Boekverslag: De Walgvogel

2.
Jan Wolkers, De Walgvogel, Amsterdam, 1e druk 1974.

3.
Griffioen, afkomstig uit een streng gelovig gezin wat met moeite rond kan komen van de inkomsten van vaders koloniale winkel, komt in aanraking met Indië door zijn Oom Hendrik. Oom Hendrik diende in Indië en is helemaal verzot op het land. Hij geeft Griffioen allerlei boeken, zodat die in contact komt met literatuur.

Als Griffioen een oproep voor de arbeidsdienst (tijdens de 2e wereld oorlog) krijgt duikt hij onder op een zolderkamer in Leiden. Daar schaft hij schildersspullen aan en ontmoet Lien van de katholieke Huishoudschool, die zijn vriendin wordt. Samen gaan ze naar tentoonstellingen en daarna is Lien bereidt om naakt te poseren voor Griffioen.
Hij raakt in de ban van haar lichaam en als haar vader Lien weg haalt is hij ten einde raad. Speurtochten naar haar leveren niets op. Ze lijkt van de aarde verdwenen.

Als de oorlog voorbij is gaat Griffioen noodgedwongen terug naar huis en geeft zich op als oorlogs vrijwilliger om zijn belofte aan zijn overleden oom Hendrik na te komen, namelijk naar Indië toe te gaan. Piet Ranzijn en hij worden ingedeeld bij de luchtmachttroepen. Op weg daarnaar toe ontmoet hij Lien weer. Zij is ondertussen verloofd met vaandrig van Oosten, een onderofficier uit het onderdeel van Griffioen.

Na Sumatra komt hij in Tjilititan waar hij vliegtuigen moeten bewaken, hier verneemt Griffioen dat van Oosten officier is geworden en met Lien getrouwd is. Hierna krijgt hij een relatie met Inti, een inlands meisje (ze is nog geen zestien), hij begint weer te schilderen maar verlaat haar uit schaamte nadat hij tijdens het liefdesspel zijn ontlasting liet lopen. Hij wordt overgeplaatst naar een vliegveld in Bandoeng waar hij Lien weer ontmoet. Die vertelt hem over het huwelijk met Van Oosten, hij is impotent. Lien heeft haar hele huwelijk al haar seksuele behoefte niet kunnen bevredigen en ziet Griffioen dan ook als aangewezen persoon hier iets aan te doen. Ze raken weer verliefd, en hij gaat vaak bij haar langs, haar man komt bijna niet thuis.

Dan raakt Lien zwanger. Ze weten niet wat ze met het kind moeten doen, ze besluiten er nog even over na te denken. Dan komt op een dag haar man thuis en komt erachter dat Lien zwanger is. Uit woede van haar overspel schiet hij haar in de buik en in de borst, ze sterft. Wanneer Griffioen gewaarschuwd wordt door de buurvrouw, gaat hij meteen naar haar huis maar is te laat. Hij twijfelt geen moment en vermoord Van Oosten.

4.
A. Waar gaat het verhaal over?
1. Het verhaal gaat over Griffioen en zijn zoektocht naar zijn liefdes. De één is Indië, de ander is Lien. Indië weet hij als soldaat te vinden, maar wil er liever niet zijn als soldaat. Lien wordt van hem afgepakt en blijft hij zoeken. Wanneer hij haar gevonden heeft wordt ze vermoord.

B. De personen
1. De hoofdpersoon is Griffioen. Het is de ikpersoon. Hij wordt slechts één keer in het boek bij naam genoemd. “ ‘Soldaat Griffioen van de LSK, soldaat Griffioen van de LSK, onmiddellijk melden bij vaandrig Van Oosten.’ Ik lag in het ruim op mijn nest en sloot meteen mijn ogen en deed of ik sliep. Maar zo’n uitslover van een onderofficier kwam me wakker schudden en vroeg of ik dat ding niet hoorde.” (260)

2. Griffoen is een ingewikkeld persoon. Hij kan maar niet over Lien heen komen. Hij kan maar niet beslissen of hij wil stoppen met schilderen of niet. Oftewel besluiteloos. Hij wil constant terug naar het oude maar blijft steeds nieuwe dingen doen. Hij is maar één korte periode echt gelukkig. De rest van het boek is op zoek naar dat zelfde geluk, dat hij denkt te bereiken door dezelfde vrouw, dezelfde woonplaats enz. terug te krijgen. Een doel dat gedoemd is te mislukken. Verder is hij een beetje een herrieschopper. Hij houd wel van problemen en is bovendien overal goed in zodat iedereen jaloers is. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen nogal eens ruzie met hem krijgen. “Terwijl ik naar ons ruim terugliep kroop de woede omhoog naar mijn strot.” (262) Hij is dus soms nogal een driftkikker, wat het alleen maar erger maakt.

3, 4. De belangrijkste bijpersoon is Lien, die ook de aanleiding is tot veel dingen die Griffioen doet. Vanaf het moment dat hij haar ziet is hij verliefd, en dit verandert de rest van het boek niet meer. De liefde is wederzijds, alhoewel wanneer ze uit elkaar zijn, zij niet op zoek ging naar hem. Maar eenmaal in Indië gaat ze wel op naar hem. Haar toewijding is dus wat fluctuerend. “Zeshonderd gulden op zak, een eigen kamertje met een groot raam zodat het als atelier kon dienen, en een reis naar Den Haag om schildersspullen te kopen samen met Lien, een meisje van de katholieke huishoudschool met kraaienzwart haar, een fijn mondje met stevige korte witte tanden, grote goudkleurige ogen en een lichaam dat aan alle kanten in opmars was.” (67)

Een ander belangrijk persoon in oom Hendrik. Deze man heeft in Indië gediend en is gefascineerd door het land. Deze fascinatie brengt hij over op Griffioen. Ook neemt deze zijn brutale karakter over. Griffioen lijkt veel meer op zijn oom dan op zijn vader.

Dan is er de vriendengroep van Griffioen. Dit zijn Piet Ranzijn, Japie van der Horst en Theo Paardebek. De eerste twee sneuvelen tijdens de oorlog. Piet is zijn beste vriend, deze zit ook met hem in de compagnie. De andere twee spelen een veel kleinere rol. Ze sporen de hoofdpersoon aan om zich uit te sloven en allerlei kattenkwaad uit te halen. Piet doet dit ook, maar verlangt het minder van Griffioen. Zijn belangrijkste rol is die van steun en toeverlaat. En wanneer je aan hem bent gaan hechten, gaat hij dood. Bovendien had Griffioen dit kunnen voorkomen, zodat hij een flink schuldgevoel over houdt.

Als laatste is er vaandrig Van Oosten, de man van Lien. Hiermee is zijn rol ook meteen uitgelegd. Hij is er om Griffoen jaloers te maken en om te zorgen dat zijn relatie met Lien eigenlijk niet kan, zodat het spannender wordt.

5. Ik herken me wel in Griffioen. Wat hij met schilderen heeft, heb ik met muziek. Wanneer hij eenmaal begonnen is kan hij niet meer stoppen. Maar zodra er iets fout gaat, of het niet meer lekker loopt, gooit hij alles neer en stopt. Om vervolgens een poos later zich te realiseren dat het toch wel fijn is, en weer te beginnen. (Alhoewel ik me dit soort pauzes niet meer kan veroorloven nu ik een band zit.) “Ik was het schilderen helemaal zat.” (217)

6. De meeste problemen worden wel opgelost zoals ik het zou doen. Maar het verbaasde me wel dat Griffioen echt álles doet om weer bij Lien te komen. Waar ik het er allang bij zou hebben laten zitten, geeft hij nooit op. En hoewel hij zo veel moeite doet, komt hij haar door stom toeval weer tegen. Zijn moeite was dus vrij nutteloos, maar zijn doel wordt wel bereikt.

7. Jan Ranzijn. Hij doet niet moeilijk. Hij haalt wel kattenkwaad uit, maar loopt niet iedereen te pushen om hetzelfde te doen. Ook lopen veel mensen in het leger te slijmen, maar hij blijft lekker zichzelf. Hij is een goede vriend, hij begrijpt en steunt Griffioen altijd. Bovendien heeft hij goede humor. Zijn lieveling gedicht: “Daar waren eens drie studentjes, Drie vrienden in lust en in nood; Ze sprongen zo moedig de wereld in, En de wereld – trapte ze dood. (Piet Paaltjens) (333)

8. Vaandrig van Oosten. Hij moet altijd Griffioen hebben, ook wanneer hij nog niets weet van het feit dat die elkaar überhaupt kennen. Hij is bovendien echt zo’n slijmerdje. En je weet al helemaal dat dit een vreselijke vent is wanneer hij zijn eigen vrouw vermoord. En bovendien eerst door haar buik schiet waar het kind zit. Hij eindigt dat ook met grote afstand van de rest op nummer 1. “Hij had haar eerst door haar buik geschoten en toen van vlak bij door haar hart” (430) Ook symbolisch: hij schiet haar door haar hart, hij vermoord als het ware haar hartstocht en haar liefde voor Griffioen.

C. De Tijd
1. Het speelt zich af tijdens de 2e wereldoorlog en daarna. De precieze data worden niet gegeven.

2. Hij heeft niet zo veel met de tijd gemanipuleerd. Soms slaat hij hele stukken tijd over, maar er zijn bijna geen flashbacks. Het is dus grotendeels chronologisch.

D. De Plaats
1. Het speelt zich af in Nederland (voornamelijk in Leiden) en in Indië. Indië is wel belangrijk, de schrijver probeert namelijk ook zijn visie te geven op de dingen die daar gebeuren. Hij noemt het ‘erger dan Hitler’. Verder heeft Griffioen een band met Indië door oom Hendrik. Wanneer deze overleden is, doet Indië Griffioen weer aan zijn oom denken.

2. De omstandigheden zijn vooral een decor. Het verhaal gaat namelijk vooral over de liefde tussen Lien en de hoofdpersoon. Het verdiept het verhaal wel, het geeft het een maatschappelijk/politiek tintje. Maar als ze in Duitsland hadden gewoond in 2050 en naar Amerika zouden zijn vertrokken, had dit ook gekund.

E. Het Perspectief
1. Je volgt het verhaal door de ogen van Griffioen. Het is dus een ik-perspectief. “ ‘Soldaat Griffioen van de LSK, soldaat Griffioen van de LSK, onmiddellijk melden bij vaandrig Van Oosten.’ Ik lag in het ruim op mijn nest en sloot meteen mijn ogen en deed of ik sliep. Maar zo’n uitslover van een onderofficier kwam me wakker schudden en vroeg of ik dat ding niet hoorde.” (260)
2. Het zou wel anders zijn geweest om het door een perspectief te zien. Griffioen heeft het namelijk talloze keren over ‘zijn prachtige Lien’. Het zou een beetje vreemd zijn dit in een perspectief te lezen. Ook zou je Griffioen zelf misschien wel heel anders zien, een beetje een uitslover misschien.

F. Waar gaat het nou eigenlijk over?
1, 2. Twee dingen: Ten eerste: Nederland heeft fout gehandeld in Indië toen ze dit terug namen van de Japanners. Ze zijn verkeerd met het land en het volk omgegaan. Zie ook de titel: De walgvogel. Deze vogel (beter bekend als de dodo) is door kolonisten tot uitsterving gevangen en gegeten. Een teken van de uitbuiting van deze kolonisten. Ten tweede: geef je liefde niet op. Zelfs al trouwt ze met een ander, als je niet opgeeft kun je haar nog altijd terugwinnen.

G. Zou je nog een boek willen lezen:
1. van dezelfde schrijver? Ja, het leest lekker door, en wist me wel te boeien. Hij draait er niet omheen, maar gebruikt toch wel mooi taalgebruik.
2. over dezelfde tijd? Ja, die tijd lijkt veel op de onze, en daar hou ik wel van. Hoe verder weg hoe moeilijk het is je er iets bij voor te stellen.
3. over hetzelfde gebied? Nee, Nederland is natuurlijk prima, maar Indië vind ik minder interessant. Ik lees liever over het Westen dan over ontwikkelingslanden. Het is mijn vrije tijd en dan lees ik liever niet over dat soort toestanden.
4. hetzelfde onderwerp? Ja, tja, wat moet er bij zeggen? Liefde blijft denk ik boeien.