dirigentopleiding. Lucas en Wanda worden steeds intiemer. In het Mozartjaar gaat hij het feestprogramma dirigeren. Wanda is de solist. Tijdens het applaus ziet ze dat Egbert een hoestbui krijgt. Biermans, een goede vriend en leraar van Wanda complimenteert haar. Na de voorstelling staan Wanda en Lucas hand in hand en ze weet: vannacht blijft hij bij mij. Egbert had kanker. Wanda weet niet goed wat ze moet doen als hij het benauwd krijgt. Ze roept de zuster. Deze geeft Egbert een stuk papier. Hij schrijft de letter W op. De W van Wanda! Walging, Weerzien, Woedend, Waardeloos. Als haar moeder binnenkomt weet deze waar de W op slaat: op meneer De Winter. Egbert en hij hadden een afspraak. Hij zou zorgen voor medicijnen zodat Egbert zou inslapen. Wanda moet voor de radio spelen. Egbert sterft. (16) Ze heeft ruzie met de technicus Gilles omdat de piano niet te horen is in het nieuwe stuk. De componist Tsjak en Lucas staan achter hem. Lucas is verliefd op hem denkt ze. Ze gaat haar moeder bezoeken die weer begonnen is met zingen. Ze bloost als ze het over haar tegenspeler heeft, Guido de Bock, die even later voor de deur staat. Samen met Emma gaat Guido oefenen. Als ze de volgende morgen wakker wordt heeft ze koorts. Ze belt Joyce die haar huisarts laat komen. Die concludeert dat ze longontsteking heeft. Ze praat met Joyce over Biermans. Hij behandelt haar als een kind. Ze wil liever bij Curzon in Londen studeren. Joyce is zwanger en komt steeds minder bij Wanda langs. Wanda gaat naar Frank. Ze loopt het witte paleis 'De Reehof'’ binnen en ziet een piano staan. Ze gaat zitten en speelt. Frank komt binnenlopen met zijn dokter (Bouw). Hij gaat zitten en brabbelt “Mbwaah, mbwaah”. (17) De dokter vertelde Wanda dat Frank een driedubbel pechkind was: hij had het Downs syndroom, een hersenbeschadiging door een moeizame geboorte en een daaropvolgende jarenlange ondervoeding. Geen 'zonnetje-in-huis' maar een stuurse jongen die zich niet liet verzorgen. Bouw had De Reehof veranderd in wat het nu was. Dat iedereen een eigen leerpro- gramma had, dat was er al, maar hij had de kleuren van de muren veranderd. Van zachte aangename kleuren naar wit. Geen radio meer. Geen vrolijke tekeningen op de muur. Het had iedereen geholpen; behalve Frank. Frank was rustiger geworden door het pianospel van z’n zus. Bouw zag voor het eerst Wanda. (18) Wanda vroeg hoe Bouw aan zijn naam was gekomen. Zijn moeder had iets met het Belgische koningshuis. Na het bezoek aan Frank was Bouw met haar meegelopen. In het restaurant hadden ze samen gegeten. Ze kwam steeds vaker bij Bouw over de vloer, hij huurde zelfs een vleugel voor haar. Hij had haar ook een sleutel gegeven. Dan kon zij bij hem thuis ook studeren. Toen ze haar solistendiploma had gehaald, ging ze studeren en haalde een beurs voor een studie in het buitenland. Ze moest zich alleen nog aan een jury presenteren. Na de presentatie komen er gasten: Gonnie en haar broer Peter, die verlegen zijn vrouw aan Wanda presenteert, Emma en Guido, Biermans, Lucas, Tsjak, Joyce met haar dikke buik. Later op de avond komt het echtpaar Heidelberg. Er komen brieven uit Londen. Meneer Curzon verwacht haar eind augustus voor de studie. Met andere prijswinnaars wordt ze geacht een trio te vormen. Ze zet haar handtekening onder het con- tract. Joyce is bevallen van een gezonde dochter. Wanda voelt dat ze Joyce verloren heeft. Dan pakt haar koffers en geeft Bouw een zoen. In Londen oefent ze met de cellist uit Zwitserland en een Spaanse violist. Dan komt Bouw. Ze verblijven in een hotel omdat haar kamer te klein is. Ze trouwen. Wanda voelt dat ze thuis is. (19) Terwijl ze sliep was de reumatiek weer teruggekomen. Al haar botten deden haar pijn. Toen 's morgens de postbode kwam vond ze een briefje met een vaag bekend handschrift: “In verband met mijn werk ben ik de ko- mende week in de Pyreneeën. Als je het een goed idee vindt zou ik je graag ontmoeten. Denk er eens over, ik neem nog contact met je op. Bouw”. (20) Als hij 's avonds thuiskomt heeft hij een verrassing. Ze gaan hun huwelijksreis inhalen in Italië, na haar concerten. Wanda is niet uitgerust van de Italiaanse reis. Haar armen doen soms pijn. Vitaminegebrek, zegt Bouw. Na een maand weet ze het: ze is zwan- ger. Daarom slaapt ze de hele dag. Bouw vraagt zich af of ze nu wel haar tour door Amerika heeft afgezegd. Nog niet, zegt ze. De volgen- de dag gaat Bouw zijn moeder opzoeken. Zij blijft thuis, is vijf maan- den zwanger. Ze krijgt pijn in haar buik. Op de WC ziet ze een bloed- vlekje in haar broek. Bouw komt thuis en wijst naar haar tourschema, dat in de bus is gevallen. Je had die tournee toch afgezegd? Wanda zegt dat ze het vergeten is. Bouw is pisnijdig. Ze staat op en loopt naar de deur. Langs de binnenkant van haar dij kruipt iets warms. Ze hoort de stoelpoten van Bouw over de vloer krassen. Hij roept iets. Ze valt. DEEL 3 (21) Bouw reed een parkeerplaats op, liep een hotel binnen en bestel- de een kamer aan de achterkant. Hij had dit niet moeten doen. Hoe moet het nu verder? Hij ging op zijn bed liggen en viel in slaap. (22) Ze voelt hoe het uit haar glijdt, het kind, haar bestaan in dit huis, haar recht op een gewoon leven. Ze schreeuwt van schrik en pijn. De vrucht past in Bouw's handpalm. De dokter vindt het erg sneu voor ze. Bouw en dokter Van Beek zitten aan het bureau. Het was een mon- gool. De dokter constateert dat Wanda de draagster is: onheil in haar cellen. Bouw zegt dat hij het opnieuw wil proberen, maar daar wil Wanda niets van weten. Ze oefent met Samuel Silberman, de bejaarde dirigent. Hij zegt wat ze te doen staat en ze beginnen te oefenen. Als het pauze is loopt hij naar Wanda toe en zegt dat zij hem ontroerd heeft. 's Nachts ligt ze wakker: ik ga weg, spelen, zegt ze tegen zich- zelf. (23) Wanda keek naar buiten: misschien liep hij daar. Ze hoorde een brommer voor haar huis stoppen. De pianostemmer. Terwijl die bezig was pakte ze de brief op de tafel in de keuken. Ze zouden met oude versleten lichamen tegenover elkaar staan. (24) Na afloop van de tournee had Silberman haar uitgenodigd voor het festival van zijn kamerorkest in Tel Aviv het volgend jaar. Ze hadden het over Bouw. Moest ze naar Bouw terug? Het huis waar ze met Bouw woonde werd verkocht. Dokter Van Beek keek nog een keer in haar binnenste en verklaarde dat alles goed was. Ze besluiten hun huwelijk te beëindi- gen. Bouw aanvaart een beleidsfunctie bij het Ministerie van Volks- gezondheid en trouwt. Lucas is in Amerika een grote ster. Ze wordt veertig. Hij staat voor een groot symfonie-orkest en geeft met Wanda een aantal concerten. 's Avonds slapen ze samen. Na het laatste concert vindt ze op haar hotelkamer een telegram van Guido: Emma ernstig ziek. Graag contact. (26) Guido haalt Wanda op. Hij vertelde dat ze naar de film waren geweest en daarna oesters hadden gegeten. Waarschijnlijk een verkeerde oester gegeten denkt de dokter. Emma klinkt blij als ze Wanda ziet. Emma is erg in de war. Ze noemt haar dochter 'klootzak, ik heb niks aan je', en op het volgende moment is ze super-aardig. Het heet 'ontremming', zegt de dokter. Emma heeft het over Frank, dat die zo goed met Egbert kon opschieten. Wanda zegt dat Egbert haar niet kon uitstaan. Onzin, vindt Emma. Wanda schreeuwt dat, toen hij doodging, hij zelfs zijn eigen dochter niet wilde zien. Emma kijkt haar dochter met open mond aan: z'n doch- ter?, zegt ze? Wanda snapt niet wat ze bedoeld. Een zuster komt binnenlopen en haalt Wanda weg. Emma braakt. Max de Leon, haar vader? Waarom is Emma niet van Egbert gescheiden? De volgende morgen gaat ze weer naar het ziekenhuis. Ze hoort dat Emma in coma is geraakt. Na drie dagen sterft ze. (27) Wanda keek naar het kerkhof. Ze at haar boterham op en prikte in de sla, stond op en liep naar de vleugel. En nu tussen ons, zei ze. (28) Guido is er, tante Ida, haar dochter Suze. Toespraken. Ida vertelt het verhaal van Emma, Max en Egbert. Hoe zij dacht dat Emma, die inmiddels met Egbert wasd getrouwd, stiekem een relatie had met Max. En hoe ze werd geboren: niemand zei iets, dat was het eenvoudigst, zo was het toen.Wanda kijkt naar de kist die straks verbrand zal worden. Als iedereen haar de laatste eer heeft bewezen zakt de kist. U hebt absolute rust nodig, zei de dokter, reumatoïde artritis. Absolute rust. Het kon niet, het mocht niet, maar ze wist dat hij gelijk had. Ik houd er mee op, zei ze, ze had haar hele leven gespeeld, het was genoeg. (29) Bouw vertrok. Alleen even kijken waar ze woont, zei hij tegen zichzelf. Françoise, de beheerder van het huis van Wanda, wees hem de weg. Langzaam liep hij langs het kerkhof naar het huis. Een ijzeren sierketting sloeg tegen zijn schenen. Hij ging op een zerk zitten. (30) Een zilverachtig licht valt over het kerkhof en balkon. Doof en stralend hangt de maan boven de scherpe bergen en het donkere dak. Ze speelt piano. Buiten op het kerkhof zit een man op een zerk te luisteren. Hij kent het: Bach.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden