A. Primaire gegevens Auteur: Reanate Dorrestein
Titel: Een hart van steen
Genre: psychologische roman
Verschenen in: 1998
Aantal bladzijden: 238
Leestijd: ongeveer 6 uur
Datum verslag: 17 december B. Bronvermelding Boek: Renate Dorrestein, Een hart van steen, derde druk, Amsterdam/Antwerpen 1998 C. Verantwoording van de keuze Omdat ik wist dat we voor Nederlands weer een boek moesten gaan lezen, ben ik begonnen in een boek dat ook bij mijn moeder in de kast staat. Ik had er al best veel over gehoord van mijn moeder en ook van Christine, uit onze klas. Zij heeft het boek namelijk gelezen voor het eerste leesverslag. Er is ook nog een andere reden. Onder mijn leesautobiografie stond ‘lees ook eens ‘Eem hart van steen’ van Renate Dorrestein.’ Ik heb uw tip opgevolgd en ben het boek dus gaan lezen. D. Verwachtingen vooraf Mijn moeder had me, nadat ze zelf het boek had gelezen dat ze het een heel mooi en emotioneel boek vond. Zij heeft het in ’99 gelezen en ik heb haar er een paar keer over horen praten met familie en vrienden. Toen ik vertelde dat ik het ook wilde gaan lezen vertelde ze me dus dat het een emotioneel boek is met een ‘triest’ en ‘onbegrijpelijk’ verhaal. Dan heb ik het niet over de tekst zelf, maar over de gebeurtenissen. Ik heb ook aan Christine verteld dat ik het boek ging lezen en ook wat mijn moeder ervan vond. Christine vond het echter niet zo emotioneel, maar wel een goed boek. Ik ben dus gaan lezen met de gedachte een emotioneel boek te gaan lezen. Ik vond het boek helemaal niet zo emotioneel als ik had verwacht, wel vond ik het een ‘triest’ verhaal.
E. Korte samenvatting van de inhoud Een hart van steen gaat over de 37-jarige Ellen van Bemmel, die gescheiden is en zwanger van een onbekende man. Door een ongelukje raakte ze haar kind bijna kwijt en moet ze nu rust hebben. Ze ligt weken in bed verzorgd door een vrouw die met haar kinderen bij Ellen is
ingetrokken om onder te duiken. In het boek wordt Ellens levensverhaal verteld. Ze ligt in haar huis waar ze vroeger ook woonde. Als ze, op wat oudere leeftijd ziet dat het huis te koop wordt aangeboden besluit ze het te kopen. Liggend in dat huis kijkt ze oude fotoboeken door en er komt een hoop boven. Dit vertelt ze allemaal. Nadat haar moeder, Margje van Bemmel, bevallen was van haar vijfde kind, die Ellen Ida genoemd had, omdat ze het een lelijke naam vindt en een vloek over de nieuwe baby heeft uitgesproken, krijgt ze een postnatale depressie. Het hele gezin raakt ontregeld en uiteindelijk vermoordt de moeder van Ellen haar man, Frits van Bemmel, en de kinderen, Sybille en Kester. Alleen Ellen, die op het strand was, en haar broertje Michiel, die Carlos genoemd wordt overleven het. Haar moeder is namelijk in al haar haast vergeten dat Ellen ook nog bestaat. Ellen en Carlos worden naar een kindertehuis gebracht en Carlos wordt uiteindelijk geadopteerd. Ellen blijft alleen achter en blijft in de knoop zitten met haar verleden. Met een aantal belangrijke vragen blijft ze zitten. Vooral over het feit dat ze maar niet kan vatten, waarom haar moeder het heeft gedaan. Later komt ze achter de ziekte van haar moeder en geeft ze haar vader de schuld. Aan het eind van het boek krijgt ze een antwoord op haar laatste vraag en maakt ze een nieuwe start. Ze sluit haar verleden af en gaat door met leven met de mensen die ze nu nog heeft. F. Indeling Het boek is ingedeeld in twee delen. Beide delen worden gewoon met Deel I en met Deel II aangegeven. Het boek sluit af met een epiloog. De beide delen van het boek zijn allebei ingedeeld in drie hoofdstukken. G. Tijd en ruimte Tijd
Het verhaal is eigenlijk een grote flashback. Ellen ligt in bed en herinnert zich van alles over wat er allemaal is gebeurd. Het boek speelt zich eigenlijk af in twee tijden, in de verleden tijd, zo’n 25 jaar geleden en in het heden. De hoeveelheid tijd die verstrijkt is ongeveer twee keer een jaar. Het ene deel van het boek gaat over het jaar dat Ida werd geboren en dat de kinderen werden vermoord, hier is de vertelde tijd ongeveer een jaar. Het andere deel van het boek gaat over het heden. In het heden ligt Ellen in bed, dat duurt ongeveer een half jaar. Het verhaal is dus niet chronologisch verteld. Het switcht de hele tijd van heden naar verleden en weer terug. Ruimte
Eigenlijk speelt het hele verhaal zich af op de Lijsterlaan. Als kind woonde Ellen hier en na de

periode in de tehuizen keert ze weer terug naar de Lijsterlaan. Een klein deel speelt zich ook af in de kindertehuizen. In het huis op de Lijsterlaan is een belangrijke ruimte de kelder. Dat was vroeger de kamer van Sybille. Toen Ellen thuis kwam van haar wandeling met haar hond en ze de vermoordde mensen zag, heeft ze de lichamen naar de kelder gesleept en is daar in een hoekje samen met Carlos gaan zitten wachten op hulp. Als ze weer terug is in haar oude huis, durft ze eerst niet naar de kelder, maar later gaat ze toch. Het blijkt dat er bijna niets veranderd is sinds die nacht dat ze daar met Carlos in doodsangst heeft gezeten. H. Wijze van vertellen Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-persoon. Die persoon is Ellen, het boek is een soort van dagboek, waarin Ellen ook haar gevoelens vertelt. I Spanning Ik vind dat er een hele goede spanning zit in het boek. Als lezer heb je wel een beetje door dat die moeder gek begint te worden. Vooral het stukje met de ‘vitaminepilletjes’ heeft een goede spanning. Je weet dat die moeder iets gaat uithalen, maar je weet niet precies wat. Uiteraard heb je wel door dat er iets niet goed zit. Als Ellen terug komt van de wandeling en je leest over de ontdekking, is de oplossing als het ware gekomen. Je weet dat er een moment is dat de moeder actie onderneemt en daar wacht je als het ware op. Er wordt een spanning opgebouwd naar dat moment toe. J. Thema en Motief Thema
Het thema van dit boek is jeugdtrauma. Doordat Ellen dit heeft meegemaakt zal het heel moeilijk voor haar zijn om verder te kunnen leven, ze kan het verleden eigenlijk niet of heel moeilijk laten rusten. Je kan dus gerust spreken van een trauma. Maar het boek heeft ook een ander thema, postnatale depressie. Margje kreeg een postnatale depressie waardoor het allemaal is gebeurd. Dit is de oorzaak van alles. Motief
Ik vind de naam “Ida” een motief van het boek. Het 5e kind van Margje en Frits wordt zo genoemd. Maar als Ellen later zelf ook zwanger wordt, van een verder onbekende man, noemt ze haar kindje ook Ida.
K. Verklaring titel, ondertitel en motto Verklaring titel
De titel “Een hart van steen” heeft eigenlijk twee betekenissen. De ene betekenis is dat Margje een hart van steen had. Een ‘normaal’ mens zou zoiets namelijk nooit doen. Hoe kun je als moeder zo hard en medogenloos zijn? Je hebt toch een gevoel? De uitdrukking is ook, je hebt een hart van steen. Dat betekent dat je gevoelloos bent. Aan de andere kant kan de titel ook iets anders betekenen. De familie van Bemmel ligt namelijk op een kerkhof begraven en als grafsteen hebben ze een hart, van steen. Je zou het dus ook kunnen zien als liefde voor elkaar, dat ze allemaal bij elkaar zijn. Behalve Ellen en Carlos dan. Maar Ellen ontdekt dat er nog een plaatsje vrij is op de steen, misschien voor haar? Ondertitel
Dit boek heeft geen ondertitel
Motto
Het motto van dit boek is: “noem mij, noem mij, spreek mij aan, o noem mij, noem mij bij mijn diepste naam. NEELTJE MARIA MIN ‘Mijn moeder is mijn naam vergeten’.” Het eerste stukje van dit motto is moeilijk te begrijpen. Maar ik denk dat het iets te maken heeft met het feit dat Ellen op een gegeven moment niet meer wilde dat Ida, Ida genoemd werd. Ze wilde namelijk dat het kindje Ida-Sophie genoemd werd. Haar diepste naam , haar echte naam. Het tweede stukje is iets makkelijker te verklaren. Op de dag dat Margje haar kinderen wilde vermoorden, ging Ellen een stuk wandelen met haar hond. Door alle haast was haar moeder vergeten dar Ellen er ook nog was. Haar moeder was haar naam dus vergeten. L. De personages Hoofdpersoon
De belangrijkste persoon uit dit boek is Ellen van Bemmel. Zij is als het ware de schrijfster van het boek. Je beleeft alles door haar ogen. In het begin van het boek is Ellen, als twaalfjarige, een zorgzaam, vrolijk en intelligent meisje. Ze slaapt met Kester, Sybille en Carlos op een kamer en dat is vaak wel gezellig. Ze zorgt voor Carlos, kleedt hem aan. Met haar zus kan ze ook goed opschieten. Haar zus is ouder en gebruikt al make-up enzovoorts. Ze ‘leert’ al die dingen aan Ellen. Nadat haar moeder haar familie vermoordt heeft wordt Ellen harder. Ze gaat naar verpleegtehuizen en dan wordt ook nog eens haar broertje Carlos van haar afgepakt. Hierdoor wordt ze ook emotioneler. Ellen is ook een onzekere persoon. Op een gegeven moment ziet Ellen namelijk de geesten van Kester en Sybille verschijnen. Zij vertellen haar dan wat zij moet doen en als ze dat niet doet sterven Kester en Sybille voorgoed. Ellen is bang en onzeker en doet braaf wat ze haar opdragen. Aan het einde kiest ze voor haar eigen leven en laat ze haar familieleden los. Bijpersonen
Ik geef een korte beschrijving van enkele bijpersonen die iets te maken hebben met de hoofdpersoon. Margje van Bemmel is de moeder van Ellen en getrouwd met Frits van Bemmel. Margje en Frits hadden een gelukkig leven tot de komst van Ida. Frits maakt zich veel zorgen over Margje en Margje kijkt na Ida niet meer naar hem om. Ze verschijnt niet meer op kantoor en gaat niet naar bed zolang Frits nog niet slaapt. Op een dag wordt Frits daar zo boos om dat hij Margje verkracht. Maar al snel heeft hij daar enorm veel spijt van. Verder houdt Frits heel veel van zijn kinderen en van zijn vrouw, dat blijkt wel uit het boek. Margje veranderd in de loop van het boek. Door haar postnatale depressie verhard ze helemaal en uiteindelijk vermoordt ze dus haar kinderen. De broertjes en zusjes van Ellen, Sybille van Bemmel, Kester van Bemmel, Carlos van Bemmel en Ida-Sophie van Bemmel hebben niet echt een belangrijke functie. In het boek doen ze niet echt dingen die belangrijk zijn voor het verhaal. Ik denk dat Carlos de belangrijkste is, omdat Ellen zich het meest om hem bekommerd en omdat hij het ook overleefd.
M. Context Over Renate Dorrestein
Renate Dorrestein wordt geboren in Amsterdam in 1954. Na het halen van haar gymnasiumdiploma in 1972 gaat ze journalistiek doen. Haar eerste baantje in deze richting was bij het blad Panorama. Na de Panorama werkt ze nog bij vele andere tijdschriften. In 1983 komt haar eerste boek uit, Buitenstaanders. Ze kreeg meteen een reputatie als meest fantasierijke Nederlandse schrijfster. Dorrestein schrijft vaak feministische boeken, ze gaan bijvoorbeeld over postnatale depressies of emancipatie. In 1995 is ze genomineerd voor de Libris Prijs en in 1996 was zij de op een na populairste auteur bij de publieksprijs, waar zij in 1998 opnieuw voor genomineerd werd. In 1997 kreeg zij de eer om het boekenweekgeschenk te schrijven dit werd Want dit is mijn lichaam. Het boek in de literatuurgeschiedenis
Het boek is geschreven in 1998 en valt onder neorealisme. Het boek is een boek dat de situatie van tegenwoordig beschrijft. Er komen situaties in voor die nu heel actueel zijn. Renate Dorrestein heeft dit boek geschreven naar aanleiding van een krantenstukje over een moeder die haar kinderen vermoordt