Naam Uitgever: De Arbeiderspers
Plaats van uitgave: Amsterdam
Jaartal van uitgave: 1988
Eerste Druk: 1983
Motto
In dit boek is er geen sprake van een motto. Samenvatting
Thomas zat met Jenny in een café. Ze hebben allebei een heleboel gedronken. Als ze weg gaan wil Thomas dat Jenny met hem meegaat. Dat wil ze niet. Hierdoor ontstaat een korte ruzie voor het café dat ook door anderen wordt gezien. Hij heeft Jenny ontmoet in de bibliotheek. Zijn vrouw is net een week weg. Op zijn werk zegt zijn 'hulpje' Alex dat de ratten 's ochtends vroeg helemaal volgevreten lagen te slapen. Na een aantal dagen komen Lambert en Meuldijk, twee rechercheurs, hem vragen stellen over Jenny. Hij beschrijft haar dan. Later, als hij naar de bibliotheek gaat, gaat hij ook naar haar kamer. Daar komt hij weer Lambert en Meuldijk tegen die hem dan weer ondervragen. Hij vertelt dan ook over ene jurist die Robert heet. Thomas krijgt thuis ondertussen steeds vaker ruzie met Leonie en ook droomt hij vaak over hun niet-aanwezige zoontje. Hij vertelt dan Lambert dat hij Jenny die nacht had opgewacht, maar dat ze niet was gekomen. Lambert krijgt steeds meer het vermoeden dat Thomas de dader is. Hij vindt op Thomas' kleding ook bloedsporen, maar die blijken van ratten afkomstig. Na een paar weken wordt Thomas dan ook gearresteerd. Lambert denkt namelijk dat Thomas haar aan de ratten heeft gevoerd, zodat er niks terug te vinden is. In de gevangenis schrijft hij 4 brieven met Leonie, waarin hij haar een heleboel uitlegt over wat er gebeurd is. Hij vertelt haar over Jenny. Leonie gelooft haar man, ze schrijft Thomas dat ze er achter wil komen of 200 ratten een heel lichaam in 2 uur tijd kunnen wegwerken. Leonie mag van de politie dan ineens geen brieven meer met Thomas schrijven. Ondertussen gaat ze zelf op zoek naar de verdwijning van Jenny. Ze probeert erachter te komen wie de dader kan zijn. Hiervoor gaat ze onder meer op bezoek bij de man die tegenover het laboratorium van Thomas woont, hij beweert dat hij Thomas met een vrouw naar binnen heeft zien gaan en dat Thomas alleen is teruggekomen. Leonie gaat ook kijken op de kamer van Jenny en ziet aan de theekopjes dat Lambert er geweest is: zij zegt namelijk aan de kopjes te kunnen zien wie er uit gedronken heeft. Ariane, een vriendin van Jenny, vertelt haar wat over haar. Ze is lesbisch en probeert Leonie te versieren. Uiteindelijk zoenen ze met elkaar, tegen de zin van Leonie in. Wanneer Leonie bij de buurvrouw van Robert naar meer informatie gaat vragen vertelt zij dat hij met een vrouw vertrok toen het sneeuwde. Maar toen Jenny verdween was het zomer. De kleren van Jenny worden dan terug gevonden in het laboratorium van Thomas, waardoor de verdenking tegen hem sterker wordt. Samen met Alex bewijst ze dan dat de ratten Jenny nooit helemaal opgegeten kunnen hebben. Dan kijkt ze naar een filmpje wat Thomas ooit gemaakt heeft en ze ziet in het filmpje een mens op sterk water in een pot zitten. Als Leonie dan in het museum van het laboratorium gaat kijken ziet ze, na even te zoeken, ook echt een dode vrouw op sterk water in een pot zitten. Daarna vindt het proces plaats. Thomas wordt behalve van de moord ook van drugsroof op zijn werk beschuldigd omdat er namelijk grote hoeveelheden daarvan zijn kwijtgeraakt. De man die Thomas en Jenny samen had gezien bij het laboratorium vertelt zijn verhaal voor de rechter. Hij zegt dat hij Thomas zag wegrijden in een auto, terwijl Thomas geen auto heeft en zelfs niet kan rijden! Voor kerst is Thomas vrij. Jenny vertelt van de vrouw op sterk water en ze gaan naar het laboratorium om te kijken. Thomas komt kotsend uit de zaal nadat hij de dode vrouw van Robert op sterk water heeft gezien. Dan komt Lambert aanlopen, ook hij gaat kijken in de pot. Op de nacht van de verdwijning was er veel populierenpluis naar beneden gevallen, dit was wat de buurvrouw voor sneeuw had aangezien. Thomas vertelt dan aan Leonie dat hij Jenny met Robert uit het laboratorium heeft zien lopen met een tas waarin de drugs zaten. Ze zijn toen samen naar het buitenland vertrokken. Jenny had de sleutel van het laboratorium laten kopiëren: de sleutel had in Thomas' portemonnee gezeten waarmee Jenny had betaald in een restaurant. Op het eind geeft Thomas Jenny een stukje uit de krant over ivf. Dan krijgt Jenny toch nog de hoop ooit kinderen te krijgen. Ze bidt God hiervoor. Personages
Hoofdpersonen

Leonie
Leonie is een knappe, nuchtere en intelligente vrouw. Zij is 12 jaar getrouwd met Thomas. Ze kan geen kinderen krijgen en zit daar heel erg mee. Zij probeert erachter te komen of Thomas echt de moordenaar is van Jenny. Ze gelooft zelf daar niet in. Maar ze doet het vooral, omdat ze jaloers is op Jenny. Ze denkt dat hij zoveel van haar hield omdat ze zich tweemaal heeft laten aborteren. Ze heeft Frans gestudeerd (doctoraal), maar door haar voorliefde voor klassieke muziek bleef ze huisvrouw, omdat ze er dan beter naar kon luisteren dan ergens anders. Er is een paar keer tegen haar gezegd dat ze wel wat wegheeft van Jenny. Ariane zegt zelfs dat ze allebei heel mooi zijn, maar dat Jenny dat meer laat zien. Leonie wil eigenlijk wel wraak nemen, maar blijft Thomas toch trouw. Thomas
Hij was de man van Leonie en werd ervan verdacht Jenny na een ruzie te hebben omgebracht. Hij werkte op een Medisch-biologisch laboratorium (farmacoloog), waar hij bezig was met proeven met ratten. Hij hoeft niet zo nodig een kind. Hij houdt heel erg van klassieke muziek en van literatuur. Dat zijn vrouw geen kind kan krijgen is eigenlijk de aanleiding voor Thomas om met Jenny om te gaan: Zij had zich al twee keer laten aborteren. In de gevangenis wil hij helemaal niet praten. Wel praat hij veel in zichzelf en droomt vaak. (o.a. over een zoon) Thomas en Leonie zijn round-characters; trek voor trek worden ze voor ons neergezet. Thomas is ongelovig en cynisch; misschien is hier sprake van een speaking name? Soms kan hij nogal hard zijn tegen zijn vrouw. Hij kan behoorlijk koppig zijn, maar aan de andere kant is hij ook gevoelig, getuige zijn belangstelling voor de muziek van Verdi en de gedichten van Leigh Hunt. Leonie is gevoelig en gelovig. Haar ongewilde kinderloosheid trekt ze zich erg aan en haar liefde voor Thomas is hecht en ontroerend. De bijpersonen zijn: Jenny Fortuyn
Zij is een jonge, twintigjarige vrouw die vermist wordt. Zij is een knappe bibliothecaresse. Ze woont samen met Arianne. Jenny is een feministe. Zij was aan drugs verslaafd, dit was waarschijnlijk een van de redenen dat zij wel wat zag in Thomas omdat hij op zijn werkt veel met drugs te maken had ivm de proefdieren. Zij is er dan ook met Robert en met de drugs vandoor gegaan. Jenny heeft twee keer abortus laten plegen. Lambert
Hij is de politieagent die het onderzoek doet naar de verdwijning van Jenny. Hij heeft steeds wel weer een ander scenario voor de verdwijning/moord op Jenny. Hij blijft er steeds maar bij dat Thomas het gedaan heeft of er tenminste bij betrokken was. Hij heeft zelf ook een relatie gehad met Jenny mede omdat hij een goede versierder is. Leonie denkt dat hij er daarom ook zo fanatiek mee bezig is. Meuldijk
Hij is het hulpje van Lambert, maar laat zich nooit ergens over uit. Hij doet gewoon wat Lambert zegt en bemoeit zich er verder niet echt mee. Jenny, Lambert en Meuldijk zijn flat characters omdat we ze minder goed leren kennen, er vinden minder gevoelige situaties en gedachtegangen plaats. Motieven
In het boek komen nogal wat motieven voor die knap zijn uitgewerkt en soms met elkaar zijn verweven. Er komen enkele belangrijke motieven voor: - kinderloosheid (als obsessie) - trouw en ontrouw - de muziek; vooral de componisten Schumann en Verdi (Leonie contra Thomas) spelen een belangrijke rol - de rol van de filosofie (Nietzsche) - raadselachtige verdwijning - zoektocht (naar de dader) - spiegelmotief (vgl. Leonie / Jenny; Thomas is verliefd op Jenny’s spiegelbeeld - geloof (kerkbezoek, gebed) - dieren (ratten, spinnen, muizen, zwarte vogels) Thema
Er komen twee thema’s in het boek voor die nauw met elkaar verweven zijn. Het eerste thema is een verstoorde huwelijksrelatie (het huwelijk van Thomas en Leonie en alles wat daarmee samenhangt, voornamelijk de kinderloosheid en de jaloezie van Leonie. Het tweede thema is de misdaadkant van de roman: een raadselachtige verdwijning van een jonge vrouw. De sensationele gebeurtenissen geven het boek een zekere dramatiek, maar in feite gaat het over het huwelijk: overspel, trouw, jaloezie en kinderen. Het seksuele leven van Thomas was niet geweldig, eigenlijk walgde hij ervan en wilde hij wel eens met een meisje naar bed dat niet zo nodig kinderen moest. Jenny had zelfs al twee keer een abortus gehad, waardoor Leonies jaloezie nog eens versterkt werd. Thomas is dan misschien onschuldig voor wat betreft de criminele kant van de zaak, in een ander opzicht is hij wel schuldig, want hij is ontrouw geweest. Later vertelt hij Leonie waarom. Leonie blijft Thomas wel trouw; omdat zij nog steeds van hem houdt, begint ze haar speurtocht. Maar zij voelt zich weer op een andere manier schuldig: ze is onvruchtbaar. Haar kinderloosheid wordt een obsessie. Dit is ook de reden dat ze zo tekeergaat tegen abortus. Andere elementen in het boek wijzen ook telkens weer naar kinderen, kinderloosheid en kindermoord: de pasgeboren ratjes die worden opgevoerd aan de schildpad, het schilderij van Chardin, Kerstmis, enz. Opbouw
Het boek telt 212 bladzijden en is verdeeld in vijf hoofdstukken. Hoofdstuk 1 : "De muizentorensage"telt 56 bladzijden en is verdeeld in 8 fragmenten. Hoofdstuk 2 : "Een korte briefwisseling", telt 17 bladzijden en is verdeeld in 4 brieven. Hoofdstuk 3 : "Het dagboek van Leonie" telt 67 bladzijden verdeeld in dagboeknotaties. Hoofdstuk 4 : "Het proces dit deel telt 23 bladzijden. Hoofdstuk 5 : "De zwarte vogels" telt 38 bladzijden. De gebeurtenissen zijn in chronologische volgorde. Alleen de herinnering aan het studentenflipje van Thomas en de zwarte vogels zijn kleine flashbacks. Tijd en ruimte

De vertelde tijd in het verhaal is ongeveer 4,5 maand, de gebeurtenissen beginnen op 31 juli en eindigen vlak voor Kerstmis (half december). Van deze 4,5 maand zit Thomas 3,5 maand in het gevang. In de beschrijvingen van de gesprekken die Leonie met allerlei mensen heeft, verschilt de verteltijd niet veel van de vertelde tijd. Ook het proces is vrij uitvoerig verteld. Het grootste deel van het boek is verteld in de verleden tijd. Het boek speelt zich af in de jaren ’70. De vermelde data komen overeen met de kalender van 1974, maar dat wil nog niet zeggen dat dit boek zich precies in dat jaar zou afspelen. Het verhaal speelt zich af in Leiden maar allerlei straten, cafés en gebouwen die in het boek worden beschreven, blijken in het echt niet meer te bestaan. De ruimten waar het verhaal zich afspeelt zijn o.a. Thomas’ laboratorium, enkele cafés, de bibliotheek, Thomas’ en Leonie’s huis, het politiebureau, de rechtszaal, Jenny’s zolderkamer. Perspectief
Het verhaal is geschreven in een meervoudige ik-vertelsituatie. In hoofdstuk 1 is Thomas de ik-persoon. In het tweede hoofdstuk schrijven Thomas en Leonie allebei brieven in de ik-vorm. In hoofdstuk 3 tot en met 5 ligt het perspectief bij Leonie. Het wisselend perspectief wordt ook gebruikt in de klassieke misdaadliteratuur. Ook fragmenten, brieven en dagboeken zijn daar bekende elementen. Hierdoor wordt de spanning opgevoerd: allerlei raadselen blijven voorlopig onopgelost. In hoofdstuk 1 onthoudt Thomas de lezer belangrijke informatie: hij vertelt niet wat er verder in de onweersnacht gebeurde. Ik kan niet zeggen of het perspectief betrouwbaar is, want het perspectief ligt bij verschillende personen. Chronologie
De chronologie wordt eigenlijk niet onderbroken op een paar Flashbacks na die niet noemenswaardig zijn. Persoonlijke reactie
Ik vond het een leuk boek, want het taalgebruik is niet moeilijk waardoor het verhaal makkelijk te lezen is. De schrijver gebruikt een directe stijl die ook vlot leesbaar is. De dialogen die in het verhaal voorkomen zijn ook goed leesbaar, het loopt allemaal lekker vloeiend (spreektaal). Er komen (vrijwel) geen moeilijke woorden voor. Als deze voorkomen worden ze uitgelegd in het verhaal. De zinnen zijn ook niet echt lang, wat het lezen vergemakkelijkt. Het is zeker een aanrader, vooral ook omdat het een spannend boek is. Bronnen
Bij het maken van dit verslag heb ik gebruik gemaakt van het boek zelf en verschillende internetsites.