Het afscheid. (Ivo Michiels).
Voorwoord.
Ik heb voor het boek "Het afscheid" van Ivo Michiels gekozen omdat ik er al veel positieve dingen over had gehoord. Na lang zoeken heb ik het dan gevonden en met frisse moed ben ik het beginnen te lezen. Wat ik er uit opgemaakt en van gevonden heb, heb ik voor al de geïnteresseerden neergeschreven in volgende boekbespreking. Veel leesgenot!
De inhoud.
Onder de inhoud wil ik alles plaatsen wat nog maar enigszins met de inhoud van het boek te maken heeft.
Het thema dat Ivo Michiels in dit boek heeft willen aanhalen is de levensonzekerheid. Hierbij spelen het motief van de terugkeer en het afscheid een belangrijke rol. Maar ook de motieven van liefde, dood en schuld komen aan bod.
"Het afscheid" kan men een typische situatieroman noemen. Het hoofdthema wordt immers niet vertegenwoordigd door een personage, maar door de aanhoudende situatie van de "onzekerheid" die als een vast gegeven het boek overheerst. Ze wordt voorgesteld in het symbolische gegeven van het schip Gambetta met de geheime missie, waarvan de kapitein de bemanning slechts voor vierentwintig uur aan wal kan laten gaan zonder dat iemand weet of bij de volgende melding de valreep achter de rug niet zal worden opgetrokken en de afvaart met onbekend doel zal begonnen zijn. Pierre Wesselmans, de marconist, gaat naar huis zoals hij nu al jaren doet bij iedere thuiskomst van de Gambetta. 's Anderendaags neemt hij afscheid van zijn vrouw, maar zegt "tot straks" en komt terug. De volgende dag evenzo, maar Wesselmans beseft dat zijn "straks" geen inhoud meer heeft en iedere dag kan vernietigd worden. Het enige dat in zijn vermogen ligt, is dit absurde spel voor zichzelf echt te maken, dat wil zeggen de onzekerheid tot een zekerheid dwingen. Daar hij zich tegenover zijn vrouw een man voelt worden die niet meer op eigen verantwoordelijkheid de waarheid kan zeggen, noch liegen, die dus tegenover haar geen enkele aanvaardbare bestaansreden meer vindt, verkiest hij van haar weg te gaan om tenminste dit afscheid als een zelf gewilde zekerheid te kunnen aanvaarden. Hij komt niet terug naar huis, vaart ook niet af, doolt door de havenbuurt, een dag en een nacht. Zijn vrouw gaat hem 's nachts zoeken, doch vindt hem slechts de volgende morgen op het ogenblik dat hij zich weer aan boort moet melden.
En zo eindigt het boek, met een open einde, bijna hetzelfde als in het begin, namelijk met het zenuwslopende wachten, zonder einde, op een vertrek.
De auteur probeert echter, in dit boek, het thema van de onzekerheid in één moment uit te vergroten. Maar dit geldt zeker niet zo voor het hele leven.
De stijl.
Wat betreft de taal kunnen we zeggen dat dit boek, geschreven in een prozatekst, prachtige vergelijkingen en verrassende woordspelingen bevat, zoals bijvoorbeeld:
"Hij speelde met licht en donker als een kind met een blokkendoos, stapelde donker op licht en licht op donker. Maar hij was geen kind en speelde ook niet, niet echt. Laure kan zich niet eens
voorstellen dat hij ooit gespeeld had, vijfentwintig jaar geleden bijvoorbeeld, gelijk andere kinderen deden, ook zijn kinderen. Nu drukte hij met onregelmatige tussenpozen het contactknopje van de schemerlamp in, als wilde hij zichzelf wegtoveren en weer tevoorschijn halen-popje gezien, kastje dicht- nagaan waar hij het best in paste: in het donker of in het licht, en waarschijnlijk vond hij dat hij nergens in paste." (blz.90-91)
Ivo Michiels gebruikt een uiterst versoberde taal waarmee hij de eenvoudigste taferelen met spanning heeft geladen.
Ook wordt de tekst van tijd tot tijd onderbroken door oorlogsherinneringen in verscheidene flash-backs. Ze werpen een blik op het inwendige leven van Wesselmans. Maar voor mij, als lezer, was dat soms verwarrend omdat hij er onverwacht in overgaat. Een mooi voorbeeld ervan staat op pagina 104 (de krekel).
De auteur.
Over de auteur is al veel bekend. Het is dan ook onmogelijk om er iets nieuws of persoonlijks over te schrijven. Maar hier volgt het belangrijkste over zijn leven in een notendop.
Ivo Michiels is de schuilnaam van Rik Ceuppens. Hij werd geboren in Mortsel op 8 januari 1923. Oorspronkelijk was hij laborant van beroep, maar hij werkte in een uitgeversbedrijf. Zo werd hij stilaan een Belgisch-Nederlandstalig schrijver, daarnaast was hij ook nog een filmcriticus en cineast.
Zijn eerste romans verhaalden vooral de mentaliteit van onmacht, schuld en walging van de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Tot met zijn symbolische roman "Het afscheid", verfilmd door R. Verhavert, keerde hij zich van de traditionele literatuur af en sloeg hij de weg van het experimentele proza in, dat bewustwording in taalstructuur nastreeft.
Zijn werken.
Vooreerst nog kort iets over zijn werk het afscheid. Het is geschreven in 1957 en kreeg de Arkprijs van het Vrije Woord. Het verhaal werd in 1966 verfilmd.
Nog andere werken van hem zijn: Verhalen uit Journal brut, Het boek alfa, Orchis militaris, Exit, Een tuin tussen hond en wolf, ... .
Mijn ervaring.
Om mijn ervaring met dit boek te vertellen, ben ik vertrokken vanuit de volgende zin, want die heeft volgens mij een centrale betekenis in en buiten het boek:
"Hij ging naar huis om afscheid te nemen en een ander doel was er niet, maar er was ook geen zekerheid dat het doel wel echt een doel was en het afscheid wel echt een afscheid, en hij voelde het aan als een sterven zonder doodgaan." (blz.117).
Ik vond het een aangenaam boek om te lezen. In dit boek verliest immers het oorlogsgebeuren zijn realistische en tijdsgebonden betekenis, maar groeit het uit tot een absolute ramp die de onzekerheid en daardoor de onleefbaarheid van onze tijd bepaalt.
De titel van het boek vind ik niet zo goed gekozen, want het doet niet direct vermoeden dat het boek over "levensonzekerheid" gaat, maar eerder over afscheid nemen van een persoon.
Maar het is zeker een aanrader voor iedereen die niet direct een heleboel spanning moet hebben om een boek goed te vinden.
REACTIES
1 seconde geleden