De ziekte van Lodesteijn door Lévi Weemoedt

Zakelijke Gegevens
De ziekte van Lodestijn, Uitgeverij Contact-Pandora, Amsterdam, 1997 (Oorspronkelijk: Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1987) Psychologische Roman
127 Bladzijdes
Eerste Reactie
Ik heb dit boek gelezen op aanraden van mijn moeder. Zij kreeg als het onderdeel van een kerstpakket. Het is een klein boekje en heel leuk geschreven, ik keek door mijn boekenkast op zoek naar een geschikt boek om in mijn leesdossier te behandelen en dit boek leek me erg geschikt. Het is zeer literair verantwoord en bevat zelfs hele alinea’s Latijn. Ik heb het in zeer korte tijd herlezen en het blijft een erg leuk boek. Het verhaal is tragisch, maar wordt zo leuk verteld dat het een komisch effect krijgt. Verdieping
Samenvatting

Leraar klassieke talen Lodesteijn is tegen de verhuizing van zijn school. Lodesteijn geeft les op een protestant-christelijke middelbare school in Vlaardingen. Lodesteijn kan zich absoluut niet vinden in de manier van denken die de rector en de schooldominee erop na houden. Bovendien is Lodesteijn gehecht aan het oude, gammele noodgebouw, waarin hij tien jaar gewerkt heeft. Verschillende keren heeft hij 's nachts rector Persijn een ruitje zien forceren om de nieuwbouw te bespoedigen. Volgens Lodesteijn heeft de rector een raar motief voor de verhuizing. Hij kwam eens onder enorme berg kinderen terecht op het kleine schoolplein. Hij gaf het oude gebouwtje de schuld van dit voorval en wilde zo snel mogelijk dat er een nieuwe school kwam. Lodesteijn heeft een afkeer tegen het nieuwe gebouw, dat van glas en beton is, versierd met een verticale gifgroene streep. De feestelijke opening verloopt nogal chaotisch. Lodesteijn en een leerling van de school leveren tijdens de ceremonie kritiek op de kille uistraling van het gebouw. Tijdens zijn lessen neemt Lodesteijn het niet zo nauw met de schoolregels. Hij dwaalt telkens van zijn onderwerpen af en vertelt leuke verhalen, net zoals hij in het oude gebouwtje altijd deed. Persijn ergert zich dood aan het feit dat alle leraren zich precies hetzelfde gedragen als ze dat in het oude gebouwtje deden. Dat wil zeggen veel op de gangen lopen en met elkaar kletsen. De nieuwe school is totaal niet wat hij ervan verwacht had. Hij besluit daarom nieuwe maatregelen te nemen, waardoor het weer wat rustiger wordt. Verder blijft hij vooral Lodesteijn scherp in de gaten houden. Er komt een conflict, de aanleiding is dat Lodesteijn een leerling, die niet geestelijk aanwezig was, als absent had opgegeven. Als Lodesteijn een keer te laat op school komt is het gelijk raak. Hij zet zijn fiets tegen het hek en sprint naar binnen, maar Persijn staat hem al op te wachten. Gelukkig gebeurt er niets en kan hij naar zijn les gaan. Maar 's middags krijgt hij weer bezoek van Persijn. Het blijkt dat Lodesteijn op vrijdag surveillant A is en samen met de surveillanten B en C de gang moet controleren op eventuele uitspattingen van geweld. Lodesteijn laat Persijn weten hoe belachelijk hij dit vindt, maar Persijn is niet onder de indruk. Als Lodesteijn naar huis wil gaan, bemerkt hij dat zijn fiets niet meer tegen het hek staat. Persijn heeft alle fietsen daar laten weghalen en beneden in het stookhok aan de ketting gelegd. Ze stonden op een verkeerde plaats. Lodesteijn wordt steeds meer getreiterd. Na de kerstvakantie wordt Lodesteijn steeds somberder. De conflicten nemen in hevigheid toe. Lodesteijn begint zich te realiseren dat het hele principe van onderwijs krankjorum is. Lodesteijn schrijft hier ook enkele artikelen over, die hem nog meer getreiter opleveren. Met de paar woordjes uit de lesmethode Latijn maakt Lodesteijn een prachtig verhaal, wat hij laat vertalen door zijn klas. Zijn collegae vinden het zo ingewikkeld en onredelijk van Lodesteijn dat er een verzoek komt tot schorsing. Lodesteijn zoekt troost op de schrijfwarenafdeling van Vroom & Dreesman. Hij krijgt daar een black-out en belandt in het Sint Franciscus Gasthuis. Tijdens het onderzoek (foto en EEG) denkt hij aan zijn moeder. Internist De Keyzer maakt een hartfilmpje en stuurt hem naar huis met een “Holter-recorder”. Hiermee moet Lodesteijn 24 uur lang zijn hartwerking registreren. Thuis rukt hij panisch de snoeren van zich af. Als de internist niets benoembaars kan vinden, vertrekt Lodesteijn per trein naar Rome. Hij houdt daar uitgebreid vakantie en zich weer goed. Aanvankelijk was hij van plan te gaan schrijven tijdens zijn verblijf in Rome, maar hij vindt dat hij moet genieten van zijn geliefde stad. Na zijn vakantie gaat hij uitgerust en vol goede moed weer naar zijn werk. Hij merkt echter al snel dat hij niet meer welkom is. Persijn vertelt hem dat ze eigenlijk niet meer verwacht hadden dat hij nog terug zou komen. Persijn beweert dat het echte bewijs voor de ziekte van Lodesteijn is dat hij zelf de medische onderzoeken stop heeft gezet. Lodesteijn meldt zich de daarop volgende dagen ziek, en voelt zich steeds ongelukkiger en minder zeker. Dan wordt hij gebeld door de secretaresse van het bestuur, die hem zegt dat hij alleen maar een briefje van de dokter nodig heeft waarin hij gezond wordt verklaard. Er is immers niets met hem aan de hand. Lodesteijn krijgt van haar een adres van een bevriende dokter, waar hij de volgende dag meteen naar toegaat. Deze dokter weet hem over te halen naar het RIAGG te gaan. Zodra Lodesteijn echter bij het RIAGG aankomt, ziet hij dat het net zo'n soort gebouw is als het nieuwe schoolgebouw en maakt hij rechtsomkeert naar huis. Een week voor kerst krijgt Lodesteijn een briefje met daarop zijn afkeuring. Hij belandt nu in de ZVUT (Zeer Vervroegde Uit Treding). Hij wil niets liever meer dan wegzinken in de klassieke wereld, "ongeregistreerd en zo gezond als een vis." Onderzoek naar de verhaaltechniek
Het verhaal is opgedeeld in zeven genummerde hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk gaat het over de opening van de nieuwe school. Hoofdstuk II t/m IV staan in het teken van de conflicten met de schoolleiding. Hoofdstuk V gaat over de medische onderzoeken die Lodesteijn moet ondergaan. In hoofdstuk VI is hij op vakantie in Rome. In hoofdstuk VII wordt Lodesteijn ontslagen. Het boek is opgedragen aan Karin en Oscar, maar over de achtergrond en de motivatie van deze opdracht wordt niets vermeld. Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld. Er zitten nauwelijks flashbacks in. Het is opvallend dat bijna alle achternamen die in dit boek voorkomen op elkaar rijmen (Lodesteijn, Persijn, Belijn, Zuverijn). Het boek is erg mooi geschreven en kennis van het Latijn is aan te bevelen. Het proefwerk wat Lodesteijn zijn leerlingen laat maken, wordt helemaal afgedrukt. Het genre is een psychologische roman en het hele verhaal is erg realistisch verteld. Op de flaptekst wordt de inhoud beschreven als tragikomisch, want het boek is erg grappig. Alhoewel Lodesteijn zijn levensgeschiedenis tragisch is. Lodesteijn is de hoofdpersoon. Hij wordt door de auteur altijd bij zijn achternaam genoemd. Lodesteijn is iemand die veel nadenkt over van alles en zich interesseert voor Griekse mythologie. Je kan ook in zijn gesprekken zien dat zijn woordenschat groot is. Hij is ook echt een persoon die graag schrijft. Persijn is een zeer net en geordend persoon, die zich aan de kleinste dingen kan ergeren en een enorme hekel heeft aan Lodesteijn. Zijn “hulpjes” Belijn en Zuiverijn zijn het altijd met hem eens en hebben niet echt een eigen mening. Hun karakters worden niet echt uitgediept. De titel verwijst naar de 'ziekte' die de hoofdpersoon schijnt te hebben. Het is een beetje ironisch omdat doordat een naam bij een ziekte vaak wordt gebruikt om diegene die het ontdekt heeft aan te geven. Na het lezen van het boek kom je erachter dat de titel zelf ook erg krom is, omdat eigenlijk de rest van 'de wereld' ziek is, en niet Lodesteijn, die als enige zichzelf probeert te blijven. Lévi Weemoedt bedient zich van een personaal-perspectief en het is in de verleden tijd geschreven. In 124 bladzijden dekken ongeveer een tijdsverloop van anderhalf jaar. Op de laatste bladzijde wordt nog eens een paar jaar beschreven. Hoofdstuk I t/m V spelen zich af in het eerste schooljaar in het nieuwe gebouw. Hoofdstuk VI speelt in de grote vakantie en hoofdstuk acht bestrijkt het nieuwe schooljaar en de kerstvakantie. Het grootste gedeelte van de tijd wordt doorgebracht in het angstaanjagende nieuwe schoolgebouw van een protestants-christelijke scholengemeenschap in Vlaardingen. Alles in die gemeente is grauw, somber en deprimerend: het oude schooltje (vervallen en verlaten), het ziekenhuis (druk, saai, lang wachten), het RIAGG gebouw (zelfde 'moderne' vormgeving als de nieuwe school). Vlaardingen wordt tegenover het zonnige, mooie, schone Rome gezet, waardoor het nog extra te kijk wordt gezet. Op zoek naar de thematiek
Dit boek valt uiteen in twee grote thema’s. Ten eerste wordt de vreselijke omstandigheden waarin Lodesteijn moet werken beschreven. Het tweede thema is hoe deze vreselijke omstandigheden zorgen voor de ziekte van Lodesteijn en hoe er uiteindelijk genezing plaats vindt. Ik heb geprobeerd enkele mogelijke motieven weer te geven: Ziekte, levensangst, de lelijkheid van de moderne architectuur, de schoonheid van de oude architectuur, schijnheiligheid van het moderne christendom, de onmenselijkheid van de gezondheidszorg, onderwijs, verval en nostalgie. Plaats in de literatuurgeschiedenis
Ies van Wijk, die dicht en schrijft onder het pseudoniem Lévi Weemoedt, werkte lange tijd als leraar klassieke talen in het middelbaar onderwijs. Gelukkiger maakte deze loopbaan de toch al melancholiek aangelegde auteur niet. Dit blijkt uit de debuutroman van Weemoedt, die een sterk autobiografisch karakter heeft. De literaire critici die aan het eind van de jaren zeventig die de kunstpagina’s vulden, hebben speciaal voor het werk van Levi Weemoedt en Hans Dorrestijn een aparte stroming bedacht. De naam hiervoor was “nieuwe treurigheid”. Het belangrijkste kenmerk was de combinatie tussen pessimisme en humor. In de jaren tachtig kwamen Dorrestijn en Weemoedt met elkaar in contact en vormden Circus Horlepiep. Lévi Weemoedt is voornamelijk bekend om zijn gedichten, maar schrijft ook korte verhalen. De ziekte van Lodesteijn is zijn enige roman
In 1978 ontmoette Van Wijk de cabaretier Hans Dorrestijn. Weemoedt zou optreden in de “Alles is Anders Show” van Aad van den Heuvel. Van Wijk kreeg de meest vreselijke krampen van de zenuwen. “Strompelend van wc naar wc” ontmoet hij Dorrestijn, die ook voor tv-opnames aanwezig in Hilversum is. Weemoedt zou hierover in een interview zeggen: "Hans haalde mij voortdurend bij alle pisbakken weg en sprak mij bemoedigend toe. Dankzij hem verscheen ik nog in beeld." Iemand suggereerde dat ze samen iets moesten doen en het Duo Jolijt (later ook bekend als Duo Blij) was een feit. Uiteindelijk vormden de twee samen Circus Horlepiep. Begeleid door De Buitenband (bestaande uit Jacqueline Muller, Gérard te Wiel, Leo Vervelde, Peter de Koning en Kees Pons) sjokten de twee sombere mannen langs de theaters en jeugdhonken, Weemoedt noemt ze “Open Jongeren Riolen.” Dorrestijn zong en Weemoedt droeg voor. De Buitenband verzuchtte: “Voor Weemoedt en Dorrestijn heb je geen zes jaar conservatorium, maar sanatorium nodig.” De kritieken voor Circus Horlepiep waren lovend, maar het grote succes bleef uit en het droeve duo ging hun eigen weg. Voor Weemoedt bestond deze eigen weg voornamelijk uit het schrijven van gedichten. Zijn bekendste bundels zijn: Geduldig lijden, Geen bloemen, Bedroefd maar dankbaar, Van harte beterschap : kleine trilogie der treurigheid en Liedjes van welzijn, volksgezondheid & cultuur. Beoordeling
Ik vind dit boek erg goed geschreven. De zinnen zijn mooi en ondanks de pessimistische inhoud, heb ik er vaak hardop om moeten lachen. Dat is vrij uitzonderlijk bij boeken, zelfs bij boeken die grappig zijn. Ik vind Lodesteijn zijn betoog over onderwijsvernieuwingen pijnlijk correct. Ik denk dat Weemoedt een goede docent was die echt wat probeerde te leren aan zijn kinderen. De combinatie die in dit boek gemaakt wordt tussen komedie en tragedie is ijzersterk en het levert een goed realistisch verhaal op. Het leest heel snel uit en dat komt niet zozeer, omdat het een klein boekje is, maar meer door de soepele manier van vertellen en het taalgebruik. Ik heb een gruwelijke hekel aan alles wat de ziekte van Lodesteijn veroorzaakt en wou dan ook geheel in de stijl van het boek besluiten met te zeggen dat mijn mening over dit boek er absoluut niet toe doet en dat ik wel iets beters te doen heb dan deze verslagen maken.