Dooi door Rascha Peper

Auteur: Rascha Peper
Titel: Dooi Verwachting en eerste reactie Elk jaar kunnen we via school lijsters bestellen. Deze zat bij het pakket van vorig jaar. Het leek me toen niet zo’n boeiend boek, maar mijn moeder vertelde dat het een goed boek is en dat ik het zeker een keer zou moeten lezen. Van de zomer was het zover en achteraf vind ik het een leuk boek. Er zit een goede gedachte in en er wordt gespeeld met je emoties en voorstellingsvermogen. Het is goed doordacht en er zit genoeg diepte in. Samenvatting Aan het begin van het boek ligt Ruben Saarloos, een 58-jarige vertaler, met zijn boot inmiddels al vier weken ingevroren in het IJsselmeer aan de kust van een klein onbewoond eiland. Tijdens een tochtje met zijn vrouw op tweede kerstdag werden ze overvallen door de vorst. Na twee weken verliet zijn vrouw de boot, omdat ze niet langer verlof kon krijgen. Ruben blijft alleen achter met zijn gedachten over de dood zijn en zijn vader. De eenzaamheid valt hem zwaar. Het enige contact dat hij heeft met de buitenwereld heeft, is via zijn mobiele telefoon. Zijn dagen bestaan uit het vertalen van een engels boek over vissen, het maken van wandelingen en het tellen van konijnen. Tijdens zijn verblijf op het IJsselmeer werd hij geconfronteerd met een aantal bizarre gebeurtenissen. Zo meent hij een keer een Chinese jonk aan de horizon te zien opdoemen, hij krijgt een keer een mysterieus telefoontje voor ene Omsof die op zijn mobiele nummer bereikbaar zou zijn. En hij ziet een schaatsster, geheel gekleed in het zwart, op het ijs, terwijl het al begonnen was met dooien. Op een zeker moment schaatst ze hem tegemoet en raken ze aan de praat. In haar schaatsen leest hij dat ze Bente Nerwanen heet en hij schat haar tussen de twintig en dertig jaar. Hij ontmoet haar in totaal drie keer en iedere keer neemt ze iets voor hem mee. Ze praten over van alles. Tijdens de derde ontmoeting bedrijven ze de liefde. Ook deze derde keer zegt ze hem dat ze de volgende dag weer langs zal komen. Maar de volgende dag is het ver genoeg gedooid zodat Ruben door een ijsbreker van de kustwacht bevrijd kan worden. Terug in de bewoonde wereld beseft hij dat hij zijn leven niet meer kan lijden zoals hij dit voorheen gedaan had. Ook kan hij Bente Nerwanen niet uit zijn hoofd zetten en start een zelfde zoektocht als zijn vader, alleen niet naar de coelacanth maar naar Bente. Als hij naar de VU belt en naar haar vraagt, wordt hem verteld dat zij het jaar er voor overleden is. Heeft hij zich dan alles verbeeld, was zij net zoals de Chinese jonk verbeelding geweest of had ze hem bedrogen en heette ze helemaal niet Bente Nerwanen? Ze had zich tenslotte niet voorgesteld. Hij had zelf haar naam genoemd die hij al in de schaats had gelezen. Aan het einde van het boek wordt Ruben bezocht door de dood. De dood laat hem de keuze: “Maar kom je nu of niet?” Ruben gaat echter niet mee, want op de laatste bladzijde is hij met zijn vrouw op een veiling van scheepsattributen. Het verhaal draaide niet alleen om deze mysterieuze schaatsster en Rubens hartstochtelijke liefde voor haar, maar ook om Rubens onverwerkte jeugdleed. Rubens vader had zijn gezin verlaten om de coelacanth te zoeken. Tijdens Rubens verblijf op de boot ziet hij voor het eerst de grootheid van zijn vaders obsessie voor de coelacanth in en kan hij hier zich enigszins bij neerleggen.
Analyse Motief Liefde - Ruben is al heel lang gelukkig getrouwd met Ina en vindt haar geweldig, maar voelt zich ook aangetrokken tot Bente. “Hij hield op dat moment vreselijk veel van haar, en schaamde zich. Wat mankeerde hem?” (blz. 91) “ Nooit zou een jonge man de overgave van een vrouw zo aanbiddelijk kunnen vinden, zo onzegbaar, onuitsprekelijk lief. En evenmin zou een jonge minnaar op het hoogtepunt denken: nu kon ik maar het beste een hartaanval krijgen” (blz. 105) De zoektocht - De zoektocht speelt op 2 vlakken een belangrijke rol in het verhaal. Namelijk eerst de zoektocht van zijn vader naar de coelacanth. “Deze vis was zijn vaders leven gaan beheersen. Dezelfde fantasieen als waaraan na de oorlog zoveel films en boeken zijn ontsproten over onontdekte gebieden waar nog dinosauriers blijken te leven – het verlangen de technologische twintigste eeuw de rug te kunnen toekeren en een reis door de tijd te maken, om al dat monsterlijke en sprookjesachtige, waarvan alleen nog oeroude gesteenten en botresten getuigen, met eigen ogen te kunnen aanschouwen, om de geur en kleur, de betovering en de verschrikking van die wereld zelf te kunnen ervaren – datzelfde puberale verlangen moest zijn vader ertoe gebracht hebben alles wat hij had op te geven en langs de Afrikaanse kust een spookvis te gaan najagen. Het was niet eens de zucht naar wetenschappelijke onsterfelijkheid; het beest zou zijn naam niet dragen, want die was al vergeven: Coelacanth latimeria chalumnae, naar de ontdekster Majorie latimer. Blijkbaar was het verlangen om zo’n levend fossiel voor zichzelf te hebben al genoeg.” (blz. 78) Later stelt hij zelf een zoektocht in naar Bente Nerwanen, omdat zij zijn gedachten nog steeds in een greep heeft. “Hij liep naar beneden, de steiger op, sprong aan boord, liet de tas met boodschappen in de keuken neervallen, greep de telefoon plus telefoonboek en zocht het nummer van de VU. Een onderzoek van een paar neurologen, had ze gezegd. Afdeling neurologie dus.”(blz. 134). “Ja, er waren nog wel dagen dat hij het telefoonnummer van het laboratorium weer te voorschijn haalde. Dan overwoog hij bij zichzelf de vragen die hij de telefoniste zou kunnen stellen, maar van bellen kwam het niet. Hij was verstandig. En er was ook een vage angst die hem tegenhield; de angst dat de telefoniste hem op de vraag ‘Wie van uw collega’s bij het pupil verwijdingsonderzoek heeft er rood haar?’ Zou kunnen antwoorden: ‘Niemand meneer. Alleen Bente Nerwanen, die had rood haar.” (blz. 146) De dood - ”Plotseling had hij het gevoel dat er iemand in de openstaande deur naar het voordek was komen staan en hij wist meteen dat het de Dood was.”(blz. 155) “Ach, dat is altijd hetzelfde liedje, zei de Dood. Dat soort oproepen neem ik niet serieus. ‘En kan het dat je een half jaar geleden op het IJsselmeer was? Toen heb je me bang gemaakt.’ “ (blz. 155) De onachterhaalbaarheid van de waarheid - Ruben begint te twijfelen of hij de Chinese jonk wel echt gezien heeft, en of de schaatsster hem wel echt heeft bezocht. “Er is me daar wel iets raars overkomen, zei hij. Dat heb ik je door de telefoon niet verteld omdat je dan zou denken dat ik aan het malen was geslagen. Ik stond een keer buiten op het dek, aan het eind van de middag, zo tegen de schemering, maar het was nog licht, en toen zag ik in de verte opeens een ander schip. Een soort Chinese jonk, dacht ik, met het zeil gehesen, een groot vierkant zeil. Het was een beetje nevelig, maar ik zag het duidelijk. En er wapperden vanen van dat schip, donkere vanen, lange lappen stof in ieder geval, alsof ze daar rollen zijde aan het afwikkelen waren.’ Ina draaide zich om en leunde met het mes in haar hand tegen het aanrecht.’Een Chinese jonk?’ Zoiets.’ Die daar zeilde? Een hallucinatie!’ Dat zou je zeggen ja..” (blz. 130) Jeugdleed - Hij had het nooit echt verwerkt dat hij zo weinig vaderlijke aandacht had gehad en dat zijn vader hem in de steek had gelaten omdat naar een vis op zoek te gaan. “Hoe zou zijn jeugd zijn geweest als hij als zoon van Smith was geboren? Wat vaderlijke aandacht betreft zou het wel niet veel uitgemaakt hebben; die Smith was ook een bezetene geweest, iemand die ziel en zaligheid verkwanselt had om een zeldzame vis te vinden en niet wist hoe oud zijn eigen kinderen waren. Maar misschien gaf het als zoon meer voldoening wanneer die bezetenheid iets opgeleverd had: roem, geld, wetenschappelijke erkenning? Of juist niet? Was hij een ander mens geworden als zijn vader normaal voor zijn gezin gezorgd had, vroeg hij zich ineens af.” (blz. 43) Personages De hoofdpersoon van het boek is Ruben Saarloos. Hij is 58 jaar en vertaler Engels van beroep. Hij heeft een afkeer ontwikkelt voor het vertalen van literatuur en vertaalt daarom allen nog maar non-fictie. Bij de uitgeverij, waar hij werkt, staat hij bekend als iezegrim. Hij beschrijft zichzelf als een misantroop, maar na 6 weken isolement verlangt hij toch wel weer naar mensen. Ruben is getrouwd met Ina, een kleine vrouw met blond haar en eind vijftig is. Ruben is een round character, in de loop van het verhaal kom je steeds meer over hem te weten. Ina is een flat character, je komt maar weinig over haar te weten, ze is ook slechts een bijpersoon. Een andere belangrijke bijpersoon in het boek is de mysterieuze schaatster, die zich voordoet als Bente Nerwanen. Ze is een jonge vrouw tussen de twintig en dertig jaar. Bij iedere ontmoeting is ze gekleed in het zwart, ze heeft rood golvend haar, een bleek gezicht met een smalle benige neus die iets scheef staat. Ze is lang en dun en niet bijzonder mooi. Ook zij is een flat-character. Ze is erg zwijgzaam en vertelt weinig over zichzelf. Perspectief en verteller Het verhaal wordt verteld door een verborgen verteller. Het is dus geschreven vanuit een hij-perspectief. Ruimte Het verhaal speelt zich vooral af in de boot van Ruben Saarloos. Dat speelt een zeer grote rol in het verhaal. Het feit dat het zich daar afspeelt zorgt ervoor dat alle gebeurtenissen kunnen plaatsvinden. Ruben zou nooit vreemd kunnen gaan als hij gewoon thuis was geweest. Daar komt bij dat hij vaak op zichzelf is aangewezen en daardoor snel op zichzelf is aangewezen en veel nadenkt. Als het zich ergens anders had afgespeeld had dat allemaal niet plaatsgevonden. Stijl Rascha Peper gebruikt niet echt heel lange zinnen, maar ze zijn wel langer dan de gemiddelde zin. Er worden niet erg veel bijvoeglijke naamwoorden gebruikt, behalve als het Bente betreft. Het is een boek wat niet moeilijk is om te lezen. Ze gebruikt bijna altijd redelijke taal, niet te ouderwets en omslachtig, maar er komen niet veel dialogen in het boek voor. Wat wel heel kenmerkend is voor Rascha Peper en ook goed naar voren komt in dit boek is haar prachtige, bijna filmische ruimtebeschrijvingen.
Thema In dit boek zijn meerdere thema’s zoals onmogelijke liefde, eenzaamheid, de dood en jeugdleed. Onmogelijke liefde: Ruben Saarloos is getrouwd met Ina. Hij is 58 jaar en verwacht niet dat hij nog een keer echte hartstocht en verliefdheid zal voelen. Als hij echter Bente Nerwanen ontmoet, wekt zij gevoelens bij hem op waarvan hij dacht ze niet meer te hebben. Ze wekt een gevoel van gemis en verlangen bij hem op. Hij wordt hopeloos verliefd op haar, terwijl hij al getrouwd was. “Hij hield toch van Ina? Wat gebeurde er dan nu met hem? Wat sloeg hem zo uit het lood? Was hij verliefd? Het woord alleen al wekte een hevige irritatie. Misschien was het maar beter als dat meisje morgen niet meer kwam” (blz. 95). Tijdens de derde ontmoeting bedrijven ze de liefde. Na die dag verdwijnt ze uit zijn leven. Terug in de bewoonde wereld denkt hij nog vaak aan haar en gaat hij naar haar opzoek. Ze is echter in het niets verdwenen, maar wat wilde hij nu eigenlijk als hij haar wel gevonden had, zijn vrouw bedriegen? Hij beseft dat het een onmogelijke liefde geweest zou zijn. Eenzaamheid: Tijdens zijn verblijf op de boot heeft Ruben het erg moeilijk met de eenzaamheid. Na het vertrek van zijn vrouw had hij zelfs even een inzinking. Het isolement heeft een afstompende werking, hij verliest zijn concentratie en zijn vertaalwerk lijdt er onder. Hij beschrijft zichzelf als een mensenhater, maar na zes weken isolement verlangt hij toch weer naar mensen. “Hij zette de radio aan: het was wel geen tijd voor nieuws of weerbericht, maar je wilde wel eens een menselijke stem horen” (blz. 18). Nadat Bente op een dag naar hem toe schaatst en een praatje met hem maakt is “de onafzienbare monotonie van de dagen doorbroken” (blz. 65). Ze belooft hem de volgende dag weer langs te komen, maar “ook dagen met een belofte kunnen traag verlopen” (blz. 73). De dood speelt ook een belangrijke rol in het boek. Ruben heeft angst voor de dood, maar nadat hij terug komt in de bewoonde wereld is deze angst verdwenen. Als hij een bezoek van de dood krijgt, gebeurt het volgende: “Ja ik kom, zei hij zonder zich om te draaien. Nou, je werkt sportief mee, zei de Dood. Dat is prettig” (blz. 155). Op dat moment vraagt hij de dood: “Kan het zijn dat je een halfjaar geleden op het IJsselmeer was?Toen heb je me bang gemaakt. ’t Is mogelijk. Maar nu ben ik niet wanhopig en ook niet bang” (blz. 155). Ruben heeft het vertrek van zijn vader nooit verwerkt. Tijdens zijn verblijf op de boot op het IJsselmeer ziet hij de grootsheid van zijn vaders obsessie voor de coelecanth in en kan hij zich hier enigszins bij neerleggen. Tijd Het verhaal begint met kerst, want aan het begin van het verhaal zit hij er al 4 vier weken en ze zijn met kerst vastgevroren. Dan zijn ze in november op een grote veiling van scheepsattributen waar het verhaal eindigt. Het handelingsverloop is dus van december tot november. De vertelde tijd loopt van zeventig miljoen jaar v.Chr., het Holoceen want toen leefde de coelacanth en stierf hij dus ook uit (dacht men toen) en hiernaar wordt een paar keer verwezen, het verhaal loopt door tot de dood van Ina, want als de Dood op bezoek komt zegt de Dood dat zij als laatste zal sterven. Het tijdsperspectief is vision avec, het loopt gewoon stap voor stap. Ook is het verhaal continue omdat het aan een stuk doorloopt, maar er zijn wel terugblikken en vooruitzichten dus wat dat betreft is het niet-continue. Titelverklaring Ruben zit vastgevroren met zijn woonschip de Harnasman en moet wachten tot de dooi komt zodat hij eindelijk bevrijd kan worden en terug kan naar de bewoonde wereld. Ook wordt met de dooi bedoelt dat het norsige karakter van Ruben ontdooid wordt. Verwerkingsopdracht 29 Minibiografie De naam Rascha Peper is een pseudoniem voor Jenneke Strijland. Ze is geboren op 1 Januari 1949 in Driebergen-Rijsenburg. Ze heeft Nederlands gestudeerd in Amsterdam. Na haar studie gaat ze werken. Ze wordt lerares. Ze werkt 8 jaar lang als lerares. Ze gaat naar Wenen omdat haar man daar werkt als diplomaat. In die tijd begint ze met het schrijven van boeken en verhalen. Haar eerste werk verschijnt in het Hollands Maandblad en Tirade. In die periode experimenteert ze volop. In die fase ontstaan de eerste ideeën voor Oesters. Ze zal later Oesters herschrijven. Later zullen krantenknipsels een belangrijke rol spelen in haar schrijverscarrière. Die krantenknipsels zijn een rode draad door haar schrijverscarrière. De krantenknipsel zijn haar inspiratiebronnen. Ik zal nog een anekdote vertellen over haar. Toen ze haar manuscript wilde opsturen naar de uitgeverij, ontdekte ze dat haar buurman directeur was van de uitgeverij. Ze stuurde het manuscript op onder een andere naam. Die naam was Rascha Peper. Tot op de dag van vandaag is dat haar schrijversnaam. Dit is een van haar handelsmerken geworden. Ze deed dat omdat ze zich zou schamen als het manuscript werd afgekeurd. Ze vond het erg gênant om die buurman tegen te komen. Maar het kwam gelukkig goed. Ze woonde vanaf 1999 in New York, waar haar man als Nederlands Diplomaat werkte bij de Verenigde Naties. Vanaf 2002 woont ze in Amsterdam. Rascha Peper behoort tot een stroming. Ze behoort tot de stroming: Moderne Nederlandse Literatuur. Haar werk lijkt niet veel op die van de andere schrijvers. Ik zal uitleggen waarom. Ze schrijft bijna geen boeken over gebeurtenissen die ze zelf heeft meegemaakt. Een uitzondering is het boek Oesters. Ze combineert fantasie met realisme. Dat komt door die krantenknipsels. Het realisme komt van de krantenknipsels, de krantenknipsels vormen de hoofdzaak ofwel de basis van het verhaal. De fantasie maakt het verhaal compleet, dit zijn de bijzaken die door de schrijfster worden ingepast in het verhaal. Dit zie ik de meeste schrijvers niet doen. Bij de meeste schrijvers is het alles of niks. Het is of alleen de fantasie die overheerst of het realisme overheerst alleen in het verhaal. Bij de meeste schrijvers overheerst in de bibliografie meestal een thema, maar bij Rascha Peper is er geen thema die in de bibliografie domineert. Rascha Peper heeft een hele andere manier van schrijven. Ze bekijkt het leven van de hoofdpersonen van meerdere kanten, terwijl de andere schrijvers het leven van de hoofdpersonen meestal van een kant bekijken. Boeken/Verhalenbundels Jaar Genres
De waterdame(Verhalenbundel) 1990 Verhalen

Oesters (Boek) 1991 Psychologische liefdesroman
Oefeningen in manhaftigheid (Verhalenbundel) 1992 Verhalen
Rico's vleugels(Boek) 1993 Psychologische roman
Russisch blauw(Boek) 1995 Roman
Alle verhalen(Verhalenbundel) 1997 Verhalen
Een Spaans hondje(Boek) 1998 Psychologische roman
Kiew, Kiew(Boek) 1998 Roman
Dooi(Boek) 1999 Roman/Novelle
Wie scheep gaat(Boek) 2003 Roman Eindoordeel Gebeurtenissen Zoals bekend zijn de beschrijvingen van Rascha Peper schitterend en bijna filmisch. Door het goed kunnen uitdrukken en beschrijven kan je je goed verplaatsen in de hoofdpersoon. De gebeurtenissen komen daardoor levenecht op je over. Je zal het zelf niet zo snel meemaken, maar als het boek uit is verlang ik terug naar de manier van denken en beschrijven die in het boek voorkomen. Dit soort gebeurtenissen komen niet snel voor in andere boeken en dan wordt meestal de nadruk gelegd op het seksueel contact tussen de twee personen, terwijl het hier veel meer om de persoon gaat. Het verlangen, de spanning en de afleiding, gecombineerd met verleiding. Je denkt niet meer of het goed of slecht is. Of hij het wel kan maken tegenover Ina, maar snapt hem in alles wat hij doet en denkt. Dat is allemaal te danken aan de prachtige beschrijving en de juiste volgorde van Rascha Peper. In Dooi bestaat er een duidelijke samenhang tussen de gebeurtenissen. Iedere handeling of kenmerk is als het ware een gevolg van voorgaande gebeurtenissen. Het verhaal is zeker niet langdradig. Ook de zinsopbouw is goed, al gebruikt zij soms lange zinnen zoals bijvoorbeeld op bladzijde 16: "Vooral bij de gemene oostenwind die het eiland tijdenlang geteisterd had, was hij de godganse dag in de weer geweest met het vorstvrij houden van de machinekamer, het dichtstoppen van kieren, het maken van dubbele ramen van plastic zakken en het verversen van de heetwaterkruiken in de dekens rondom de butaantank buiten, zodat hij het fornuis tenminste kon gebruiken". Personen In het boek komen amper types naar voren. Het zijn mensen die je in het dagelijks leven ook tegen zou komen. Er wordt natuurlijk wel gespeeld met het feit dat Bente niet echt bestaat, maar verder denkt elk personage precies zoals jij zou denken. Ik vind Ruben ook een sympathiek persoon, hij voelt zich wel schuldig, maar laat zich toch verleiden. Je wordt niet boos, omdat hij zelf ook twijfelt en je weet dat het menselijk is om erin mee te gaan. Ik denk dat heel veel mensen bepaalde gevoelens en emoties van Ruben wel herkennen. Ze zouden vaak dezelfde beslissingen maken, dat maakt het boek zo aangrijpend.
Opbouw Het verhaal was heel erg makkelijk opgebouwd en je zit vanaf het begin goed in het verhaal, al is het eerste hoofdstuk nog onduidelijk. Het wordt zo goed beschreven, maar omdat je nog niet weet met wat voor persoon je te maken hebt en in welke situatie je bent beland, maar door de schrijfwijze van Rascha Peper blijft het niet lang onduidelijk. Er zitten ook stukken in die veel minder interessant zijn. De stukjes uit het Engelse boek bijvoorbeeld dat Ruben moest vertalen. Langzamerhand begin je te begrijpen dat hij daardoor heel veel aan zijn vader denkt, maar daar worden de vertaalstukken helaas niet boeiender op. Door de flashbacks wordt het boek alleen maar mooier. Ze komen op de juiste momenten en dat zorgt ervoor dat je het verhaal en de gedachtegangen blijft begrijpen. Het eind was zeker niet zoals ik verwacht had. Tot het laatste moment blijft het spannend, maar ik vind wel dat het goed is afgerond. Je blijft niet met al te veel vragen zitten. Taalgebruik Er wordt geen opvallend moeilijke of juist makkelijke taal gebruikt. Verder werden de gedachtes van Ruben veel beschreven, wat je een goed beeld geeft van hoe hij over de situatie(s) denkt. De zinnen zijn erg helder en hebben een ‘warme sfeer’. Het boek bestaat voornamelijk uit beschrijvingen, met af en toe dialogen. Over het algemeen zijn de zinnen niet echt lang, op enkele uitzonderingen na. Opvallend zijn de vele metaforen die in het verhaal voorkomen, zoals de krassende kraaien die voor de dood staan. Al met al is het boek lekker vlot geschreven, waardoor het makkelijk en prettig leest. “Vooral bij de gemene oostenwind die het eiland tijdenlang geteisterd had, was hij de godganse dag in de weer geweest met het vorstvrij houden van de machinekamer, het dichtstoppen van kieren, het maken van dubbele ramen van plastic zakken en het verversen van de heetwaterkruiken in de dekens rondom de butaantank buiten, zodat hij het fornuis tenminste kon blijven gebruiken.” (bladzijde 16) Van tevoren had ik wel al gelezen dat Rascha Peper zo filmisch kan beschrijven. En dat is zeker waar. Je kan van alles een goed beeld krijgen. Evaluatie Na het werken aan het literatuurdossier ben ik het boek alleen maar interessanter gaan vinden. Ik ben benieuwd geworden naar de andere boeken van Rascha Peper. De verwerkingsopdracht was wel leuk, omdat je een paar leuke weetjes tegenkomt over haar en dat maakt het maken van de opdracht eigenlijk alleen maar leuker. Daarbij komt dat ik nu ook haar andere boeken op een rijtje heb en daar ook een paar recensies van heb gelezen. Ik ga zeker meer boeken van haar lezen en dit boek is een aanrader voor iedereen.