Een punaise in de voet door Anton Koolhaas

Verwachting en eerste reactie

Ik moest samen met nog drie andere mensen hetzelfde boek lezen. Ik heb dit samen gedaan met Anouk Mentink, Nienke Miedema en Eline Burggraaf. Wij hebben gekozen voor het boek ‘Een punaise in de voet’ van Anton Koolhaas. Dit boek hebben wij gekozen, omdat we de titel wel grappig vonden en we nadat we de flap van het boek gelezen hadden, waren we helemaal nieuwsgierig naar de inhoud van dit boek.
Ik had voordat ik het boek begon te lezen niet echt een verwachting ervan. Wel wilde ik graag weten of de titel letterlijk bedoeld was of dat er nog iets anders achter zat.
Ik had nog niet eerder iets van Anton Koolhaas gelezen, dus wat dat betreft wist ik niet echt goed wat ik kon verwachten. Wel had ik wel eens van hem gehoord, maar niet echt iets over de manier waarop hij zijn boeken schrijft.

Samenvatting en analyse

David en Letitia wonen samen in een flat op de elfde verdieping. David werkt bij een bureau wat reorganisaties bij bedrijven begeleidt. Hun flat is de laatste in de rij en zij hebben een buitenmuur. Ze zijn een paar jaar getrouwd, maar door hun huwelijk is de verstandhouding tussen David en Letitia’s vader niet soepel. Letitia’s moeder overleed op het moment dat David en Letitia gepland hadden elkaar het jawoord te geven. Letitia’s vader was het er niet mee eens dat de bruiloft door zou gaan, waarop David zijn zin doordramde; er moest en zou een bruiloft komen. Dit werkte verscheurde gevoelens op bij Letitia’s vader.
Letitia maakte graag aquarellen, en dat is misschien wel haar dood geworden. Op een middag stapt David de huiskamer binnen en trapt in een punaise van Letitia. Hij begint te schreeuwen en zegt; “Punaises horen in de muur, niet op de grond!” Waarop Letitia woedend de punaise in de muur duwt. De muur barst en valt in zijn geheel naar beneden en Letitia neemt hij mee. Letitia is op slag dood en David weet zich geen raad. Hij staat maar te staren naar beneden en beseft langzaam dat zijn vrouw er niet meer is, zijn lieve vrouw waar hij voor leefde. Hij staat daar zo lang in de kamer dat medebewoners de deur open breken, om te kijken of er nog iemand aanwezig is in de flat. David vlucht en loopt via de trap naar beneden. Onderwijl hij naar beneden loopt komt hij telkens een vrouw tegen. Zij wekt bij hem erotische gedachtes op, terwijl zij iedere keer oogcontact hebben als zij elkaar kruisen. Uiteindelijk spreekt hij haar aan en volgt haar naar haar flat. Daar ontkleedt zij zich en biedt zich aan. David blijft maar naar haar staren en ze praten over het ongeval wat net is voorgevallen. De vrouw heet Lena en ze stelt voor om David onzichtbaar te maken. David gaat op dit voorstel in; hij en Letitia droomden er altijd van hoe het zou zijn om onzichtbaar te zijn en wat voor goeds je daarmee kon doen. Ze zouden de wereld kunnen helpen met zijn problemen. David wil voor Letitia onzichtbaar worden, hij wil hun droom werkelijkheid maken. Lena zet hem op een stoel en bindt hem vast met riemen. Ze voert nog meer verschillende voorbereidingen uit, zet de onzichtbaarheidmachine in werking en David ondervindt erg veel pijn. Wat verdwaasd is David na deze gebeurtenis en hij betaalt Lena voor haar diensten en vertrekt. Hij is echt onzichtbaar en brengt de eerste nacht in zijn auto door. Onderwijl denkt hij over zichzelf na; hoe was hij eigenlijk voor Letitia? Was hij een goede echtgenoot? En op werk? Zouden ze hem missen nu hij spoorloos verdwenen was? Hij wist het antwoord niet en om erachter te komen hoe men over hem dacht, ging hij naar de vergadering van de volgende dag. Al zittend op een stoel hoort hij aan hoe zeer zijn collega’s Letitia misten, en hoe misbaar hij eigenlijk was!Zijn werk werd tijdelijk overgenomen door een van zijn collega’s. Zij spraken gedurende vergadering de meest lovende woorden over Letitia, amper een woord over hem, hij die spoorloos verdwenen was. Zijn werk was onder andere een rapport waardoor 12 mensen ontslagen zouden worden bij een bedrijf. David krijgt hier heel erg veel spijt van, en besluit iets voor de mensen te gaan doen.
Hij berooft een bank en hij wil met zijn buit de 12 ontslagen mensen uit de brand helpen. Dit paste ook in de droom van Letitia en hij, de droom om de medemens te helpen. Hij weet alleen nog niet hoe hij het geld moet overhandigen. David begint zich af te vragen wat voor nut hij nog heeft, hij was een egoïst, een egoïst die Letitia perse moest trouwen, ondanks dat haar moeder gestorven was. Hoe harteloos was hij geweest! Hij vroeg zich af hoe het met haar vader ging, die na de dood van zijn vrouw al kapot was gegaan, maar na de dood van zijn lieve dochter helemaal het spoor bijster zou zijn. David zoekt hem op een avond op, en gaat naast hem zitten bij de haard. David heeft een brief voor hem bij zich, een brief waarin hij zijn excuses aanbiedt, en hij heeft wat geld bij zich. Haar vader praat hard op tegen zichzelf en geeft een openbaring die David liever niet gehoord had. Letitia’s vader spreekt zijn ongelooflijke hekel aan David uit, David wordt hier zo woedend over dat hij vlug het pand weer verlaat. Zijn ellende is compleet en David keert terug naar zijn flat. In zijn flat aangekomen is hij zo van slag af zonder Letitia, zonder een belangrijk doel in zijn leven dat hij geneigd is zelfmoord te plegen. Hij ziet zichzelf langzaam zichtbaar worden in de spiegel. Hij besluit naar het dak van de flat te gaan, Letitia achterna, hij wil bij haar zijn en dezelfde dood als zij beleven. Maar eenmaal boven op het dak van de flat beseft David dat hij een nieuw leven moet gaan leiden. Voor zichzelf, maar ook voor Letitia. Hij besluit zichzelf geheel te veranderen en te beginnen aan een nieuw leven, een waardig leven die Letitia zal goed keuren.

Motieven

Dit verhaal bevat abstracte motieven en een leidend motief. Een abstract motief is liefde. De liefde voor Letitia staat centraal. Van Davids kant, maar ook van alle mensen om haar heen. Iedereen die haar kent vindt haar een bijzondere mooie vrouw. Davids liefde voor Letitia wordt het meest beschreven. David merkt na haar dood dat hij geobsedeerd is door haar en ook dat hij moeilijk zonder haar verder kan leven. In het boek wordt ook duidelijk dat haar liefde voor hem niet geheel zuiver was. Zij was eigenlijk getrouwd met een man die niet bij haar paste, David was egoïstisch, een harteloos persoon. Dat is misschien ook de reden dat zij met iemand anders sliep in het geniep. Egoïsme is een ander abstract motief. David komt er tijdens zijn onzichtbaarheid achter dat hij onbewust alleen voor zichzelf leefde. Maar toen de persoon wegviel waar hij voor zou moeten leven, Letitia, kwam hij erachter dat hij niets meer had. Hij denkt na over zijn leven en komt tot de conclusie dat hij erg egoïstisch is geweest in zijn huwelijk en werk..

Personages
Het hele verhaal draait om David en Letitia.
David is de hoofdpersoon in het verhaal. Hij is de man van Letitia en is werkzaam bij een reorganisatiebureau. De relatie tussen David en Letitia is op het eerste gezicht gelukkig, maar na Letitia’s dood komt David erachter dat ze helemaal niet zo’n goede verstandhouding met elkaar hadden. David is een doorsnee man om te zien. Hij is egoïstisch, vindt zichzelf belangrijk voor de samenleving en heeft een immense voor zijn Letitia. Het zit David van de dood van Letitia dwars dat hij is wie hij is; namelijk egoïstisch en alleen oplettend naar zichzelf toe. Hij besloot zich voor zichzelf en Letitia te veranderen.
Letitia zou een karakter en een type kunnen zijn. Dit omdat je Letitia alleen leert kennen door Davids zijn gedachten en niet persoonlijk. Hierdoor zou zij in principe een type zijn, maar doordat Davids gedachten zo beschrijvend zijn, weet je wel hoe haar karakter is. De persoon Letitia heeft dus twee kanten. Zij is een bijpersoon en zij is de vrouw van David. Haar moeder is overleden in de tijd dat zij wilde trouwen met David. Ze hebben hun plannen toch doorgezegd waardoor haar vader een groot wrok koestert tegenover David. Haar relatie met David geeft niet genoeg voldoening, want Letitia heeft een minnaar. Ze is een mooie jonge vouw, ze is vriendelijk, kan goed aquarelleren en is geliefd bij iedereen. Ze is achteraf niet blij geweest met haar huwelijk met David, maar voor dat het probleem zich kon verhelpen of kon verergeren, stortte ze elf verdiepingen naar beneden.
Ook het personage Lena speelt een rol in het verhaal.
Lena heeft ook belangrijke functie, maar je leert haar niet persoonlijk kennen. Ze woont in hetzelfde flatgebouw al Letitia en David. Lena is een vrouw met een erotische uitstraling, dit komt door de manier waarop ze zich uitdost. Ze is rond de 30 en ze is vernoemd naar haar drie overleden zusjes. Ze is goed gebekt en eerlijk. Ze wil in de eerste instantie met David naar bed om hem te helpen, maar maakt hem uiteindelijk onzichtbaar met haar machine. Daarna voelt ze zich gebruikt, dit kan je opmaken uit haar manier van doen/praten.
Tot slot is er nog de vader van Letitia.
Letitia’s vader is een type, een bijpersoon en de schoonvader van David. De relatie met David is niet goed, omdat David zijn bruiloft met Letitia heeft doorgedrukt. De relatie tussen Letitia en haar vader is hierdoor minder goed geworden, mede doordat David zijn schoonvader mijdt. Letitia’s vader is een redelijke oude man, die getekend is door het leven. Hij is zorgzaam, hij kapot gegaan door de dood van zijn vrouw en zijn dochter. Hij heeft een enorme hekel aan David, omdat hij geen respect voor de familie had.

Perspectief
Dit verhaal bevat een ik-perspectief en een ik-verteller. David is de ik-verteller en de hoofdpersoon van het boek.

Ruimte
Het speelt zich af in een stadje in Nederland. Aan het begin van het verhaal in de flat van David en Letitia, daarnaast ligt een mooi park. De rest van het verhaal speelt zich af op Davids werk, bij Letitia’s vader thuis, op straat en in de bank. Het verhaal speelt zich volgens mij in de lente af en het is modern.

Stijl
De schrijver gebruikt veel bijvoeglijk naamwoorden en lange zinnen. Hij gebruikt makkelijke woorden maar door de lengte van de zinnen is het lastig te lezen. Anton Koolhaas gebruikt veel persoons –en situatiebeschrijvingen, er komen geen dialogen in het boek voor.

Thema
Na de dood van een dierbare wordt een verwerkingsproces in gang gezet waardoor de achterblijver veranderd en zichzelf onder de loep neemt. Na deze verandering staat deze persoon aan het begin van een nieuw leven. Hiermee bedoel ik hoofdpersoon van het boek, namelijk David. Het thema is wedergeboorte, David wordt weer zichtbaar.

Tijd
Het verhaal is in chronologisch volgorde verteld, soms is er sprake van een flashback. Hierin overdenkt David zijn relatie met Letitia. De vertelde tijd is ongeveer een paar weken. De verteltijd neemt ongeveer 180 bladzijden in.

Titelverklaring

De titel is heel logische te verklaren, het draait namelijk allemaal om die ene keer dat David in die punaise gaat staan, waarnaar Letitia hem in de muur drukt en vervolgens komt te overlijden. Alles draait dus om deze gebeurtenis

Emotionele spanning

Ik leefde wel mee met de hoofdpersoon, omdat ik hoopte dat hij weer een leven op zou bouwen, waar hij gelukkig in zou worden. Gelukkig is David weer zichtbaar geworden en is hij enigszins over zijn verlies heen gekomen. Het verdriet zal natuurlijk altijd blijven.

Kritische spanning
Er hangt een spanning, omdat je niet zeker weet of David het wel gaat halen. Je vraagt je telkens af: ‘zal hij zelfmoord plegen en hoe loopt het met hem af.’ Ik vond het wat dat betreft wel een aangrijpend verhaal.

Eindoordeel en evaluatie

Ik vond dit geen leuk boek. Ik moest mezelf er echt toe aanzetten om het te gaan lezen, wat ik niet vaak heb. Ik vond vooral het begin heel erg saai. Ik kon me niet in het verhaal verdiepen. Naarmate ik verder kwam in het boek begon ik me wel iets meer te interesseren voor de afloop van het verhaal.
Ik vond het taalgebruik best wel ingewikkeld. Af en toe moest ik zinnen wel een paar keer doorlezen voordat ik echt door had wat nou de bedoeling ervan was. Ook begreep ik pas na een tijdje dat David echt onzichtbaar was, ik vond dat niet echt helemaal duidelijk.
Ik vind het boek absoluut geen aanrader, omdat ik het gewoon heel erg saai vond en er heel moeilijk doorheen kwam. Ik ben ook niet van plan om nog een boek van Anton Koolhaas te lezen, omdat ik verwacht dat al zijn boeken zo saai zijn.

Verwerkingsopdracht

Als verwerkingsopdracht moeten wij een video maken. Ik weet niet zeker of we ook nog een andere verwerkingsopdracht hebben. Ik dacht dat de recensie van dit boek er ook nog bij moest.

“Een punaise in de voet”

Anton Koolhaas en zijn boek ‘een punaise in de voet’ onder de loep genomen.

Het boek gaat over David en Letitia. Zij zijn een stel en heel gelukkig. Nadat David in een punaise is gaan staan die Letitia ergens had laten slingeren, en boos roept dat zij haar punaises voortaan in de muur moet prikken, volgt zij zijn raad op. Op het moment dat ze de punaise in de muur drukt, valt ze echter met de hele buitenmuur naar buiten, op de elfde etage van een flatgebouw. David kan een leven als weduwnaar niet aan en gaat lopen slenteren in het flatgebouw, waar hij in het trappenhuis Lena tegenkomt. Hij gaat met haar mee, en zij maakt hem onzichtbaar. Hij voelt zich ook dood, hij leeft voor niemand meer en niemand leeft meer voor hem. Als hij besluit zelfmoord te plegen, boven op het flatgebouw waar hij en Letitia woonden, wordt er weer frisse levenslucht in zijn gezicht geblazen en hij bedenkt dat doodgaan helemaal geen goede optie is voor hem. Hij wordt dus eigenlijk ‘wedergeboren’ en wordt weer zichtbaar.
Wedergeboorte is ook gelijk het thema van het boek. David wordt wedergeboren na een tijdje onzichtbaar te hebben geleefd. Enkele motieven die in het boek voorkomen zijn liefde, angst en vooral schuld. David voelt zich namelijk heel schuldig, omdat hij heeft gezegd tegen Letitia dat ze de punaise in de muur moest steken en niet op de grond moest laten slingeren, omdat hij er dan in zou trappen. In het boek wordt een vertellersperspectief gebruikt. De lezer ‘leeft mee’ met de hoofdpersonen, waardoor de schrijver een zekere spanning opbouwt, ‘zal hij wel of geen zelfmoord plegen, wordt hij wel of niet weer zichtbaar?, enz’. Een zekere nieuwsgierigheid naar de afloop van het verhaal ontbreekt. Anton Koolhaas heeft de spanning niet goed opgebouwd en de verkeerde woordkeuze gebruikt, waardoor het boek absoluut niet boeiend was om te lezen.

Wedergeboorte is volgens Anton Koolhaas een door liefde gekenmerkte volwassenheid. Dit zie je ook sterk terug in ‘een punaise in je voet’. Als je dit boek vergelijkt met het boek
‘Vanwege een tere huid’, ook geschreven door Anton Koolhaas dan zie je dat ‘een punaise in je voet’ veel schraler is geschreven en lang niet zo hard van stapel loopt als in ‘Vanwege een ter huid’. Je merkt snel dat Anton Koolhaas een eigen stijl van schrijven heeft. Hij droomt helemaal weg in zijn eigen wereldje. Schrijven is voor hem ook echt een emotionele uitlaatklep. Bij veel werken van andere schrijvers zie je dit niet terug, dan is het allemaal een beetje droog en emotieloos geschreven. In de meeste literatuur zijn de thema’s liefde en dood. Het leuke is dat Anton Koolhaas daar geheel een eigen wending aan heeft gegeven. Het thema wedergeboorte komt wat minder vaak voor, dus dit is erg origineel.

Anton Koolhaas heeft meerdere boeken geschreven buiten de punaise in de voet. Maar al zijn boeken hebben duidelijke overeenkomsten. Anton Koolhaas schrijft vaak over het verliezen van mensen. Ooit heeft hij zelf zijn vrouw verloren. In dit boek komt dat ook terug, vooral het effect wat het verlies op de weduwnaar heeft. Ook in ‘de geluiden van deze dag’ van Koolhaas is dit onderwerp te herkennen. Een vrouw wordt in dit verhaal invalide en pleegt zelfmoord. Ze laat haar 16 jaar jongere man achter. In ‘de hond in het lege huis’ gaat een stel ieder jaar naar hetzelfde vakantiehuisje. De vrouw van het stel verdrinkt. Doordat vrouw is verdronken en de man raakt in een diep dal door het verliezen van zijn vrouw. Bijna alle boeken van Anton Koolhaas bevatten een sterfgeval, en de partner van dit sterfgeval overweegt in de meeste boeken ook zelfmoord. Het levensverhaal van Koolhaas weerspiegelt duidelijk in zijn boeken. Je kan bijna lezen dat hij zwaar getraumatiseerd is door het verliezen van zijn vrouw. Zo ook in een punaise in de voet, aan het einde staat de weduwnaar op het dak van zijn flat en vraagt zich af of hij zal springen of niet. Zal hij zijn vrouw achterna gaan en voor eeuwig samen zijn? Of zal hij zijn leven weer oppakken en zichzelf opnieuw een kans geven? Hij kiest gelukkig voor de nieuwe kans, waardoor het boek toch nog goed afloopt.

Anton Koolhaas weet het thema wedergeboorte in dit boek op zo’n manier uit te werken dat de lezer zich er niet mee kan identificeren. De personages, met name David, zijn uiterst vreemd en dan vooral de gebeurtenissen die zich rondom David afspelen.
Koolhaas neemt zichzelf veel te serieus door het verhaal op zo’n manier weer te geven dat de lezer het gebeuren als de realiteit moet zien, terwijl het dat niet is, mensen worden immers niet onzichtbaar.
Daar waar het verhaal de lezer goed zou kunnen meeslepen, door menselijke emoties te beschrijven die optreden nadat een geliefde is omgekomen, faalt het.
Het boek is te vaag, de moraal lijkt te ontbreken en de lezer krijgt op geen enkel punt de wil om verder te lezen, de dwang om te weten te komen hoe het verhaal af zal lopen.
Origineel is het boek zeker wel te noemen, maar om de lezer te boeien zal Koolhaas toch echt meer naar deze wereld moeten kijken, in plaats van die uit slechte films.