De moedervlek door Kristien Dieltiens

Zakelijke gegevens

Titel: De moedervlek
Auteur: Kristien Dieltiens
Uitgever: Clavis
Eerste druk: 2002

Eerste persoonlijke reactie

Ik heb dit boek gelezen omdat op onze literatuurlijst de onderwerpen mishandeling en zelfmutilatie werden aangegeven. Beide onderwerpen spreken me gewoon enorm aan omdat veel jongeren van rond mijn leeftijd hier in hun dagelijkse leven mee te maken krijgen en dat het maar al te gek is dat zoiets kan gebeuren.

Toen ik net in het boek begon te lezen vond ik het heel ingewikkeld. Het boek dat min of meer bestaat uit twee verhalen begon midden in het probleem en je had dus geen tijd om de hoofdpersoon beter te leren kennen of te leren begrijpen. Dat maakte het dus best moeilijk om door het eerste stuk van het boek heen te komen.


Ik kon bij dit verhaal enorm goed met de hoofdpersoon meeleven. Het is op een verrassende manier geschreven door het gebruik van alle terugblikken in het verleden die ook weer hun eigen verhaal vormen. Maar ik denk dat het juist daarom was dat ik me zo goed kon inleven. Want iedere keer als er iets in de toekomst gebeurde kreeg je direct daar na of er voor te horen waarom dat is gebeurd. Je maakt dus eigenlijk het zelfde door als dat de hoofdpersoon doet. Het is wel een heel droevig boek je krijgt te maken met allemaal mensen die op hun mannier een trauma hebben en mensen die hierdoor soms zelfs zo diep in de put zitten dat soms zelfmoord naar hun idee de enige uitweg is.


Samenvatting van de inhoud

In De Moedervlek worden twee verhalen verteld.

Het eerste verhaal speelt zich af in de tegenwoordige tijd en wordt verteld vanuit de derde persoon. Sarah is een meisje van veertien. Ze zit in een psychiatrische instelling en is daar in behandeling voor een meervoudig persoonlijkheidssyndroom . Tijdens haar behandeling wordt langzaam duidelijk hoe Sarah aan dat meervoudig persoonlijkheidssyndroom komt. Sarah is op zeer jonge leeftijd meerdere malen seksueel misbruikt door haar stiefvader. Ook is ze in haar kinderjaren emotioneel verwaarloosd door haar moeder. Sarah is een afstandelijk meisje. Ze heeft kort zwart haar en draagt alleen maar zwarte kleding. Ze heeft een vriend in de instelling, Vincent. Vincent is een beetje zweverig en wordt vaak opgezocht door zijn moeder. Als Vincents moeder zelfmoord pleegt weet Vincent niet meer wat hij moet doen en pleegt hij ook zelfmoord. Sarah is haar enige vriend kwijt. Maar in de tussentijd is Djamel in de instelling komen wonen. Djamel is een jongen van islamitische afkomst en heeft gelijk Sarah’s aandacht. Ze worden verliefd. Djamel blijkt ook seksueel misbruikt te zijn geweest. Samen hebben ze met elkaar weer het eerste seksuele contact na het misbruik. Sarah raakt zwanger van Djamel en samen krijgen ze aan het eind van het boek een dochter, Amira, vernoemd naar een persoonlijkheid van Sarah. Sarah’s moeder is dan al dood. Met kerst mocht ze naar huis en zou ze met haar moeder samen dineren. Maar haar moeder had haar stiefvader ook uitgenodigd en samen ontkenden ze enige vorm van seksueel misbruik. Samen met haar andere persoonlijkheden vermoordt Sarah haar moeder. Dit is de laatste keer in het boek dat er van ‘we’ wordt gesproken. Na deze gebeurtenis is Sarah weer ‘alleen’.
Het tweede verhaal in het boek loopt door het eerste verhaal heen. Het is elke keer schuin gedrukt. Dit zijn flarden uit Sarah’s gedachten. Toch worden ze meestal in de derde persoon vertelt vanwege de meerdere personen die in deze flarden aan het woord komen. Meestal gaan ze over het verleden hoe ze de misbruiking en de emotionele verwaarlozing zelf heeft ervaren. Maar er wordt ook verteld over de moord op haar moeder. Deze flarden hebben niet echt een structuur. Er worden gevoelens van angst en verdriet in omschreven. Wat wel heel opvallend is, is dat ze elke keer met een Italiaanse term beginnen. Ik neem aan dat dit pianotermen zijn, omdat Sarah piano speelt en veel vertelt over haar moeders passie voor pianomuziek. Het eind was heel verrassend. Haar oma en haar moeder zijn in hun jeugd ook seksueel misbruikt door een vaderfiguur. Zowel Sarah als haar moeder en haar oma hebben dezelfde moedervlek.

Leeservaring

Heel het boek bestaat eigenlijk uit belangrijke gebeurtenissen maar er is er een die ik er echt uit vind springen. Namelijk de volgende:

Sarah die jarenlang seksueel misbruikt was door haar stiefvader en psychisch was verwaarloost door haar moeder ging met kerstmis voor het eerst sinds ruim een jaar terug naar haar huis en haar moeder. Sarah had met haar moeder afgesproken dat haar stiefvader, die nog steeds bij haar moeder woonde, niet aanwezig zou zijn want dat zou Sarah niet aan kunnen en ze wilde die man eigenlijk ook nooit meer zien na al het vreselijks dat hij haar aan had gedaan. Het was kerstavond en Sarah zat rustig met haar moeder aan tafel toen ‘hij’ ,de stiefvader van Sarah die in het gehele boek dus Hij wordt genoemd, met een stapel cadeaus op zijn armen ineens de kamer binnen komt gestapt. De moedervlek van Sarah kleurt donker rood, en aangezien de moeder van Sarah die zelfde moedervlek heeft, weet ze wat dit inhoud. Sarah is haar woede aan het opkroppen. Haar moeder grijpt nog voor Sarah haar woede-uitbarsting überhaupt kan plaatsvinden in en zweert Sarah dat ze hier helemaal niets van wist. Sarah gelooft dit dan ook. Haar moeder zegt dat het eigenlijk ook wel eens de hoogste tijd is dat Sarah hem maar eens moet gaan vergeven want het is nu toch kerst en het is al lang verleden tijd. Sarah stemt aarzelend toe. Ze kan die man nu moeilijk weer naar buiten jagen en misschien is hij ook wel echt veranderd denkt ze. Maar dan gebeurt er iets dat ik totaal niet had verwacht. De moeder van Sarah begint als een gek te ratelen. Ze zegt dat het te gek is dat Sarah zwanger is van een Marokkaanse jongen. Verder zegt ze dat ze de brieven van Mémé die Sarah zelf nog niet eens had gelezen had verbrand want wat daar in stond sloeg helemaal nergens op. Ze vertelde Sarah dat een vriend van Hij in een abortuskliniek werkte en dat er al een afspraak was gemaakt zodat ze volgende week al terecht kon. Alle stemmen in Sarah haar hoofd praten door elkaar, maar ze schreeuwde wel allemaal het zelfde: “Nee, Mama, Nee Nee, niet doen Mama!” Sarah die het taartmes nog in haar hand heeft steekt enkele keren in haar moeder waarna ze op de grond neer valt en onder de tafel kruipt en kinderlijk begint te brabbelen. Ik vind deze gebeurtenis veruit het belangrijkste omdat hierdoor de stemmen in Sarah haar hoofd zich opofferen om Sarah weer zichzelf te laten zijn en opnieuw met haar leven te laten beginnen.

De hoofdpersoon is dus Sarah. Ze is 18 jaar oud en zit in een inrichting. Haar probleem is dat ze in het verleden seksueel is misbruikt en dat ze psychisch is verwaarloost door haar moeder. Door deze vorm van kindermishandeling heeft Sarah een meervoudig persoonlijkheidssyndroom ontwikkeld en bestaat de hoofdpersoon in dit geval dus eigenlijk zelf ook weer uit 4 personen. Je hebt Sarah, persoonlijkheid één, Zij is de persoon die zich aan de buitenwereld laat zien. Sarah is kil, afstandelijk en wil niet mooi zijn. Zij is de persoonlijkheid die uiteindelijk overblijft en is ook de “echte” Sarah.
Persoonlijkheid 2 is Amira. Zij is de nuchtere persoon maar ook de persoon die het meeste weg loopt te dromen. Amira kan prachtige verhalen schrijven en ze vindt dat ook ontzettend fijn om te doen. Ze schaamt zich alleen enorm als iemand ook maar één van haar verhalen leest.
De derde persoonlijkheid is Saartje. Saartje kwam altijd wanneer er iets onprettigs moest gaan gebeuren. Saartje blijft ook altijd vriendelijk en doet aardig naar iedereen toe. Wanneer Sarah ruzie had of iemand las bijvoorbeeld haar verhalen, dan kwam Saartje opdagen. Ze praatte rustig en vertelde iedereen altijd alles op de juiste manier.
De vierde en laatste persoonlijkheid was De Stem. Dit was een aparte soort persoonlijkheid. Amira en Saartje namen Sarah namelijk af en toe helemaal over. De stem deed dat niet. Zij gaf alleen goede raad en confronteerde Sarah met de harde waarheid. Het was ook wel opvallend, altijd wanneer De stem weer langs was geweest ging Sarah weer mutileren. Maar ondanks dat Sarah het vreselijk vond als De Stem was langs geweest was de stem toch altijd juist. De Stem was onopvallend waakzaam zoals in het boek werd gezegd.

De hoofdpersoon probeert lange tijd haar probleem op te lossen door middel van automutilatie, zelfverwonding. Ze wordt na een tijdje in een inrichting geplaatst maar het mutileren stopt hierdoor niet. Om dat te stoppen moet de oorzaak van haar probleem worden opgelost. Pas helemaal op het einde van het boek wordt het probleem van Sarah verholpen. Als Sarah haar moeder heeft vermoord keert de rust in haar terug. Het leek net of ze met die moord De Stem, Amira en Saartje heeft opgeofferd. Het probleem is dan natuurlijk niet in één klap opgelost want de pijnlijke herinneringen zullen blijven maar door die ene gebeurtenis is Sarah wel van haar meervoudig persoonlijkheidssyndroom verlost en is het mutileren gestopt.

De ontwikkelingen die de hoofdpersoon doormaakt in het boek zijn enorm groot. Sarah die zich eerst bevlekt voelde door haar stiefvader vond dat ze niet mooi mocht zijn en schoor haar hoofd kaal en droeg alleen maar zwarte kleding. Wanneer er een nieuwe jongen in het tehuis komt genaamd Djamel komen er veranderingen bij Sarah. Ze krijgt weer het gevoel dat ze iemand is die meetelt en ze laat haar haar weer aangroeien. Ze wordt langzaam maar zeker de mooie vrouw die ze eigenlijk is. Ook haar zwarte kleding verdwijnt. Sarah voelt zich niet langer een schaduw meisje maar durft zichzelf te laten zien.
Ook van binnen gaat het steeds beter met Sarah. Hoewel ze eerst nog regelmatig last had van de stemmen in haar hoofd kwamen die steeds minder vaak opdagen. De psycholoog die Sarah in behandeling had liet de persoonlijkheden namelijk volop spreken in de tijd dat Sarah bij hem was en hierdoor hadden deze ook niet meer echt de behoefte om iedere keer te voorschijn te komen op momenten dat Sarah iets specifieks meemaakte.

De belangrijkste bijpersonen zijn:

Djamel, Djamel is een jongen die in zijn jeugdjaren seksueel misbruikt is door een pastoor uit zijn buurt. Hij komt in het zelfde tehuis als Sarah en de twee kunnen het al heel snel goed met elkaar vinden. Zoals eerder al staat vermeld krijgen Sarah en Djamel een relatie en raakt Sarah ook nog zwanger van hem.

Mémé, de oma van Sarah. Heeft dezelfde moedervlek als die Sarah in haar nek heeft staan en ik ook net als Sarah in haar jeugdjaren seksueel misbruikt. Mémeé stond altijd klaar voor Sarah maar in de loop van het verhaal wordt zij ziek en dement. Ze komt in een verzorgtehuis terecht en komt te overlijden tot grote schrik van Sarah.

Zij, Manon Desmet, de moeder van Sarah. In haar jeugd is ook zij seksueel misbruikt en ook zij draagt de zelfde moedervlek als haar moeder en dochter. Manon heeft Sarah verwaarloost en schaamt zich ook voor Sarah. Ze heeft carrière weten te maken in het gerechtshof en heeft een aanklacht ingediend tegen haar vroegere misbruiker. Deze nam echter wraak op haar en verkrachtte haar opnieuw waardoor ze zo bang is geworden dat ze geen nieuwe aanklacht in heeft gediend.

Hij, de stiefvader van Sarah. Hij heeft in het boek geen naam en wordt dus Hij genoemd. Sarah heeft schrik voor hem en daar maakt hij makkelijk gebruik van. Toen Sarah namelijk op een subtiele manier aan haar moeder duidelijk wilde maken wat haar stiefvader met haar deed vermoorde hij haar konijn en Sarah durfde er dus niets meer over te zeggen.

De gebeurtenissen spelen zich voornamelijk op twee plaatsen af. Het tehuis waar Sarah verblijft en in het huis waar Sarah haar moeder woont. De terugblikken die spelen zich bij haar thuis af maar het verhaal dat in het heden loopt speelt zich af in het tehuis. Er zit ook een stuk in waarbij Sarah en Djamel in de Ardennen zijn met een uitstapje van het tehuis en een stukje waar Sarah moet gaan oppassen op de kinderen van haar psycholoog. Maar verder speelt alles op één van die twee plaatsen af. Dat was ook wel heel handig. Dat de hoofdrolspelers telkens in hun vertrouwde omgeving waren. Anders krijg je vaak dat de personages op een andere manier gaan reageren op gebeurtenissen en het is dan vaak ook onduidelijk of het ernstig is of niet. Doordat alles in een constante omgeving afspeelde was het dus weer iets makkelijker om je in de hoofdpersoon te verplaatsen.

Het verhaal omvat min of meer twee verhalen. Één verhaal speelt zich in deze tijd af het andere verhaal bestaat uit allemaal flashbacks. Het verhaal bevat verder geen tijdsprongen en speelt zich gewoon in deze tijd af. Het verhaal dat bestaat uit allemaal flashbacks heeft eigenlijk ook geen duidelijke verhaallijn. Het is een losstaand verhaal omdat het bestaat uit herinneringen van dingen die Sarah in het verleden heeft meegemaakt. Maar verder geven al die flashbacks alleen maar toelichtingen bij de gebeurtenissen in het verhaal dat zich in het heden af speelt. Ook al liep alles door elkaar was het toch wel goed te volgen vind ik. Aan het begin snapte ik er helemaal niets van maar na het lezen van ongeveer 20 bladzijdes snapte ik de verhaallijn en kreeg ik ook door dat de schuinsgedrukte stukken flashbacks waren.

De auteur;

Kristien Dieltiens is de schrijfster van het boek De moedervlek. Ze is geboren in 1954 te Antwerpen.
Al sinds dat ze kan schrijven is Kristien bezig met het schrijven van verhalen. Ze was ook altijd bezig met het maken van illustraties voor haar verhalen maar vaak belandde het geheel in de papierbak. Kristien Dieltiens vond kinderen het belangrijkste van de wereld en veel van haar boeken gaan dus ook over kinderen en zijn bedoelt voor kinderen. Vaak gaat het wel over gevoelige onderwerpen net als het boek de Moedervlek.

Andere boeken van Kristien Dieltiens zijn:
De gouden bal
Olrac
Kokkerellen
Bloemen op de muur
Ik ben nummer dertien
Een O om in te bijten
Aude
De stille pijn van Luca
En de zee nam Eben mee
Er zit een leeuw in mij
Ik wil een nuffel!
De nieuwe knecht van Sinterklaas
Bang in het donker
Knikkers op de weg