Personages

Pastoor Jacobsmeyer

De man die Anna redt uit de klauwen van tante Martha. Jacobsmeyer is pastoor in het dorp waar Anna opgroeit en mag haar graag. Hij steunt haar en geloofd in haar, en is daardoor een belangrijk personage in haar leven, al is het op de achtergrond.

David

Leider van het koor waar Lotte bij zit. De twee worden verliefd en hij wil trouwen, maar Lotte houdt de boot af omdat ze zichzelf nog wat jong vindt. David wordt tijdens een razzia opgepakt voor ze zich kunnen verloven en sterft.

Lotte Goudriaan-Bamberg

Ene helft van de tweeling. Opgegroeid in Nederland, getrouwd met een Joodse man (Ernst) en zeer wantrouwend tegenover Duitsers en hun excuses “dat ze het niet wisten”. Heeft tijdens de oorlog Joden helpen onderduiken, heeft een Joodse geliefde (David) verloren en wil geen sympathie voor ‘de andere kant’ voelen. Heeft een naar omstandigheden goed leven gehad, hoewel ze als kind nogal ziekelijk was. Lotte is een ‘flat character’ omdat ze zich niet erg ontwikkelt gedurende het verhaal. Ze weigert Anna’s realiteit te accepteren ten opzichte van haar eigen tot Anna onverwachts sterft.

Ernst Goudriaan

Joods vioolbouwer. Duikt tijdens de oorlog met zijn familie bij Lotte’s familie onder. Weet tijdens een inval door de nazi’s de commandant zo in te palmen dat de rest van de familie niet ontdekt wordt, en de nazi’s weer vertrekken. Trouwt met Lotte.

Oom Heinrich

Heinrich is een slap persoon. Hij houdt eigenlijk wel van Anna maar is zo stom geweest met Martha te trouwen en doet niets tegen diens gedrag tegenover Anna. Hij mishandelt Anna in een opwelling zo erg dat ze de rest van haar leven onvruchtbaar blijft.

Anna Grosalie-Bamberg

Andere helft van de tweeling. Opgegroeid in een boerendorp in Duitsland. Fysiek en geestelijk mishandelt, via een klooster en een opleiding tot huishoudster in dienst gekomen bij een adellijke familie. Weduwe van Martin, een nazi. Werkte na de dood van haar man als rodekruiszuster voor de nazi’s. Staat voor de diep droeve wanhoop en pijn van het Duitse volk. Probeert Lotte deze menselijke kant van het verhaal in te laten zien, maar stuit op een muur van wrok en onbegrip. Sterft aan hartfalen. Anna is een ‘round character’ omdat ze zich ontwikkelt gedurende het verhaal. Ze begint als hartwerkend maar wereldvreemd boerenmeisje en slaat zich door het leven tot een vrouw die zo goed als alle slechts van de wereld gezien heeft, verloren heeft wat ze liefhad en ontworteld is, maar de wereld duidelijk kent. Ze is een harde werkster en probeert redelijk te zijn ondanks alle onrecht waar ze getuige van is, maar alle ontberingen hebben haar toch verbitterd gemaakt. Ze komt er op zeker moment achter dat haar oom jarenlang heeft gedaan alsof ze achterlijk was om haar thuis te kunnen houden van school: daarom liet hij haar ook steriliseren, want achterlijken mochten geen kinderen krijgen - deden ze dat wel, dan zou dat het Arische ras verpesten.

Tante Martha

Martha is een geestelijk zieke vrouw die geniet van de geestelijke en fysieke mishandeling van Anna, en zich daar dan ook ten volle voor inzet. Schoolvoorbeeld van de slechte stiefmoeder.

Thema

Relatie tussen zussen

Een thema in het boek is onbereikbaarheid tussen zussen; hoe ze ook hun best doen, Anna en Lotte kunnen elkaar niet meer bereiken vanwege de kloof die de geschiedenis tussen hen heeft doen ontstaan. Anna en Lotte waren een hechte tweeling, doordat ze gescheiden worden hebben ze niet de ontwikkeling doorgemaakt die zussen met elkaar doormaken wanneer ze samen opgroeien. Hierdoor is de relatie verstoord en is er wantrouwen. Ze komen niet meer zo dicht bij elkaar als ze ooit waren. De relatie van Lotte en Anna speelt zich af tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog met alle problematiek van dien. Zoals dat Lotte een relatie heeft met een Joodse man en Anna met een nazi. Lotte krijgt een kind maar Anna is onvruchtbaar. Lotte krijgt een liefdevolle opvoeding en Anna totaal niet. Al deze contrasten leiden tot een enorme afstand tussen de twee zussen. Ze hebben beiden een totaal ander leven geleid en het enige wat hen bindt is de bloedband. Wanneer ze elkaar weer ontmoeten, hebben ze vrijwel niets om over te praten, behalve hun eigen verhalen - en het begrip voor die verhalen mist. Tussen de zussen in staat niet alleen de Tweede Wereldoorlog, maar ook een koude oorlog: in het Belgische kuuroord is het alsof de oorlog opnieuw wordt uitgevochten, alsof ze opnieuw proberen om in het gelijk te worden gesteld voor hun land. Ze proberen elkaar te overtuigen van de juistheid van hun daden in de oorlog en daarmee symboliseren ze misschien wel de vooroordelen die in de tijd van hun hereniging nog bestonden tussen Duitsland en Nederland, de twee landen die in de oorlog lijnrecht tegenover elkaar stonden en ook jaren daarna nog kampten met grote spanningen.

Motieven

Jodenvervolging

De vervolging van Joden is erg belangrijk voor het verhaal, voornamelijk voor dat van Lotte. Zij en haar ouders boden namelijk onderdak aan verschillende joden tijdens de oorlog, om hen veilig te houden. Lotte is ook getrouwd met een jood en voor Anna was dat ondenkbaar: zij geloofde het idee dat joden slecht waren voor de samenleving en dat ze er niet thuishoorden. Het is bij haar nooit opgekomen om joden te helpen, terwijl Lotte juist altijd sterk bevlogen is geweest met het onrecht dat joden werd aangedaan.

Het komen van de jaren

Het komen van de jaren is een belangrijk onderdeel van het verhaal voor zowel Lotte als Anna. Allebei de zussen beginnen hun leven in kinderlijke naïviteit: ze hebben geen idee van wat er gaande is en het enige belangrijke is dat ze samen zijn. Ook wanneer ze van elkaar gescheiden worden, blijven ze nog een tijdje die naïviteit houden: ze zijn te jong om al vraagtekens te zetten bij wat er gebeurd en gaan hun nieuwe leven al snel als vanzelfsprekend zien. Voor Lotte gaat dit zelfs zo ver dat ze haar Nederlandse ouders als haar enige echte ouders gaat beschouwen. Hoe ouder ze worden - en ze groeien op in de periode dat de Tweede Wereldoorlog steeds dreigender en daarna steeds heviger wordt - komen ze steeds meer te weten over de wreedheid van de mens en de gruwelen van de samenleving. Ze moeten vechten voor hun waarden en de persoon die ze worden, heeft alles te maken met de dingen die ze meemaken onder invloed van de oorlog. Ze maken lief en leed mee en zijn ook steeds meer in staat om vragen te stellen bij alles wat er gebeurt en bij wie ze zelf zijn. Doordat ze echter met een vervormd wereldbeeld - dat van hun ouders - opgroeien, ontstaan er al snel vooroordelen.

Het komen van de jaren is een belangrijk onderdeel van het verhaal voor zowel Lotte als Anna. Allebei de zussen beginnen hun leven in kinderlijke naïviteit: ze hebben geen idee van wat er gaande is en het enige belangrijke is dat ze samen zijn. Ook wanneer ze van elkaar gescheiden worden, blijven ze nog een tijdje die naïviteit houden: ze zijn te jong om al vraagtekens te zetten bij wat er gebeurd en gaan hun nieuwe leven al snel als vanzelfsprekend zien. Voor Lotte gaat dit zelfs zo ver dat ze haar Nederlandse ouders als haar enige echte ouders gaat beschouwen. Hoe ouder ze worden - en ze groeien op in de periode dat de Tweede Wereldoorlog steeds dreigender en daarna steeds heviger wordt - komen ze steeds meer te weten over de wreedheid van de mens en de gruwelen van de samenleving. Ze moeten vechten voor hun waarden en de persoon die ze worden, heeft alles te maken met de dingen die ze meemaken onder invloed van de oorlog. Ze maken lief en leed mee en zijn ook steeds meer in staat om vragen te stellen bij alles wat er gebeurt en bij wie ze zelf zijn. Doordat ze echter met een vervormd wereldbeeld - dat van hun ouders - opgroeien, ontstaan er al snel vooroordelen.

WO II: nasleep en verwerking

Belangrijk in het verhaal is de oorlog en hoe mensen daarmee omgaan. Beide zussen hebben een ander uiterste gekozen in hun gedrag tijdens de oorlog maar ook in hun verwerking van de oorlog. Lotte wil 50 jaar na dato nog een soort van wraak nemen voor haar verloren geliefden en lijkt het er eigenlijk niet over te willen hebben. Anna daarentegen kan er na veel denken nuchter en in zekere zin hard over zijn. Allebei hebben ze heel verschillende dingen meegemaakt die nog steeds een groot deel van hun persoonlijkheid in beslag nemen: het is iets wat ze nooit zullen vergeten en als ze elkaar eenmaal teruggevonden hebben, blijkt dat het een nog lang niet afgesloten hoofdstuk is voor hen allebei.

Vooroordelen

Vooroordelen spelen een heel grote rol in het verhaal: ze komen steeds weer terug en vormen grotendeels de basis van de relatie tussen personages. Al heel snel ontstaat in de oorlog het gevoel bij zowel Duitsers als Nederlanders dat alle leden van de tegenpartij slecht zijn, dus dat alle Duitsers joden dood willen hebben en dat alle Nederlanders verantwoordelijk zijn voor bombardementen. Ook in Nederland ontstaat al snel het idee dat iedereen die niet bij het verzet zit, op welke manier dan ook, bij de SS hoort of de Duitsers steunt. Deze vooroordelen steken bovendien ook weer de kop op bij Anna en Lotte wanneer ze elkaar terugvinden: het zinnetje Wir haben es nicht gewusst dat Anna steeds uitspreekt geeft aan dat er eigenlijk maar heel weinig besef van de waarheid was tijdens de oorlog. De vooroordelen over hoeveel Anna en Lotte eigenlijk te maken hadden met de oorlog zorgen ervoor dat ze steeds stuiten op onbegrip en rancune van de ander.

Geweld

Anna en Lotte zitten allebei midden in de oorlog en daar komt veel geweld bij kijken, in alle vormen. Zo is Anna tijdens haar werk bij de familie Von Garlitz getuige van de manier waarop vluchtelingen en gevangenen behandeld worden, maar is zij in haar jeugd ook zelf mishandeld door haar oom en geestelijk mishandeld door haar tante, waardoor ze een harde, onbevreesde vrouw is geworden. Ook militair geweld komt vaak terug: Lotte’s vriend David komt om nadat hij bij een razzia is gearresteerd en er wordt veel gesproken over bombardementen en strijd aan het front.

Motto 

Die Welt ist weit, die
Welt ist schön, wer
weiss ob wir uns wiedersehen.

Dit motto (vrij vertaald: de wereld is groots en mooi, wie weet of wij elkaar ooit terugzien) verwijst aan de ene kant naar de scheiding van Lotte en Anna na de dood van hun ouders en de onzekerheid of de twee zusjes elkaar ooit terug zullen zien. Aan de andere kant denk ik dat het motto ook verwijst naar de Lotte en Anna die elkaar in het kuuroord tegenkomen. De kloof tussen hen is zo groot en hun oog op de oorlog is ook zo verschillend dat het maar de vraag is of ze ooit nog ‘elkaar terugzien’ of ‘bij elkaar komen’. Dit terwijl ze vroeger onafscheidelijk waren. (Denk aan het stukje waarin in Anna haar arm breekt.)

Titelverklaring 

De titel De Tweeling verwijst eenvoudigweg naar de hoofdpersonen van het boek, de tweelingzussen Anna en Lotte. Zij waren in hun jeugd al een tweeling in hart en nieren, voelden zich onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vooral voor Lotte was die band erg belangrijk, neem bijvoorbeeld haar jaloezie op Anna toen die haar arm gebroken had en zij niet. Ze wilde in alle opzichten met Anne verbonden zijn en het liefst ook haar arm breken. Gedurende de oorlogsjaren, de periode dat ze van elkaar gescheiden zijn, brokkelt die zusterband steeds meer af. Ze hebben maar op zeldzame momenten contact en op die momenten is er duidelijk niets meer tussen hen dan een wereld van verschil. Voor de oude Lotte voelt het daarom alsof Anna allang haar zus niet meer is, maar een heel ander persoon, wanneer ze haar weer tegenkomt. Voor Anna is dit het tegenovergestelde: zij beschouwd Lotte nog altijd als haar zus en zielsverwant. De titel gaat dus niet alleen over de feitelijke familierelatie van Lotte en Anna, maar ook over hun band als tweeling, die niet meer zo vanzelfsprekend is, wanneer ze door de oorlog uit elkaar zijn gedreven.

Mening

Wat vond ik van het boek? Eerlijk gezegd heb ik er een beetje mijn twijfels over. Aan de ene kant vond ik het een goed boek omdat de spanningsboog wel hoog bleef en het ook vanaf het begin af aan interessant was. Aan de andere kant was het soms een beetje verwarrend om te lezen. Dit kwam vooral doordat je eigenlijk twee verhalen door elkaar leest. Het verhaal van Lotte en het verhaal van Anna. Beide hadden ze totaal verschillende verhalen, maar je moet de naam vanaf het begin af aan meteen koppelen aan het ene of het andere verhaal anders twijfel telkens of het nu Lotte was of Anna die geadopteerd werd bijvoorbeeld.

Het lezen zelf ging wel makkelijk. Dit kwam vooral doordat het een boek was over de oorlog, wat ik zelf een interessant onderwerp vind. Ook was het een verhaal wat ik zelf nog niet vaker heb gelezen. Dit is eigenlijk het eerste verhaal wat ik heb gelezen over zo’n rare relatie tussen een tweeling. Toch zou ik het boek voor sommige mensen niet aanraden, omdat het dus zo verwarrend leest en je dan telkens echt oplettend moet zijn over wie het nu gaat. In het boek wordt het namelijk ook niet duidelijke aangegeven wanneer ze verspringen naar de andere helft van de tweeling. De tekst loopt gewoon door. Natuurlijk begint er wel een nieuwe alinea, maar het had wat duidelijker gekund.