Dwaalspoor door Loes den Hollander

Gebruikte editie voor het boekverslag Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: najaar 2008
Aantal bladzijden: 352
Uitgegeven bij: Karakter te Uithoorn Beschrijving voorkant Op de cover staat een mooie, zwartharige vrouw die toch wel wat jonger is dan de hoofdpersoon Lilian in het boek. Ze lijkt somber gestemd; ze is luchtig gekleed in een zwart nachthemdje. Wanneer je naar andere uitgebrachte thrillers van de schrijfster kijkt, dan kun je zien dat de uitgever een bepaalde lijn in de covers doorzet. Genre van het boek De uitgever zet op de cover “literaire thriller.” Vanwege het feit dat de schrijfster in dit boek veel over onderlinge liefdesrelaties schrijft, kun je ook stellen dat het een psychologische thriller is. Misschien is zelfs de term relationele thriller is.
De aangeleverde flaptekst Het huwelijk van Rob en Lilian Dijkman lijkt stabiel. Toch is er iets mis. Grandioos mis. Lilian staat op het punt om haar geluk in een andere richting te zoeken, als Rob wordt vermoord. Ze blijft achter met tegengestelde gevoelens en met de onbehaaglijke gedachte dat er meer aan de hand is dan ze kan overzien. Ze heeft redenen genoeg om verschillende mensen uit haar omgeving te wantrouwen, zelfs haar eigen zoon. Als er een tweede dode valt, rijst de vraag of de moorden iets met elkaar te maken hebben. Lilian trekt haar conclusies en is ervan overtuigd dat ze haar leven weer kan oppakken. Totdat ze iets ontdekt waardoor ze haar mening drastisch moet herzien en haar veiligheid niet meer vanzelfsprekend is. Titelverklaring Diverse mensen worden op een dwaalspoor gezet. Allereerst de lezer die de dader in eerste instantie in een andere richting zal zoeken. Ook de moordenaar zet de personages op een dwaalspoor, omdat hij een moord pleegt die met de andere moorden vrijwel niets te maken heeft. Op blz. 340 (hoofdstuk 100) komt de term ook letterlijk in de tekst voor: Voorlopig is hun conclusie dat die moord gepleegd is om de politie op een dwaalspoor te brengen. Structuur en/of verhaalopbouw en perspectief Het verhaal wordt verteld in 103 kleine hoofdstukken. Ze zijn gemiddeld ongeveer 3 á 4 bladzijden lang. Dat brengt een enorme vaart in de afwikkeling. Er zijn twee verhaallijnen: er is een verhaallijn die personaal verteld (zij-figuur) vanuit het perspectief van Lilian, een 49- jarige vrouw die haar relatie met haar 10 jaar oudere man Rob wil beëindigen. Zij neemt het merendeel van de hoofdstukken voor haar rekening. Zoals het in een thriller betaamt, vertelt ze in de o..t.t. Maar er zijn ook enkele hoofdstukken die het verleden van Lilian verhalen: hoe heeft ze haar man leren kennen, wat is er in de relatie gebeurd, hoe heeft ze haar internetvrienden leren kennen? Deze hoofdstukken ( 11-13-15-17-19-23-27-35) liggen voornamelijk in het eerste deel van het boek wanneer de lezer kennis moet maken met het personage. Ze worden verteld in de o.v.t. De tweede verhaallijn is die van de moordenaar . Die neemt in het begin nauwelijks een hoofdstuk voor zijn/haar rekening. Hij/zij vertelt in de ikfiguur, wat op zich verstandig lijkt, want dan kan de lezer nog niet opmaken of het een man of een vrouw is. In dit ik-perspectief worden de volgende hoofdstukken verteld: 1-23-33-45-60-82-84-86-90-92-95-99-102. Uit dit rijtje kan ook worden opgemaakt dat naarmate het verhaal vordert ook het aantal keren dat de moordenaar vertelt sterk toeneemt. Op een zeker moment weet de lezer wie de dader is. Dan krijg je weer een soort Jan Klaasseneffect waarbij de lezer de hoofdpersoon wil waarschuwen bepaalde dingen niet te doen. (zoals kleine kinderen dat doen bij een poppenkastvoorstelling van jan Klaassen) Kortom, de structuur van deze thriller is hecht. Loes den Hollander weet haar verhaal goed op te bouwen en het verhaal is met een enorme vaart geschreven. De tijd van het verhaal Het jaar waarin het verhaal speelt is, wordt niet duidelijk genoemd. Wel wordt de maand aangegeven: gedurende de gehele maand december wordt het verhaal afgewikkeld met een dramatisch hoogtepunt rond de kerstdagen. Rob, de echtgenoot van Lilian , is een Boogschutter, hij is in het begin van december jarig: hij wordt in het begin van het verhaal 59 jaar. Het is het jaar dat Boogschutter naar Jupiter gaat. Dat zou volgens Google in november 2007 gebeuren. Dat het een actueel verhaal is en in de 21e eeuw moet afspelen, wordt wel uit de inhoud duidelijk: de mobiele telefoon, internet ed. spelen inhoudelijk een rol. De plaats van handeling De plaats van handeling wordt wel expliciet genoemd. Lilian en Rob wonen in Haarlem. Dat wordt duidelijk als ze een afspraak met een chatdate heeft gemaakt op het Marktplein in Haarlem. Haar internetdate blijkt dan haar eigen man te zijn. <
Samenvatting van de inhoud In de opening van het verhaal vertelt een ikfiguur dat hij/zij een fascinatie heeft voor lijkenwassen. Er zal deze week op dinsdag een moord gebeuren. Hij/zij zal een boogschutter kiezen. Dit is namelijk hun geluksjaar. In het volgende hoofdstuk maken we kennis met de hoofdfiguur van de thriller, Lilian. Ze gaat in het ziekenhuis op bezoek bij haar man Rob Dijkman, die daar ligt omdat hij aan een tumor in zijn darmen is geopereerd. Hij is eigenaar van een meubelbedrijf. Hij krijgt vandaag op zijn verjaardag de uitslag of er uitzaaiingen zijn. Rob wordt die dag 59 jaar. Ook komen zijn zoon Ivo en zijn secretaresse Marjo naar het ziekenhuis. Zijn buik blijkt verder schoon te zijn (eigenlijk heel goed nieuws) maar dat is voor Lilian het moment om al aan de lezer te laten weten dat ze nu van Rob zal scheiden. Hun huwelijk stelt steeds minder voor, maar ze wilde niet dat hij in zijn eentje zou zijn wanneer hij kankeruitzaaiingen zou hebben. Ze heeft een nieuwe vriend Bram met wie ze wil samenwonen. Hij belt haar op om te zeggen dat hij graag met haar wil vrijen en ze maken een afspraak voor die nacht. Ze vrijen die nacht en zij vertelt Bram dat ze voor hem zal kiezen. De volgende dag ziet ze dat ze veel oproepjes op haar mobiel (die ze had uitstaan) heeft gekregen en ze moet onmiddellijk naar het ziekenhuis komen. Ze wordt door Bram bij het ziekenhuis afgezet en het lijkt erop alsof Marja daar getuige van is. Het blijkt dat Rob gestorven is. Maar ze staat geen sectie op het lijk toe. Dan komt de chirurg bij haar en die weigert een verklaring voor een natuurlijke dood af te geven. Het lichaam wordt overgedragen aan justitie en Lilian kan nog geen begrafenis of crematie regelen. Haar zoon Ivo wil weten of het waar is wat Marjo heeft verteld aan hem, nl. dat Lilian een vriend heeft. Lilian geeft het toe. Een hoofdstuk met het verleden: Ze kwam uit een onaangepast gezin en is in een pleeggezin opgegroeid. Daarna heeft ze Rob ontmoet toen ze nog erg jong was. Rob was tien jaar ouder, katholiek opgevoed en hij maakte grote indruk op haar. Tegen de druk van zijn familie bleef hij voor Lilian kiezen. Toen ze de eerste keer seks met hem had, was het al duidelijk: hij wilde geen kinderen. Dat was een flinke tegenvaller voor Lilian. De uitslag van het onderzoek naar de doodsoorzaak is dat Rob om het leven is gebracht. De recherche (een mannelijk en een vrouwelijke rechercheur ) komen haar vragen stellen. Rob is vermoord door een inspuiting met kaliumchloride, waarna hij een hartstilstand heeft gekregen. Het is een heel klinische methode en moet eigenlijk veroorzaakt zijn door iemand van het verplegend personeel of door iemand die zich als zodanig heeft voorgedaan. De ik-verteller zegt dan in het hoofdstuk erna dat hij/zij inderdaad die injectie heeft gegeven. In een nieuw stukje verleden vertelt Lilian over Madeleine, een vriendin die haar zelfbewuster wil maken. Lilian heeft een ingewortelde angst om borstkanker te krijgen . Immers, haar moeder en zus zijn daaraan gestorven en zij denkt ook draagster van dat gen te zijn. Madeleine die van haar huwelijksproblemen af weet (Rob heeft Lilian nooit vergeven dat IVO werd geboren, omdat hij van mening is dat ze bewust de pil niet heeft geslikt) zegt dat ze op internet moet zoeken naar een chatdate. Dat doet ze een tijdje met een man die Boris heet, maar wanneer ze een afspraak maken op de markt in Haarlem, ziet ze dat Boris haar eigen man Rob is. De klap kan niet groter zijn. Ook Rob heeft dus blijkbaar behoefte aan een ander.. Madeleine haalt haar nog een keer over met een man te chatten en dat wordt dan Bram, met wie ze nu al een tijdje een relatie heeft. Intussen gaat het onderzoek naar de moordenaar verder. Van een medewerker van Robs bedrijf (Dolf) hoort ze dat Marjo, de secretaresse, zich in Amersfoort waar ze woont, vreemd gedraagt. Hij kent een kapper bij wie ze zich als klant aanmeldt als “mevrouw Dijkman,.” Bram wordt door Lilian ingelicht over de moord en dan gebeurt er ineens een tweede moord , op dezelfde manier. Later blijkt dit een dwaalspoor te zijn. Ivo en Lilian vinden dat ze het personeel van het meubelbedrijf over de moord moeten inlichten. Wanneer ze het nieuws vertellen, wordt Marjo heel boos en bedreigt Lilian min of meer. Het begint erop te lijken dat ze een liefdesrelatie met Rob had. Maar Lilian kan zich dat niet voorstellen, omdat Marjo vrij lelijk is. Madeleine vertelt op een dag dat ze ook aan het chatten met een man was. Ze heeft het een tijdje volgehouden en toen bleek dat het Rob was. Ze was ermee doorgegaan, maar Lilian had dat als verraad aan de vriendschap tussen hen beschouwd en had haar niet meer willen zien. Maar dan staat Madeleine ineens voor de deur. Ze staat op het punt naar Australië te vertrekken. Ze wil Lilian nog even spreken om haar te vertellen dat Rob van de verhouding tussen haar en Bram wist. Dat is weer een schokkende mededeling voor Lilian. Rob wordt begraven en het is gênant dat Marjo in hetzelfde mantelpakje de begrafenis bijwoont als Lilian. Bovendien wordt de sfeer slecht wanneer er twee dreigende brieven worden afgeleverd. Marjo lijkt de kwade genius te zijn. Wanneer Bram en Lilian later seks hebben op de keukentafel, wordt er een baksteen door hun ruit geknikkerd. Ze rijden naar Amersfoort, omdat ze denken dat Marjo erachter zit. In het huis van Marjo komt Lilian tot een schokkende ontdekking dat Marjo haar hele huis heeft nagemaakt. Ze wilde Rob een eigen huis aanbieden, wanneer het tot een scheiding zou komen. Marjo zit dus achter Rob aan, weet Lilian nu zeker. Het wordt nog gênanter wanneer Marjo na een woordenwisseling laat zien dat haar beide borsten zijn geamputeerd. Marjo dient ook een aanklacht tegen Lilian in, omdat ze huisvredebreuk heeft gepleegd en de recherche moet dat onderzoeken. Intussen laat de ikfiguur weten dat hij al vele moorden heeft gepleegd. Hij doet dan in een vermomming van een vrouw. Hij heeft heel lang bij zijn moeder onder één dak gewoond. Deze Oidipus is dus blijkbaar de dader, waardoor Marjo als dader kan worden weggestreept. Ivo laat weten dat Dolf (een weduwnaar die bij Rob Dijkman werkt en belangstelling voor Lilian heeft) ook astrologische hobby’s heeft. Wanneer Lilian het graf van Rob bezoekt , ziet ze ook dat Dolf ervoor staat. De lezer wordt nu op het dwaalspoor van de volgende mogelijke moordenaar gebracht. Maar Lilian is in twijfel gebracht: ze blijkt nog wel degelijk mooie gevoelens voor Rob te hebben. Ze vertelt het aan Bram en die reageert eigenlijk heel vreemd. Hij vindt dat ze elkaar enige tijd niet moeten zien, opdat Lilian tot rust kan komen. Ze moet “klaarkomen”met Rob. Bovendien heeft hij voor de lezer in zijn seksmanieren enkele al te dwingende manieren laten zien. Er gaat een lichtje branden.. Die avond hoort ze van Ivo dat Marjo dood in haar appartement is gevonden. Ze is eveneens vermoord. De schrik is groot. Bram wil toch weer dat ze de kerstdagen bij haar komt vieren. Nadat ze hebben gevreeën, kan Lilian slecht slapen en gaat op onderzoek uit. Op zolder vindt ze een kist waarin vreemde spullen zitten.(een verpleegsteruniform, de sleutels van een Volvo) De lezer weet dan al zeker dat Bram de dader is. Die geeft in hoofdstuk 82 toe dat hij de dader van de moorden is. Hij heeft kaliumchloride achtergehouden tijdens zijn mislukte opleiding als verpleger. Hij beschrijft ook de moord op Marjo, die hij met een overdosis insuline om het leven heeft gebracht. Lilian vlucht naar Madeleine, die weer terug is van haar reis. Die zegt haar dat ze nog een brief van Rob heeft die hij voor zijn dood aan Lilian heeft geschreven. Daarin verklaart hij zijn liefde voor haar en waarschuwt haar voor Bram, die hij kent en die hij maar een enge man vindt. Lilian is steeds meer gaan beseffen dat ze toch het meest van Rob heeft gehouden. Ze kan het allemaal niet meer aan en gaat naar Ivo die het huis is uitgegaan, omdat hij een vriendinnetje heeft ontmoet. Deze Annemiek is erg aardig voor Lilian. Wanneer ze daar is, hoort ze van de politie dat Bram Hendriks spoorloos verdwenen is: de recherche wil graag met haar praten. Weer later gaat Lilian naar de zaak van Rob, maar ze wordt er niet lekker, slaat tegen de vlakte en wordt naar het ziekenhuis gebracht. Daar wordt ze ineens onverwacht bezocht door een vrouw in wie ze ineens Bram herkent. Die is gekomen om haar een dodelijke injectie te geven. Hij zegt dat hij zijn moeder is geworden. (dit lijkt een soort Psycho-motief uit de beroemde film van Alfred Hitchcock . te zijn) Wanneer hij wil toeslaan. blijkt er sprake van een valstrik. Het was opzet van de politie die Lilian in het ziekenhuis als lokaas heeft gebruikt om Bram te ontmaskeren. Ze heeft een nepinfuus aangelegd gekregen waar Bram zijn injectie in kon spuiten. De politie had ook ontdekt dat Bram een dag per week als lijkenwasser in een uitvaartcentrum werkte. Bram geeft aan de lezer toe dat hij in de val gelopen is en dat hij een speciale moeder-zoonband heeft gehad.. Veel vrouwen hadden hem dat verweten en die hadden er aan moeten geloven, maar Lilian was toch anders geweest. (hoofdstuk 103 heeft de functie van een epiloog) Het is een warm voorjaar. Bram laat echter tegen de politie nog niets los, maar hij heeft meer onopgeloste moorden in Groningen op zijn naam staan. Hij zal wel meer dan 20 jaar en tbs krijgen, verwacht rechercheur Christina. Toch is Lilian bang dat hij vrij komt of ontsnapt. Met Ivo is alles in het reine gekomen. Ze wil weg uit het huis waar ze woont, omdat Bram het heeft besmet. Ivo wil wel met Annemiek in dat huis wonen, waar hij zijn jeugd heeft doorgemaakt. Ook beseft ze dat ze veel van Rob heeft gehouden. Dat wordt ze o.a. gewaar wanneer ze naar de pianoconcerten van Beethoven luistert. Daar was hij ook zo dol op. Zo eindigt ook het verhaal: Lilian ligt op bed en luistert naar een pianoconcert van beethoven. Rob is in haar gedachten. Wel heeft ze een nieuwe vriend Jort, die ze overigens voorlopig nog wat op afstand zal houden. Thema, motieven en interpretatie In deze thriller zijn er twee belangrijke motieven. Het eerste houdt verband met het thrillerkarakter van het boek. Het is in eerste instantie een echte whodunit. Je vraagt je af wie de moord heeft gepleegd en waarom. Daarbij wordt de lezer door het dubbele perspectief op een dwaalspoor gebracht. Alles geschiedt geheel volgens de wetten van de detective. Zoals vaker bij deze schrijfster en volgens haar eigen opvattingen, laat ze graag een “gek”optreden die rare opvattingen heeft. In dit geval vallen enkele mogelijke daders af (bijvoorbeeld Marjo, omdat die zelf wordt vermoord, maar dit type vrouw zou een potentiële dader kunnen zijn) Uiteindelijk moeten we in de richting van Bram gaan denken. Een man die te lang thuisblijft om voor zijn moeder te zorgen, moet wel een afwijking hebben. Dat wordt later ook duidelijk wanneer de man beweert dat hij vrouwen die iets op zijn moeder hadden aan te merken, liet vallen of misschien zelfs doodde. Hij krijgt dan trekken van de klassieke Oedipusfiguur en zijn uitwerking van de moorden doet mij onwillekeurig denken aan de Psychofilms. Het tweede motief dat een rol speelt, is de uitgewerkte liefdesrelatie tussen Lilian en Rob. Het is in het begin van het huwelijk eigenlijk fout gegaan, omdat de positie waarin ze beiden in het huwelijk stapte zo verschillend was. Lilian kwam uit een onaangepast gezin en Rob is stevig katholiek opgevoed. Bovendien zit er tien jaar verschil in leeftijd tussen hen. Het pleit wel voor hem dat hij tegen de opvatting van zijn ouders durft in te gaan, maar zijn houding tegenover Lilian wanneer ze een kind wil en krijgt, is toch wel weer vreemd. Hij blijft het haar de rest van hun huwelijk kwalijk nemen en dat komt de huwelijkstrouw niet ten goede. Het is natuurlijk pijnlijk voor beiden, wanneer ze merken dat ze onder een schuilnaam met elkaar chatten en zelfs een afspraak maken. Blijkbaar zijn ze onder een andere naam wel aantrekkelijk voor elkaar. Wanneer Lilian Bram ontmoet, weet ze het wel, maar de kanker komt nog even tussenbeide. Wanneer dat een goede afloop dreigt te krijgen, weet ze dat ze met Bram verder wil, maar de lezer weet m.i. meer. Die heeft al enkele signalen gekregen dat Bram minder deugt dan hij zich voordoet en dat Rob waarschijnlijk leuker is dan Lilian wil doen geloven. Na zijn plotselinge dood begint Lilian dan ook te twijfelen: ze blijkt toch genoeg van hem te houden en dat wordt in de posthume brief die Rob via Madeleine nalaat ook van de andere kant duidelijk. Hij waarschuwt zoals een goed partner doet voor de enge Bram. In dit opzicht heeft de thriller dus een zeker happy end.
Waardering scholieren.com Loes den Hollander heeft een voor scholieren alleszins aantrekkelijk en spannende thriller geschreven. Ze kan moeiteloos meedoen in het rijtje van vrouwelijke auteurs van literaire thrillers als Esther Verhoef, Saskia Noort, Simone van der Vlugt en Marion Pauw. Het was de eerste keer dat ik iets van haar las en dat viel dus helemaal niet tegen. De handeling blijft spannend, ook nadat de dader bekend is geworden. De valstrik die de politie zet om de dader op een dwaalspoor te zetten is geloofwaardig en de psychologische achtergronden van de personages zijn herkenbaar neergezet. Voor scholieren een goed leesbaar nummer ( maar wel een vrij dik boek) Ik denk zelfs dat het op alle eindexamenniveaus kan worden gelezen voor de lijst ( van mavo tot en met vwo) Het doet niet of nauwelijks onder voor de nieuwe thriller van Esther Verhoef “Alles te verliezen”die ik in dezelfde week las. De amusementswaarde voor scholieren zal ongetwijfeld tussen de 7 en 8 zijn. Voor onze lijst waardeer ik de thriller op 2 punten. (Die standaardwaardering geef ik overigens voor de meeste literaire of psychologische thrillers.) Alleen uitschieters worden naar boven met 3 en naar beneden met 1 gewaardeerd. Recensies In belangrijke dagbladen ben ik geen recensies van enige importantie tegen gekomen. het genre lijkt voor de kranten als NRC-Trouw-Volkskrant-Parool niet belangrijk genoeg. Alleen op echte misdaad Over de schrijfster en eerder gepubliceerde werk Bron: website schrijfster
Loes den Hollander schrijft al vanaf het moment dat ze kon lezen. Aanvankelijk poëzie, later columns, daarna verhalen en ten slotte haar eerste boek. Toch kwam het nooit in haar op om van schrijven haar beroep te maken, omdat ze zich helemaal richtte op haar carrière in de gezondheidszorg. Dat veranderde toen ze in 2001 een verhalenwedstrijd won. Vanaf dat moment ging er voor haar gevoel een luik in haar hoofd open waar een onstuitbare lading teksten achter zit die zich allemaal verdringen om te worden opgeschreven. Toen ze in 2006 haar carrière als directeur van een gezondheidszorginstelling beëindigde, vond ze vrijwel tegelijk een uitgever voor Vrijdag, haar eerste literaire thriller. Daarna volgde al snel het zinderende Zwanenzang en sindsdien is schrijven haar voornaamste bezigheid. Loes den Hollander schreef al eerder columns en verhalen voor bekende vrouwenbladen. Zij is sinds 2002 hoofdredacteur van Denkbeeld, een vakblad voor de gezondheidszorg. Literaire thrillers Vrijdag (2006) Zwanenzang (2007) Naaktportret (2007) Broeinest (2008) Dwaalspoor (2008) Ander werk Loslaten (bundel verhalen 2008)