Eilandgasten door Vonne van der Meer

Denk er nog eens rustig over na
Echtgenotes zouden hun mannen dit verhaal zeker afraden als ze erover na zouden denken. Binnen de kortste keren zouden hun mannen zichzelf van de wereld afzonderen om een zo doordacht mogelijk plan te bedenken waarmee hun zelfmoord op een ongeluk zou lijken. Want elke man, eerder met dan zonder echtgenote, denkt er weleens over om de pijp opzettelijk aan Maarten te geven, en, zeker na dit boek gelezen te hebben, kunnen deze mannen worden aangezet tot het bedenken, al dan niet uitvoeren, van zo’n plan. In een verhaal als dit, had niemand anders dan de hoofdpersoon zelf, beter kunnen weergeven wat iemand voelt, denkt en hoe alledaags zo’n persoon met tegenzin blijft handelen, wanneer diegene de laatste dagen en uren van zijn of haar leven beleeft. Hoe consciëntieus kan een persoon blijven handelen als het weet dat het van zijn of haar handelingen niet eens meer zal genieten, zoals bij het volgende fragment, waar de hoofdpersoon zijn koffer pakt om zijn kleren, die hij nooit meer zou dragen, in een kast op te bergen, ‘elk lichaamsdeel zijn eigen plek’. “Hij tilde zijn koffer op en mompelde zacht voor zich uit: ‘Wat moet een mens toch veel. Zelfs nu, nu ik er bijna niet meer ben....’.” Zo goed als Vonne van der Meer de hoofdpersoon een persoonlijkheid geeft, zo goed toont deze hoofdpersoon zijn persoonlijkheid aan de lezers, terwijl hij zijn leven aan ons weergeeft met behulp van flashbacks. “De restjes zette hij in de koelkast om ‘s avonds op te warmen. ‘s Avonds had hij meestal geen honger, zei hij tegen zijn dochters, maar hij was domweg te lui om de inhoud van de bakjes in pannetjes over te scheppen en die op het vuur te zetten, en weer af te halen.”. Op deze wijze leert de lezer de hoofdpersoon steeds beter kennen, zonder dat hij aan ons is voorgesteld. Het bijzondere aan de omschreven voorbereidingen van de zelfmoord is de koelte waarmee; “Hij verwachtte niet dat hij nu ineens, in zijn laatste uren, wel een boek zou willen lezen.” ,en het plan zelf; “Als hij in onderbroek aanspoelde zou het lijken alsof hij half in slaap de zee in was gewankeld”, dat telkens opnieuw wordt overdacht. Dat laatste maakt het allemaal wel minder spannend, aangezien de lezer al weet hoe, en dàt de man zelfmoord pleegde. Ook de brief waar de hoofdpersoon het telkens over heeft, de brief die hij aan één van zijn dochters stuurt en haar de opdracht geeft deze ook aan zijn andere dochter te laten lezen, heeft iets dat de zelfmoord steeds completer maakt, zeker doordat hij het schrijven van de brief aldoor uitstelt. De hoofdpersoon maakt van deze brief een onmisbaar object dat maakt dat zijn zelfmoord zonder brief geen volledige zelfmoord is. De vraag, die mij tot het eind van het verhaal vasthield, is de volgende: als je geen vijanden, met kwade gedachten omtrent jou, hebt; als je niet gekweld wordt door ziekte of ouderdom; als je je vrouw (of man) verloren hebt, maar langzamerhand toch wel over het ‘stadium van de gedachte aan zelfmoord’ heen bent, wat is dan de reden om zelfmoord te plegen? Nee, ik weet het niet en kan het, gezien de situatie, waarin de hoofdpersoon leefde vóór het moment van de zelfmoord-gedachte, tevens niet bedenken. Als het idee nog enigszins losjes in de schoenen had gestaan, had het nog kunnen lijken op een absurd hersenspinsel van één of ander niet geheel gezond persoon, maar juist omdat het van begin tot einde is uitgepluist en tig keer is overdacht, is het zo opmerkelijk dat nergens een reden wordt gegeven voor het plegen van de zelfmoord. Eilandgasten/Vonne van der Meer (1999)