De MOVO-tapes door A.F.Th. van der Heijden

A 1. Algemeen/oriënterend a. Auteur: A. F Th. [van der Heijden] Titel: De Move tapes, geen ondertitel. b. Nationaliteit: Nederlands. Geboren in: Geldrop op: 15 oktober 1951. c. Opdracht:’Opgedragen aan de nagedachtenis van Pertrus Wilhelmus van der Heijden (1925-1993) en Catharina Johanna Isabella van der Heijden – van der Graft (1927-1999). Motto: *“Homo duplex, Homo duplex! La première fois que je me suis aperçu que j’etais deux, à la mort de mon frère Henri, quand papa criait si dramatiquement: ‘Il est mort! Il est mort!’ Mon premier MOI plerait et le second pensait: ‘Quel cri just! Que ce serait beau au théâtre!’ J’avais quatorze ans. Cette horrible dualité m’a souvant fait songer. Oh! Ce terrible second MOI toujours assis pendant que l’autre est debout, agit, vit, souffre, se démère! Ce second MOI que je n’ai jamais pu ni griser, ni faire pleurer, ni endormir! Et comme il y voit! Et comme il est moquer!“ “Homo duplex! Homo duplex! Op mijn veertiende merkte ik voor het eerst dat ik met z’n tweeën was, bij de dood van mijn broer Henri, toen vader zo dramatisch uitriep: ‘Hij is dood! Hij is dood!’ mijn eerste ik huilde en het tweede dacht: ‘heel goed getroffen! Wat zou dat mooi zijn op het toneel!’ Die vreselijke tweespalt heeft me vaak te denken gegeven. O! dat verschrikkelijke tweede ik, dat steeds blijft zitten terwijl het eerste staat, doet, leeft, lijdt, tekeergaat. Dat tweede ik, dat ik nooit van zijn stuk heb kunnen brengen, of aan het huilen, of in slaap! Zoals dat alles doorheeft! en overal mee spot!” – Alphonse Daudet, ‘Notes sur la vie’. *”Er was eens, in de een of andere gribus van een zonnestelsel, een achenebbisj planeet, waar gedrochten die niet op hun achterhoofd gevallen waren het koppie koppie uitvonden” – QX-Q-8/ vrij naar Nietzsche. d. jaar eerste uitgave: 2003. e. Aantal pagina’s: 713. f. Ongeveer 12 uur non-stop lezen? Voor iemand die snel leest. g. Ik heb het uitgelezen op 10 oktober. h. Ik heb voor dit boek gekozen omdat ik een dik boek nodig had voor het bladzijden quotum van mijn dossier. Vervolgens heb ik aan mijn beide neven gevraagd of zij misschien nog een dik en leuk boek voor mij wisten waar ik ook nog eens een goed verslag over kon schrijven. Eén van mijn neven kwam toen met deze titel op de proppen. Zodoende. i. Ik had er geen duidelijke verwachting van voor ik het ging lezen. Neeflief was even vergeten om mij verder in te lichten over de aard van het boek en of hij het zélf eigenlijk wel leuk vond. Ik heb er verder ook geen recensies van gelezen. Ik ben dus op goed geluk aan dit boek begonnen. 2. Samenvatting In de jaren negentig van de 20ste eeuw heeft Tibbolt Satink, geboren met 'moeilijke voeten' als gevolg van het auto-ongeluk dat zijn moeder kreeg (uitgerekend op een autoloze zondag in 1973), 179 bandjes ingesproken, die hij bij een uitgever bracht. Het doel was om er een boek van te maken getiteld: ‘Noen tot neoN’. Na de dood van Satink ontfermt een raadselachtig heerschap, dat zich verschuilt achter de codenaam QX-Q-8, zich over de tapes en componeert daar dit verhaal van, onderbroken door zijn eigen bespiegelingen. De god Apollo, want hij is het die zich achter deze codenaam verschuilt, moet tegenwoordig met zijn horoscopen langs glossy magazines leuren. De maan, ooit feërieke 'lampion van de liefde', is door toedoen van Amerikaanse astronauten (met hún Apollo) met voeten getreden en sindsdien van haar glans beroofd. Apollo heeft zijn naam verkocht aan de NASA voor de maanmissies en daarom wordt in het hele boek zijn naam niet letterlijk genoemd. Echter, deze is makkelijk af te leiden uit alle verwijzingen naar de Griekse mythologie en bijnamen van hem zoals ‘de God van het Licht’. Voor de Griekse goden dient de Aarde al eeuwen lang als theater. Apollo wil weer een beetje leven in de brouwerij brengen. En aangezien 'het aardse slijkdrama het voor ons altijd wint van het abstracte kosmische toneel', daalt de god in De Movo Tapes af naar Rotterdam, waar in 1997 Tibbolt Satink als een hooligan-adjudant de strijd tussen de voetbalclubs Adam en Erdam wil aangrijpen om op een clash tussen de supportersgroepen aan te sturen. Dat gevecht maakt deel uit van Tibbolt Satinks gevaarlijke droom: deze gewonde mens wil zijn ingeslapen lotgenoten aanzetten tot een 'Wereldstaking', een met nietzscheaanse woede ontwikkeld idee om van zijn eigen doodsangst af te komen, van de vrees dat die dood, waar de Tijd ons meedogenloos heen stuurt, ons weer naamloos wegvaagt. . . Alles voor niets. Als jongeling was Satink assistent in de hoofdstedelijke boekhandel van zijn opa in de Exilstraat. Satink wil zijn dood uitbesteden aan een ander, hij wil op- en overgaan in 'Movo', en die met zijn sores opzadelen. Daar draait dit boek om, een inleiding op de boekenreeks ‘Homo duplex’, die uiteindelijk de ‘carrière als Ander’, Satinks transformatie in Movo, compleet moet beschrijven. De naam Movo komt van Moeilijke Voeten.
B Belevingsvragen
3. eerste reactie a. Het boek sprak me niet aan, omdat er weinig spannends in gebeurde en het totaal geen humor heeft. Daar bovenop waren de onderwerpen ook nog eens zeer realistisch, iets waar ik nog steeds een hekel aan heb. Wat mij mateloos stoorde aan de opbouw was het gebruik van monologen, deze maakten het verhaal langdradig en saai. De hoofdstukken waren ook nog eens niet-chronologisch achter elkaar gezet. Dit maakte het nog moeilijker om het verhaal te kunnen volgen. b. Een bepaalde gebeurtenis in het boek is mij wel bijgebleven, helaas: één van de hoofdpersonen in dit verhaal, Tonnis, scharrelt bij als amateur pornoacteur. Eén van de opnames van een film wordt tot in de details besproken in het boek. De scène was van belang, omdat Tonnis in dit triootje zijn toekomstige vrouw, Zora, ontmoet en haar ook nog eens zwanger maakt van hun eerste kind. De vunzigheid en droogheid van deze scène zegt ook wel weer wat over het niveau van de rest van het boek: er gebeurt voor de rest, kortgezegd, geen ene moer in de rest van het boek. C Verdieping
4. Tijd, ruimte en personen a. Het verhaal speelt zich af in de jaren ’70, jaren ’90 en ergens in de huidige tijd. b. De vertelde tijd is moeilijk te omvatten, maar toch zeker wel tientallen jaren. c. De flashbacks omvatten de voorgeschiedenis van Apollo, die zich afspeelt in het oude Griekenland, en de voorgeschiedenis van Tibbolt. Die gaat over zijn ouders, zijn geboorte (en dus ook het auto-ongeluk wat daarmee gepaard ging) en zijn tijd op het gymnasium. Ook wordt er iets verteld over zijn kortstondige relatie met Rita Sabbe (Sabberita), die hij zelf omschrijft als ‘de vuile zomer in Mierlo’. d. Het verhaal speelt zich af in Rotterdam en Amsterdam, de functie hiervan is dat de supportersverenigingen van beide steden met elkaar op de vuist dreigen te gaan, door toedoen van Tibbolt. e. - Tibbolt Santink alias Movo: Een onzeker type die van zichzelf weet dat hij eigenlijk een held op sokken is en erg sentimenteel. Ook heeft hij een ondoorgrondelijke doodsangst en heeft hij last van claustrofobie. Daarom wil hij veranderen in ‘Movo’, een nieuwe versie van zichzelf die hij sterkere karaktereigenschappen toekent. Movo zal niet bang zijn om de confrontatie aan te gaan en mensen op hun ziel te trappen. - QX-Q-8 alias Apollo, god van het Licht: een figuur die situaties vanaf de zijlijn omschrijft. Hij heeft zijn echte naam Apollo verkocht aan de Nasa, hij baalt ervan dat het contract zo rotsvast is zodat hij zijn identiteit niet meer kan terugkopen. Verder heeft hij een perfect lichaam, waardoor hij er juist heel erg algemeen uitziet. - Tonnis Mombarg: Man van Zora Witlox, vader van reinier Mombarg. Hij gaat vreemd voor het leven, dit komt doordat hij niet meer in staat is een relatie serieus te zien sinds zijn bijna-ontmaagding op de avond van de maanlanding. - Zora Witlox: vriendin van Ulbine, vrouw van Tonnis, moeder van Reinier. Een roodharig, beetje mollig meisje, ze is vaak jaloers op het uiterlijk van haar vriendin Ulbine. Over haar verdere persoonlijkheid valt weinig bijzonders te vertellen. - Ulbine: vriendin van Zora. Een erg aanwezig type, ze denkt dat iedereen haar geweldig vindt. Ze is lang, slank en blond, maar met verder een vrij hoekig uiterlijk. - Knippels: een onderzoeksjournalist die werkt voor Wereld Wijd, hetzelfde blad waar Apollo z’n horoscopen aan verkoopt. Het is een bijfiguur die af en toe opduikt en dan Apollo in de weg zit. 5. Vertelwijze (perspectief) a. De vertellers van het verhaal zijn Apollo en Movo. Maar, heel raar, in de stukken van Apollo worden ook de andere personages aan het woord gelaten en krijg je ook hun gedachten te horen, hierdoor zou je hen ook als vertellers kunnen aanwijzen. b. Alles is in de ik-vorm verteld. c. Verschillende dingen zijn opmerkelijk aan de opbouw. Ten eerste zijn de hoofdstukken niet chronologisch geordend, dit werkt soms verwarrend. Ten tweede wisselt, grofweg, elk hoofdstuk de spreker van Movo naar QX-Q-8 en weer terug. Door wie het desbetreffende hoofdstuk wordt verteld, staat vermeld bij de naam van elk hoofdstuk. Ten derde komt als opbouwaspect vaak de structuur van een monoloog terug. Helaas maken deze monologen het verhaal vrij saai en moeilijk door te komen. 6. Thematiek en interpretatie a. Titelverklaring: Met ‘tapes’ wordt gerefereerd naar de eindeloze hoeveelheid cassettebandjes die Movo heeft ingesproken met zijn dictafoontje in de zomer van ’97. Deze bandjes zouden eerst de basis vormen van het boek Noen tot neoN, dit is er nooit gekomen. Maar ná Tibbolts dood wil zijn dochter alsnog een boekwerk uit gaan geven genaamd Gedichten Gods. Apollo krijgt lucht van de bandjes en gaat ze zoeken. Hij is degene die ze ‘de Movo tapes’ noemt. Motto verklaring: Eerste motto verwijst naar de aanwezigheid van een tweede ik. Tibbolt wil een tweede ik creeëren en hier totaal in veranderen. Tweede motto: De Griekse goden zien (of zagen) de Aarde als het ultieme toneel, omdat er niets boven ‘het aardse slijkdrama’ gaat. b. Motieven: Tibbolts moeilijke voeten, zijn geboorte en het daarmee gepaard gaande auto-ongeluk van zijn moeder. Doodsangst, de ongrijpbaarheid van het Nu en de zin van het leven zijn veel terugkerende onderwerpen. De Griekse mythen worden er ook constant bij gehaald om de achtergrond van QX-Q-8 nog wat verder uit te diepen. Om de één of andere reden duiken er overal in het verhaal ook roodharige vrouwen op, meestal als lustobject. De dood van prinses Diana en de maanlanding worden ook steeds herhaald om het verhaal in een bepaalde tijd te zetten. De Festina Lente van Tibbolt wordt uitvoerig beschreven omdat Tibbolt zowat in die auto woont. De steden Rotterdam en Amsterdam worden er ook constant met de haren bijgesleept, ze zijn het decor van een dreigende hooliganoorlog tussen de voetbalclubs van beide steden. Tibbolt staat aan de kant van de Amsterdammers, Tonnis aan die van de Rotterdammers. Tot twee keer toe spelen ongestelde vrouwen ook een rol in het verhaal. c. Centrale thema van het verhaal is de zoektocht naar jezelf om ‘jezelf’ vervolgens te veranderen. Dit geldt voor Tibbolt, voor Apollo geldt meer het thema ‘streven naar vertier’. De enige reden waarom hij zich bemoeit met de levens van anderen is om een oorlog op gang te brengen waar hij zich vervolgens over kan verkneukelen. d. De mening van de schrijver over de werkelijkheid is er lastig uit te halen, mede omdat dit boek een inleiding is tot een acht romans tellende verhaalreeks genaamd Homo duplex en dit boek is deel nul. Een mening die je uit dit deel kan halen is de volgende: omdat het aardse bestaan wordt afgedaan als een soort theatershow, zou je kunnen zeggen dat de zin van ons bestaan niet van heel groot belang is. Mensen zouden er dus niet te veel waarde aan moeten hechten. Dit valt o.a. af te leiden uit het feit dat wereldleiders op de hak genomen worden, zij worden uitgelachen door de goden alsof het kinderen zijn.