Inhoud 1. Titelbeschrijving
2. Motivatie voor de keuze
3. Korte weergave van de inhoud
4. Titelverklaring 5. Uitgewerkte persoonlijke reactie
6. Bronvermelding secundaire literatuur 7. Relatie tussen Hajar en Daan en de maatschappij van nu 8. De plaats van de auteur in de hedendaagse literatuur volgens recensies 9. Beschrijving van het taalgebruik
10. Verwerkingsopdracht (nieuwe kaft) 1. Titelbeschrijving Robert Anker, Hajar en Daan. Amsterdam 2004 (eerste en tweede druk) “Daan besluit Hajars naam aan de rechterkant gewoon met rechts te schrijven en zo ontmoeten hun pennen elkaar aan het einde van de Arabische ‘r’ en de Romeinse ‘n’, waar ze lang blijven staan omdat er boven ze een verbond wordt gesloten waarvan zij het zegel zijn.”
2. Motivatie voor de keuze van Hajar en Daan. Deze keer was de bedoeling dat we een boek lazen dat behoorde tot de “Nieuwe oogst” van de Nederlandse literatuur, en dat dus minder dan een jaar oud was. Beperkte keuze dus. In de mediatheek kon ik alleen nog een boek vinden dat zo dik was, dat ik het qua tijd nooit zou halen, dus ging ik naar de bibliotheek. Daar vond ik 3 boeken, waarvan deze me het leukste leek. Er was namelijk al twee keer iets over gezegd in de klas; bij de boekentip en bij de presentatie over hedendaagse literatuur en schrijvers. Daarnaast had Ester hem ook gelezen, en zij vond het wel een leuk boek. 3. Korte weergave van de inhoud Daan Hollander, 32 jaar oud, is leraar geschiedenis op het DataCare College in Amsterdam. Als hij vwo5 les gaat geven en zodoende Hajar Nait Sibaha, 17 jaar oud, in de klas krijgt, wordt ze meteen smoorverliefd op hem. Daan is niet de persoon van wie je verwacht dat hij lesgeeft. Buiten zijn werk houdt hij er namelijk een leven op na dat bol staat van ‘sex, drugs & rock-‘n-roll’. Samen met zijn goede vriend Jimmy Pretzel, oud-klasgenoot van hem, die het helemaal gemaakt heeft in de ICT, leeft hij erop los. Hij slikt pillen op wilde feesten, snuift coke op Ibiza en rookt zo af en toe een jointje uit het openstaande raam van het lokaal. Daans ouders wonen niet meer bij elkaar. Zijn vader Jaak besteedt zijn hele leven aan actievoeren tegen het kapitalisme, tegen bont, tegen kernwapens, tegen Amerika, enzovoorts. Zijn moeder Jannie is een soort hippie, ze woont in Amsterdam en gaat haar eigen gang. Hajar en Daan beginnen een relatie. Ze houden echt van elkaar, maar het blijft een feit dat het een onmogelijke liefde is, die ook nog eens door velen opgemerkt wordt, wat ze de nodige problemen oplevert. Toch lijkt het ze goed af te gaan, totdat Hajar bij Daan weggaat. Daan is hier helemaal kapot van. Maar later kan hij zijn leven toch weer enigszins oppakken. Met pijn in zijn hart, want hij is er nog steeds helemaal stuk van. “Lieve Daan, Steeds meer in de war over wie ik eigenlijk ben, waar ik thuishoor. Het is tenslotte mijn volk. Heel erg van je gehouden Daan en hou nog van je. Maar het kan niet. Moet nadenken over ons. Zou zo graag willen dat we een toekomst hadden. Ben nog zo jong, moet het leven nog ontdekken. Zonder jou.” Er wordt een Turkse jongen van het DataCare College neergeschoten, door een autochtone jongen. Men is geschokt, verdrietig en verontwaardigd over wat er gebeurd is. Inmiddels heeft Hajar examen gedaan en is cum laude geslaagd. Daan ziet haar een tijdje niet, maar op 11 september 2001 ontmoeten ze elkaar weer. Hajar is getrouwd, met haar leraar Frans in Marokko. Maar nu ze Daan weer gezien heeft, wil ze scheiden. Als Daan thuiskomt, zet hij de tv aan en valt middenin het nieuws op CNN over de aanslagen. Dan staat Hajar voor zijn deur. Daan laat haar binnen. Ze zijn allebei compleet in shock. Maar Hajar en Daan hebben elkaar teruggevonden. Hajar gaat naar Marokko om de scheiding te regelen. “Maar het zijn nu niet de Capulets en de Montagues die, net als bij Shakespeare, de geliefden kunnen scheiden, maar oneindig veel grotere families - wereldfamilies!” Hajar blijft langer weg dan de bedoeling was. Daan probeert tevergeefs uit te vinden waar ze is, maar komt er niet achter. Twee weken later keert ze terug; ze had gevangen gezeten bij de familie. Alles lijkt weer goed tussen Hajar en Daan. Tot ze opnieuw verdwijnt. Hij hoort tijdenlang niets meer van haar en gaat naar haar op zoek in Marokko. Hij zegt zelfs zijn baan op op het DataCare College en verhuist naar Marokko. Hij start een zoektocht, tot hij haar plotseling weer tegenkomt in de medina. 4. Titelverklaring De titel, Hajar en Daan, is een vrij logische keuze. Het verhaal draait immers om hen. Ze zijn twee geliefden. Ik denk dat de titel ook een beetje gekozen is om het dramatische aspect te benadrukken. Ze horen samen, maar kunnen dat niet zomaar zijn. Het is een soort verwijzing naar Romeo and Juliet. Daarnaast denk ik dat de volgorde waarin de namen in de titel gekozen zijn ook van betekenis is. Het is niet echt zo dat de titel Daan en Hajar niet klinkt, dat had ook gekund. En misschien is dat ook wel logischer, gezien het verhaal vooral Daans leven beschrijft, en Hajar eigenlijk de rode draad in dat leven is. Maar ik denk dat er gekozen is voor deze titel omdat in Daans leven Hajar het belangrijkste is. Ze neemt een vooraanstaande positie in in Daans leven. Het leven van Hajar is misschien nog wel belangrijker dan zijn eigen leven. Vandaar dat haar naam als eerste komt, daarna pas de zijne. 5. Uitgewerkte persoonlijke reactie Het hoofdonderwerp van het verhaal is de onmogelijke liefde tussen de geschiedenisleraar Daan Hollander en zijn islamitische leerlinge Hajar Nait Sibaha. Het boek zit vol gebeurtenissen die op dit moment actueel zijn, en dat maakt het erg interessant. De verboden liefde tussen hen wordt wel uitgewerkt, maar er wordt ook heel veel verteld over het wilde leven en de bijzondere achtergrond van Daan Hollander. Het verhaal vertelt vanuit een standpunt waar ik me de ene keer beter dan de andere keer in kan inleven. Bijvoorbeeld de visie die vanuit Daan wordt gegeven op de steeds groter wordende groep allochtonen binnen de school is wel te begrijpen, maar het wilde uitgaansleven met de harddrugs, daar kan ik wat moeilijker inkomen. Er zitten ook veel verschillende andere standpunten in het verhaal, die van mensen die vinden dat allochtonen helemaal moeten integreren of anders het land uit moeten, maar ook die van anderen die vinden dat de autochtonen ook begrip en respect moeten tonen voor allochtone culturen. De belangrijkste gebeurtenis in dit verhaal is de breuk tussen Daan en Hajar, als Hajar een brief schrijft aan Daan waarin zij laat weten dat zij bij hem weggaat, dat ze met een Marokkaanse man zal trouwen. De emoties van de personages spelen hier een heel belangrijke rol. Daans reacties en gevoelens worden meteen duidelijk wanneer hij te weten komt dat Hajar weggaat. Hajar’s gevoelens hierover blijken pas veel later in het boek, wanneer ze weer verenigd wordt met Daan. Dit is omdat het verhaal vooral uit Daan zijn ogen verteld wordt. Je weet vooral wat hij denkt, en andere personages zijn iets oppervlakkiger. Het is een logische gebeurtenis dat Hajar met een Marokkaanse man trouwt, al komt het wel onverwacht. Hajar had zelf kenbaar gemaakt dat ze van Daan hield, dat ze het achterlijk vond dat meisjes uitgehuwelijkt werden, daarom verwacht je dat het niet zal gebeuren, dat ze met Daan zal trouwen, maar haar familie oefent sterke druk op haar uit en uiteindelijk kan het niet anders. Aan de andere kant komt het in het verhaal niet helemaal onverwacht, omdat je er ergens toch vanuit gaat dat hun liefde moeilijk, verboden, onmogelijk en lastig is, en dat het vrij logisch is dat het Marokkaanse meisje toch met een man van dezelfde afkomst moet trouwen omwille van haar familie. De hoofdpersoon lijkt mij geen held. Hij vormt eerder in sommige opzichten zelfs de anti-held. Dit komt grotendeels doordat hij leraar is, maar toch een heel ruig leven leidt, met veel drank, zowel soft- als harddrugs en seks met wie en wanneer hij er zin in heeft. Dit voldoet niet aan het beeld dat ik over het algemeen heb bij een leraar. Ik kan me ook bij vlagen niet goed inleven in Daan omdat hij zo’n dubbelleven leidt. Aan de ene kant is hij de toffe leraar, en aan de andere kant het feestbeest dat aan de harddrugs zit. Aan de ene kant is hij de lieve vriend van Hajar, “schilt ende betrouwen”, en vervolgens gaat hij naar Ibiza, heeft hij seks met andere vrouwen en zit hij weer aan de drugs. Hajar lijkt mij een erg slim meisje. Ze is heel intelligent, en heeft een sterk karakter (“een kranig meisje”). Met haar kan ik me vaak niet echt goed identificeren, om meerdere redenen: ze is Marokkaans en heeft een familie die erop aandringt dat ze een Marokkaan huwt, ik ben Nederlands en ben gewend aan de vrijheid dat soort dingen zelf te kiezen. Daarnaast heeft ze een relatie met een leraar, iets wat ik me niet voor kan stellen. Ik ben nog nooit ook maar een klein beetje verliefd geweest op iemand die zoveel ouder was dan ik, laat staan een van m’n leraren. Wel kan ik begrijpen dat het moeilijk is voor Hajar en Daan, omdat ze van elkaar houden maar niemand mag het weten. Wat weer minder makkelijk te begrijpen is, is dat Daan zo ineens omschakelt wat zijn levensstijl betreft. Van wild feestbeest wordt hij ineens anders. Hij stopt met roken en drinken. Het lijkt me sterk dat dat zo ineens gaat. Het is niet zo dat hij met die drank en drugs niet van Hajar houden kan, en hij heeft er nooit iets tegen gehad, en toch kapt hij die levensstijl heel snel en vanuit het niets af. De beslissingen die Hajar en Daan nemen vind ik wel te begrijpen. Ik denk ook niet dat ik zelf zo snel een punt achter een relatie zou zetten wanneer deze eigenlijk ‘verboden’ is, wanneer het zo moeilijk ligt. Maar het is natuurlijk wel lastig, als je iets geheim moet houden omwille van je omgeving. “Maar de zeventienjarige Hajar - ja, Jannie, ze is zeventien - mag zich dan
in het ene compartiment van haar dubbelzinnige immigrantenbestaan

tot een meisje ontwikkeld hebben, het andere compartiment, een ten helemale niet verdwenen patriarchale cultuur, zal haar nooit toestaan dat meisje daadwerkelijk te zíjn
en alleen daarom komt ze niet in aanmerking om begeerd te worden
door haar leraar geschiedenis, dat wordt moord en doodslag, al is het vooral zij die schijnt te begeren - meneer daar om precies te zijn, uw zoon” De opbouw van het verhaal vind ik wel duidelijk, al is het af en toe lastig dat er zo heen en weer geschakeld wordt in de tijd. Maar zodra je door hebt hoe het werkt (het gaat per hoofdstuk, en af en toe zitten er wat losse herinneringen tussen die in een andere tijd spelen) is het best te doen. In vergelijking met Hajar wordt er erg veel over het leven van Daan, zijn familie en zijn vrienden verteld. Dit was voor mij op zich geen bezwaar, maar ik denk dat het beeld duidelijker zou zijn als je ook wat meer over Hajar te weten zou komen. De gebeurtenissen worden verteld vanuit Daans perspectief, maar de verteller is geen ik-persoon. Hij praat over Daan alsof hij iemand anders is. Het einde vond ik een beetje tegenvallen. Daan heeft Hajar in eerste instantie niet gevonden in Marokko, maar wanneer hij terugkeert, dan komt hij haar ineens wel tegen. Dit kwam op mij iets té toevallig over. Het is nu net alsof de schrijver er eigenlijk genoeg van had, maar er toch maar ‘effe’ een einde aan heeft geplakt dat half “en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig” was, en aan de andere helft een open einde. Het taalgebruik is erg gevarieerd. Er wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen verschillende manieren van praten: het snelle yuppentaaltje van Jimmy, het Surinaamse accent van Brian, mensen die plat Amsterdams praten, het zit er allemaal in. Dit gaf een leuke afwisseling in het boek, en hierdoor kon ik me ook beter inleven in het boek. De manier van praten zegt vaak iets over de persoonlijkheid, en door dit duidelijke verschil in het taalgebruik kon ik me ook beter mensen voorstellen bij de namen. Het taalgebruik past heel goed bij de personages. De schrijver is ook duidelijk op de hoogte van het huidige onderwijssysteem, de manier waarop leraren en leerlingen dit “hendelen” (Jimmy) en de houding waarmee en de manier waarop leerlingen zich hierover uiten. Het verhaal is op een snelle manier geschreven. Lange zinnen met uitgebreide omschrijvingen en hoogdravend taalgebruik (fragmenten van de brieven van Hajar bijvoorbeeld) worden afgewisseld met korte zinnen, vaak maar één of twee woorden lang. Door de grote verscheidenheid in taalgebruik en zinslengte verveelt het verhaal niet snel. Hieronder een hele lange zin met het hoogdravend taalgebruik, er wordt gespeeld met de taal: “Dunja in Thailand, in haar blauwe, tot haar broekje opgekropen jurk
in haar extase dansend in een magische cirkel
van op hun kop in het zand gestoken plastc waterflesjes, in een grotere cirkel van de heftig beschilderde mensen
op het strand van Hat-Rin, in het licht van de volle maan, al verdwijnt de boef telkens achter de wolken
boven het kalme water van de Golf vanThailand, boven de full moon party op full house muziek
die op volle sterkte de half ontblote lijven rondbeukt
en de koppen rondschudt vol van de paddo’s, de hasj, de XTC, diet pills, Heineken, Bang-Lassi, San-Tip, Smirnoff en Jack Daniels – wat een nacht.” 6. Bronvermelding secundaire literatuur * Onno Blom, ‘Hormoontje komt om zijn loontje’, in: De Standaard, 19-02-2004 * Thomas van den Bergh, ‘Yup en moslima’, in: Elsevier, 21-02-2004 * Arnold Heumakers, ‘Thuis in eigen en andermans land: Een spetterend, realistisch
liefdessprookje van Robert Anker’, in: NRC Handelsblad, 20-02-2004 * Tomas Vanheste, ‘Daan gaat met Hajar’, in: Vrij Nederland, 21-02-2004
7. Relatie tussen Hajar en Daan en de maatschappij van nu Belangrijke onderwerpen in het boek zijn, naast onmogelijke liefde, discriminatie, islam en allochtonen. Het verhaal vertelt over de relatie tussen een leerling en een leraar, een Nederlander en een moslima. Het is een actueel onderwerp, in de huidige samenleving wordt het sterk afgekeurd. Andere dingen die in het boek voorkomen zijn ook actueel, bijvoorbeeld de Turkse jongen die neergeschoten wordt. De discussie over zinloos geweld en allochtonen is op volle gang, het nummer “Zinloos” staat op nummer 1, en sinds de moord op Theo van Gogh broeit het in Nederland tussen allochtonen en autochtonen. De discussies die in de huidige maatschappij vaak worden gehouden, zoals over het dragen van hoofddoekjes, integratie en respect voor de andere cultuur, komen ook veel voor in het boek. Deze discussies worden op verschillende manieren in het boek naar voren gebracht, onder andere door een vergadering op de school en een gesprek tussen het moslimmeisje Hajar en haar geliefde Daan Hollander. In het huidige Nederland heeft men veel te maken met andere culturen en religies, een hot item is vooral de islam. In het boek speelt dit geloof een grote rol; het wordt hier grotendeels wel vanuit vanuit het perspectief van een autochtoon naar voren gebracht. Ik denk dat dit een zeer herkenbaar beeld is voor veel Nederlanders. Er wordt ook aan de hand van waargebeurde dingen ingegaan op het contrast tussen islam en het westen, en op terrorisme en spanningen. Dit door middel van de aanslagen op 11 september. De schoolcultuur komt ook duidelijk aan bod. Er wordt verteld over de relaties tussen leraar en leerling, hoe dat vroeger ging en hoe dat nu gaat, met de Tweede Fase, profielwerkstukken, enzovoorts. Er wordt ook een redelijk waarheidsgetrouw beeld geschetst van de relaties tussen leerlingen onderling, en de omgang met leraren. Dit is vooral waarheidsgetrouw omdat de schrijver weet hoe het er op scholen aan toegaat, hij is immers zelf ook leraar. 8. De plaats van de auteur in de hedendaagse literatuur volgens recensies Robert Anker wordt als vernieuwend gezien .Hij speelt in op actuele gebeurtenissen, doorbreekt taboes uit de huidige samenleving en speelt met de Nederlandse taal. Hij gebruikt veel verschillende soorten taal. Dat zijn werk gewaardeerd wordt blijkt ook uit het feit dat hij prijzen heeft gewonnen: de Libris Literatuurprijs 2002 voor Een soort Engeland en de VSB Poëzieprijs voor Een broekbewapperde mens. Robert Anker wordt door velen als een groeiende schrijver beschouwd, die steeds beter wordt en met dit boek waarschijnlijk zijn echte doorbraak heeft gemaakt. Sommigen denken dat hij kans maakt om de Libris Literatuurprijs 2005 in de wacht zal kunnen slepen, anderen vragen zich af of Anker dit niveau vast zal kunnen houden. Anker wordt vergeleken met Adri van der Heijden, dit onder meer door zijn taalrijkdom, zijn manier van de werkelijkheid beschrijven en zijn verwijzingen naar het eigen werk. In Hajar en Daan figureren ook personages uit eerdere boeken van Anker. 9. Beschrijving van het taalgebruik Het taalgebruik in het boek is zéér gevarieerd. De schrijver gebruikt telkens verschillende dialecten en accenten en ook telkens een andere vocabulaire. Voorbeeld 1 Jimmy Pretzel, de vriend van Daan die het gemaakt heeft in de ICT, is een echte yup. Hij is stinkend rijk en leidt een flitsend en snel leven. In de computerwereld zijn veel dingen Engelstalig en dat heeft hij overgenomen. “Je moet jezelf featuren natuurlijk. En altijd bewegen. Keep on moving. Stilstaan is a dead end, dan loopt iedereen je voorbij, naar links naar rechts, allemaal fout. Altijd meebewegen en dan ineens je rug laten zien, dat de ander denkt: shoot, zijn rug, wat dóét die goser, wat dóét ie. Misleidende energie, weet je wel..” (bladzijde 64) Voorbeeld 2 Lerares Engels, Maureen Logchies, die heel plat praat. Ze speelt verder geen rol in het verhaal, maar in de lerarenvergadering mengt ze zich in de discussie over een gebedsruimte op school: “Ík fesin het niet. Die auwders fesinnunet!” “Wel gotfer, ik seg toch net dat het fan die stomme auwders komt!” (bladzijde 139)
Voorbeeld 3 Brian, een andere vriend van Daan, die Surinaams is, en normaal wel ‘gewoon’ Nederlands praat, maar af en toe in accent vervalt. Hier in een potje Dungeons & Dragons: “Da’t sal um wieze jonguh. Die Eternal King! Ik ga híér blefe, sieker wiete.” (bladzijde 119)