De komst van Joachim Stiller; eerste druk: 1958 gelezen druk 35e druk 1989 Meulenhoff Nederland bv. Amsterdam. Het genre van dit boek is magisch-realisme. In de komst van Joachim Stiller is het magisch-realisme romantisch, omdat het magische duidelijk van de werkelijkheid wordt afgezonderd. De schrijver zoekt naar een onbewuste andere werkelijkheid in de menselijke geest. Hubert Lampo, zegt hier zelf over: Magisch-realisme noem ik het fenomeen, waardoor onder het schrijven sluimerende archetypen worden gerealiseerd. Hij wil de lezers op hun onbewuste wijzen en hen de onverklaarbare dingen in de menselijke geest helpen aanvaarden. * Eerst reactie: Dit boek heb ik gekozen, omdat dit we voor onze literatuurlijst een boek geschreven tussen 1940-1960 moesten gaan lezen. Hierdoor ben ik opzoek gegaan naar verschillende boeken uit deze tijd en ben ze gaan vergelijken. Nadat ik alle achterkanten van de boeken had gelezen, afstammend uit die tijdsperiode, vond ik dit het leukste boek en daarna ben ik het tenslotte gaan lezen. Mijn eerst indrukken over “De komst van Joachim Stiller” is positief. Het is een zeer goed geschreven boek, met een goede verdieping. De schilderijen van personages die gemaakt wordt is soms sprekend en de spanning is vaak om te snijden. Dit is toch alles behalve logisch wetende waar het verhaal nu echt over gaat. De zoektocht is dan ook meesterlijk omschreven, met een perfecte schrijfstijl lopende naar het volgende moment. Het was zonder meer een goed boek, maar af en toe liet het mij toch met vertwijfeling achter. * Verdieping: a) Eerst ga ik antwoord geven op de vragen en daarna komt de samenvatting: 1. Vooral is Freek Groenevelt aan het woord, hij is ook de hoofdpersoon in het boek. Er is sprake van een zowel belevende als een ik-verteller. De ik-verteller Freek Groenevelt ervaart gebeurtenissen en geeft herinneringen weer. 2. (Bij)Personen: Simone Marijnissen, Andreas, Clemens Waalwijk, Wiebrand Zijlstra, Geert Molijn, Dirk Boersma + vrouw, Professor Schoenmakers, Heer Engel, psychiater dr. Sergijssels. Waar het verhaal omheen draait: Joachim Stiller. 3. Volgorde van de gebeurtenissen: Freek zegt in het begin van het boek, dat hij zijn ervaringen van de afgelopen tijd wil opschrijven. De gebeurtenissen zijn in de verleden tijd geschreven en staan in chronologische volgorde. Wel worden ervaringen afgewisseld met 'recenter' commentaar van Freek Groenevelt en komen er regelmatig vooruitwijzingen voor. Verhaallijnen: Er lopen twee verhaallijnen in elkaar. Aan de ene kant de magische gebeurtenissen, die uitlopen op de komst van Stiller en aan de andere kant het leven en de liefdesrelatie van Freek met Simone, die uitloopt op een verwachting van hun kind. Deze twee verhaallijnen komen dichterbij elkaar naarmate het verhaal vordert. De samenhang tussen beide wordt duidelijk bij de verschijning van Stiller. De reële en de magische werkelijkheid, worden dan verenigd. 4. Het verhaal eindigt op de derde dag na het ongeluk. Joachim Stiller, die geen enkel identiteitsstuk bij zich heeft, wordt opgebaard in het stedelijk dodenhuis. Als Freek en Simone het lijk willen bezoeken krijgen ze te horen dat het op een onverklaarbare wijze is verdwenen. Nu zijn Freek en Simone uit hun angst verlost en kunnen ze doorgaan met hun leven. (De gebeurtenissen) De gebeurtenissen spelen een hele belangrijke rol, omdat de gebeurtenissen steeds de gedachte van de hoofdpersoon veranderen. Er zijn veel gebeurtenissen voordat ze Joachim Stiller ontmoeten. Het boek was tot het eind spannend, omdat er toen pas een lijfelijke ontmoeting was met Joachim Stiller. De gebeurtenissen zetten je aan het denken, omdat je je net als de hoofdpersoon van alles gaat af vragen over de gebeurtenissen en je probeert ze logisch met elkaar in verband te brengen. 5.Belangrijke thema's: zijn angst (van het bestaan), verlossing, liefde en het bovenzinnelijke in het menselijk bestaan. Verklaring: De angst voor de mysterieuze zaken wordt zo hoog, dat er zelfs psychiatrische hulp aan te pas komt. Een verdrongen schuldcomplex blijkt het dan te zijn, maar met deze kennis verdwijnt de angst niet. De angst verdwijnt pas, bij de dood van Joachim Stiller. Joachim Stiller voorspelde dit zelf op bladzijde 111: "Eens zal ik u, hoe dan ook van alle angst bevrijden." Stiller, de verlosser, verlost Freek niet alleen van zijn angst. Maar er wordt gesuggereerd, dat hij de wereld van een groot gevaar afwendt zodat de mensheid kan blijven voortbestaan. De liefde wordt weergegeven door de ideale vrouw Simone die knap, praktisch, intellectueel begaafd en geliefde tegelijk is en geeft. b) 1 De schrijfstijl: Het was soms moeilijk de taal te begrijpen, doordat het boek lange zinnen bevat met veel bijzinnen. Ook door de klassieke en intellectualistische woordenschat van de schrijver en het soms een beetje ingewikkeld. De schrijver gebruikt veel symbolen en beelden, die soms moeilijk te volgen zijn. Maar toch kon ik een goede voorstelling vormen van de gebeurtenissen. Herhaling en wisselwerking tussen alledaagse werkelijkheid en ‘bovenzinnelijkheid’ spelen in de schijfstijl ook een belangrijke rol. 2. Ruimte (plaats en tijd): de gegevens over plaats en tijd in het verhaal worden samengevat met de term ruimte. Plaats Het verhaal speelt zich af in Antwerpen en dit wordt tot in details realistisch weergegeven. Hierdoor wordt het verschil tussen het surreële en reële gebeurtenissen in dit magisch-realistische boek aangescherpt. Freek´s zolder en het antiquariaat van Geert Molijn zijn gevestigd in renaissance-gebouwen, wat verwijst naar Freek´s wedergeboorte na de komst van Joachim Stiller. Het weer is eveneens uitvoerig beschreven. De zon duidt altijd een geheimzinnige actie van Joachim Stiller aan, de regen brengt meestal rust. De zon staat in verband met het voorwereldlijke zoals ook Stiller niet echt tot deze wereld behoort, omdat plaats en tijd voor hem niet blijken te bestaan. Het voorkomen van de zonsverduistering staat in verband met Freek´s angst voor de ondergang van de wereld. Tijd Het verhaal speelt zich af in de zomer van 1957. De vertelde tijd is ongeveer een maand, van 13 juli tot ongeveer midden augustus. De tijdsvolgorde is chronologisch met enkele flashbacks en er komen regelmatig anticipaties voor. 3.Verhaalfiguren: Ik kreeg van iedereen een goed beeld, waardoor ze heel herkenbaar werden. Dit geldt alleen niet voor het personage van Joachim Stiller. Door het goede beeld raakt je erg betrokken tot het verhaal en ishet net of je de hoofdpersonages goed kent. Het is geen voorspelbaar verhaal en de personages gedragen zich ook niet voorspelbaar. Het is heel gemakkelijk om je te verplaatsen in de problemen van de hoofdpersonages. Dit komt doordat problemen door een bepaalde gebeurtenis ontstaan en goed omschreven zijn. Naam: Freek Groenevelt
Leeftijd: ongeveer zevenendertig jaar oud en vrijgezel. Woonplaats: Antwerpen. Uiterlijk: ??? Opleiding: wordt niets over genoemd. Maar Freek Groenevelt is schrijver en jounalist van De Scheldebode. Ik denk ziende zijn beroep, dat hij een opleiding in de richting van communicatie, journalistiek heeft gevolgd. Hierdoor heeft hij waarschijnlijk verschillende beroepen uitgeoefend en tenslotte als schrijver en journalist bij De Scheldebode gekomen. Gezondheid/karakter: als voornaamste karaktertrek noemt hij zelf regelmatig zijn neiging tot solitair leven, maar meestal is hij toch in gezelschap van vrienden en heeft hij aan het eind van het boek een gezin. Hij is nuchter, bedachtzaam is veel bezig met zijn werk. De komst van Joachim Stiller verandert zijn bestaan omdat zijn 'geloof in de logische en materieel geconditioneerde samenhang der dingen werd geschokt'. Dit dringt langzaam tot hem door en gaat geleidelijk aan met een diepe angst voor dood en ondergang gepaard. Om zichzelf in de hand te houden, beschouwt hij de onverklaarbare gebeurtenissen als een grap, maar hij moet uiteindelijk het bestaan van niet-logische, schijnbaar zinloze verschijnselen erkennen, wat zijn leven meer betekenis verleent. Dit alles kan je in verband stellen met zijn gezondheid. Op een gegeven moment wordt het Freek allemaal te veel en gaat hij een bezoek brengen aan de psychiater dr. Sergijssels. Met de lichamelijke gezondheid van Freek is alles goed, maar psychisch gesteld zit alles veel dieper dan hij zelf ook dacht. Financiële middelen: ik kan niet uit het verhaal opmaken, dat Freek het financieel moeilijk heeft. Bloedverwanten/vrienden: Simone Marijnissen, Andreas, Clemens Waalwijk, Wiebrand Zijlstra, astroloog. Liefdesleven: het liefdesleven van Freek Groenevelt bloeit tijdens het verhaal langzaam op. Want hij begint als vrijgezel en eindigt met Simone, die van hem in verwachting is. Op een avond krijgen Simone en Freek van Joachim Stiller te horen, dat zij beiden door hem zijn uitverkoren en hun wederzijdse liefde niet uit de weg mogen gaan. Dit doen ze dan ook niet en gaan later samenwonen. Houdt van: Freek houdt ontzettend van zijn werk. Houdt niet van: Freek heeft een diepe angst voor dood, wat gepaard gaat met de ondergang van de aarde. Bjizonderheden: dat door de komst van Joachim Stiller het gehele leven van Freek op de kop wordt gezet. Simone Marijnissen: is een 25-jarige lerares wiskunde en maakt kennis met Freek als redactiesecretaresse van het tijdschrift Atomium. Haar verloofde heeft meegewerkt aan een anti-Groenevelt-artikel, wat haar na brieven en een telefoontje van Stiller doet besluiten de verloving te verbreken. Met Freek wordt het contact snel intiemer en ze worden met elkaar 'verbonden' in de nacht dat Stiller de beiaard bespeelt. Simone is net als Freek nuchter en praktisch, maar ook gevoelig. Ze is een goede steun wanneer Freek last van zijn angsten krijgt en daarbij de ideale vrouw. Ze kan accepteren, dat Stiller 'boven' de tijd verheven is en zo in verschillende tijdperken voor kan komen. Joachim Stiller: is een groot raadsel. Hij is aanwezig in geschriften, aan de telefoon en even in levenden lijve één persoon zijn, betekent de dood ook niet het einde voor hem. Andere bijpersonen: Andreas, een oudere vriend van Freek. Clemens Waalwijk, is hoofdredacteur en een oude vriend van Freek. Wiebrand Zijlstra, een schilderij handelaar. Geert Molijn, bezit het antiquariaat en heeft belangstelling voor occulte wetenschappen. Dirk Boersma, is de uitgeven van Freek. Professor Schoenmakers. Heer Engel, de Harlekijn in het zwart. Psychiater dr. Sergijssels. *Karakter: Freek Groenevelt. *Types: zijn Simone Marijnissen en de andere bijpersonen. *Karikaturen: / 4.Situaties: De handeling: het boek geeft een zakelijk verslag van hetgeen wat Freek Groenevelt overkomt. Tijdsverloop: de tijdsverloop is chronologisch met enkele flash-backs en er komen regenmatig anticipaties in voor. Beginsituatie: begint met Freek, die vertelt dat hij zijn ervaringen van de afgelopen tijd wil opschrijven en hieruit vloeit het verhaal dan ook. Verrassend elementen: ik kan geen specifieke verrassende elementen uit het boek halen. Dit komt doordat het gehele boek raadselachtig en vol verrassingen zat/zit. Slotsituatie: voor het eind is moeilijk te bepalen of het een open of gesloten einde is. Je kan zeggen dat het open is, want we weten eigenlijk nog niet wie Joachim Stiller is en in welk verband deze precies in aanraking komt met Groenevelt en zijn kennissen. We vermoeden alleen dat Joachim Stiller, Christus is. Aan de andere kant is het wel zo dat de liefdesrelatie, waar het boek ook om draait tussen Freek en Simone voltooid is. Ook weten we wat er met de voornaamste hoofdpersonen aan het einde gebeurd. (behalve van Joachim Stiller). Hier kan je dan kiezen voor een gesloten einde. Het verhaal eindigt met de mysterieuze verdwijning van het lijk van Joachim Stiller. Hiermee zijn Simone en Freek van hun angst verlost. 5.Vertelwijze: Freek Groenevelt is de ik-verteller. De verteller is een ik-figuur, die over zijn eigen belevenissen vertelt of over die van een ander. In het ik-verhaal is de ik-figuur dus zowel verteller als personage in het verhaal. Als lezer ben je afhankelijk van de observaties van de ik-verteller, die persoonlijk en dus subjectief zijn, 6. Spanning: is gedurende het gehele verhaal aanwezig. Het boek begint gelijk met raadselachtige gebeurtenissen, waardoor de lezer nieuwsgierig wordt en de schrijver je meteen probeert te boeien. De opbouw is heel chronologisch en daardoor heel begrijpelijk. De spanning komt niet door de opbouw van het boek, maar door de raadselachtige gebeurtenissen. Ik vind het een erg goed boek, waar je je goed in moet verdiepen. Omdat het een niet al te makkelijk boek is moet je gedurende het hele verhaal aanwezig zijnwat voor mij het gevolg had dat ik zeer in het verhaal zat en erg geboeid was. * Samenvatting van “De komst van Joachim Stiller”, van Hubert Lampo. Het verhaal speelt zich af in het centrum van Antwerpen, afgezien van een autorit naar Brussel (hoofdstuk II), en het verhaal eindigt op het plein van het Zuidstation in Antwerpen. Het boek geeft verslag van hetgeen de ik-figuur, de zevenendertig jarige vrijgezel Freek Groenevelt overkomt. De roman telt 19 hoofdstukken met elk een titel. Hoofdstuk 1
Het tijdschrift 'Atomium'. Op de avond van de dag, dat Freek het zinloze werk ziet komt Andreas, een oudere vriend, bij Groenevelt op bezoek voor een gesprek over een jongerentijdschrift, dat negatieve kritiek publiceert over Freek als romanschrijver. Hoofdstuk 3
Een wethouder in zak en as. Freek wordt bij hoofdredacteur Clemens Waalwijk, een oude vriend van hem geroepen. Dit in verband met een brief van wethouder Keldermans voor openbare werken, die beweert dat er in de genoemde straat van het kranten berichtje geen herstellingswerkzaamheden zijn uitgevoerd. Freek gaat naar de wethouder en deze vertelt, dat in de stad vreemde dingen gebeuren, maar dat er in de Kloosterstraat niets aan de hand was. Hoofdstuk 4
De brief van Joachim Stiller. Freek ontvangt een brief van Joachim Stiller. Deze brief heeft als stempeldatum, 'II.IX.19', ruim anderhalf jaar voor de geboorte van Freek. In de brief, is sprake van het artikel over de Kloosterstraat en Joachim Stiller kondigt gebeurtenissen aan "welke naar uw oordeel niet aan de algemeen gangbare logica beantwoorden". Hoofdstuk 5
Kennismaking met Simone Marijnissen. Freek gaat naar het redactiesecretariaat van het jongerentijdschrift 'Atomium' in verband met de negatieve kritiek. Redactiesecretaris Simone Marijnissen, een jonge wiskunde lerares, blijkt ook een brief van Joachim Stiller te hebben ontvangen, met het verzoek Freek niet in diskrediet te brengen. Waar de redactie geen rekening mee hield. Hoofdstuk 6
Wiebrand Zijlstra, de ondernemende. Freek ontmoet op een terrasje een oud-schoolkameraad, Wiebrand Zijlstra, een schilderijen handelaar, die opzoek is naar de schilder van 'kunstzinnige' pornografische graffiti in de stadstoiletten. Hoofdstuk 7
Het antiquariaat van Geert Molijn. Freek gaat met de brief van Joachim Stiller naar Geert Molijn, die belangstelling heeft voor occulte wetenschappen en hem de raad geeft met de brief naar een grafoloog of een laboratorium te gaan. Freek leent ook een boek van Molijn, vermoedelijk uit de zestiende-eeuw, met een analyse en verklaring van de Openbaring van Johannes, zonder titel, auteur of uitgever. Hoofdstuk 8
Een nachtje uit. Freek gaat met Andreas, zijn uitgever Dirk Boersma en zijn vrouw, die op doorreis zijn van Florence naar Amsterdam, een avondje stappen. In een dansgelegenheid: De Monnikenkelder ontmoet Freek Simone Marijnissen, die hem opnieuw een brief van Joachim Stiller geeft. Hierin staat de boodschap dat zij beiden door hem zijn uitverkoren. Hoofdstuk 9
Een bezoek aan de leeszaal. Freek gaat met het geleende boek van Molijn naar de stedelijke bibliothecaris die titel en auteur van het werk vindt: 'De Apocalyps, zynde het Visioen van Johannes op Patmen, Uytgelegt en de verklaert door Joachim Stiller, Meester in de Theologie tot Augsburg.' Hoofdstuk 10
Telefoongesprek voor zonsopgang. Simone komt Freek in de voormiddag opzoeken, want zij heeft diezelfde morgen een telefoontje van Joachim Stiller gekregen, die meedeelt dat zij hun wederzijdse liefde niet uit de weg mogen gaan. Hoofdstuk 11
Het Concert. Na een bezoek aan Schoenmakers brengen Freek en Simone samen de nacht door. Plotseling horen zij, vanuit de kathedraaltoren de beiaardmuziek, wat op dat moment onmogelijk is. Even later worden zij opgebeld door een stem die zegt, dat zij eens van alle angst zullen worden bevrijd. Hoofdstuk 13
De cocktail-party. Wiebrand Zijlstra organiseert een tentoonstelling met het werk van het graffitomannetje. Freek en Simone, gaan naar de opening ervan. Zijlstra wordt neergeschoten door de 'kunstenaar', die naar het dak van het gebouw vlucht en naar beneden stort. Vlak voor hij sterft, stamelt deze doofstomme nog: "Stiller…Zeg aan Sti…". Hoofdstuk 14
De hypothesebouwers. Bij Molijn zoeken Freek en Simone naar een mogelijke verklaring voor al de onbegrijpelijke gebeurtenissen. Onder meer in het bovennatuurlijke, de parapsychologie en het synchronisme van Jung. Hoofdstuk 15
De mare. In Antwerpen heerst een angstpsychose, doordat sommige vreemde figuren, waaronder een zekere heer Engel het publiek verkondigen dat de wereld binnenkort zal vergaan. Door een zonsverduistering lijken die praatjes een grond van waarheid te bevatten. Freek ontmoet wethouder Keldermans, die helemaal overstuur is, want ook hij heeft de beiaardmuziek gehoord. Eerwijl anderen hem verzekerden, dat hij zich maar wat verbeeldt. Hoofdstuk 16
De Harlekijn in het zwart. Freek en Simone gaan samenwonen. Tijdens een wandeling zien zij de affiche van een Stiller-circus. Nieuwsgierig gaan zij naar de circusvoorstelling en Freek meent in de zwarte harlekijn de meneer Engel te herkennen, die hem poogde te overtuigen van het wereldeinde. Hoofdstuk 17
Sterrenbeelden en chemico-analyse. Om uit hun verwarring te raken raadplegen Freek en Simone een vriend, die astroloog is. Simone verplicht Freek om naar de psychiater dr. Sergijssels te gaan. Tijdens zijn behandeling met penthotal (het zogenaamde waarheidsserum) vertelt Freek over het V-bombardement van Antwerpen in 1944-1945 en de dood van een Amerikaanse officier, majoor Joachim Stiller. Volgens Sergijssels heeft Freek dit feit uit zijn bewustzijn willen verdringen, omdat hij de militair niet kon helpen. Hoofdstuk 18
Het verkeersongeval. Freek voelt zich nu iets beter en hij wil met Simone trouwen, die een kind van hem verwacht. Ze krijgen, een korte brief van Joachim Stiller, die hen uitnodigt om hem diezelfde avond aan het Zuidstation te ontmoeten. Freek gaat samen met Simone en Molijn naar het Zuidstation. (Ook Keldermans is daar.) Op de afgesproken tijd, halfnegen komt Stiller - Freek herkent in hem de Amerikaanse soldaat - het station uit en wordt door een legerwagen doodgereden. Hoofdstuk 19
De derde dag. De verongelukte heeft geen enkel identiteitsstuk bij zich en wordt opgebaard in het stedelijk dodenhuis. Als Freek en Simone het lijk willen groeten zegt Keldermans hen dat het precies op de derde dag na zijn dood, op een onverklaarbare manier is verdwenen. Freek en Simone zijn nu uit hun angst verlost en kunnen nu samen hun leventje voortzetten. c)De hoofdgedachte: 'En zij zeiden tot elkander. Was ons hart niet brandende in ons, terwijl Hij tot ons sprak op den weg en terwijl Hij ons de Schriften opende?' Lucas XXIV-32. verwijst naar het bijbelverhaal over twee leerlingen die naar het dorpje Emmaüs op weg waren, dat ongeveer twaalf kilometer van Jeruzalem lag en daar de doodgewaande Jezus tegenkwamen, die ze eerst niet herkenden. Jezus liep met de twee mee en mengde zich in het gesprek, dat de twee hadden over hemzelf. Jezus begon uit te leggen, wat er allemaal over hem in de hele Schrift stond. En later toen hij aan tafel zat met de twee leerlingen en Hij het brood pakte en in tweeën brak, herkenden ze hem pas. Maar toen verdween Hij plotseling. De twee zeiden toen tegen elkaar: "Was ons hart niet brandende in ons, terwijl Hij sprak op den weg en terwijl Hij ons de Schriften opende?" Door de boodschappen van Stiller werden ook Freek en Simone in elkaars armen gedreven, steeds hechter en brandend van verlangen naar elkaar. De Schriften werden voor hen geopend vanaf het moment dat Stiller meedeelde, dat zij elkaars liefde niet uit de weg moesten gaan. Het motto wordt ook in een het stuk van de aankomst letterlijk genoemd: "Ofschoon ik slechts naar de vreemdeling kon staren, voelde ik naast mij de haast tastbare aandacht van mijn metgezellen, alsmede hun verbazing, als eens de verbazing van de twee te Emmaüs." Freek, Simone en Keldermans verbeelden dan de Emmaüsgangers, want ze spreken voortdurend over Stiller, maar ze herkennen hem pas op de derde dag na zijn dood. Met uitzondering van Freek, die Stiller vanaf het moment voor hij stierf herkend heeft. Thema: de raadselachtige gebeurtenissen en angst van vooral Freek Groenevelt. Motieven *Archetypen (Joachim Stiller = Messiasfiguur; Harlekijn = meneer Engel duivelfiguur; Simone Marijnissen = animafiguur) *Angstgevoelens, ondergang, dood, wereldeinde (apocalyps). *Genegenheid en liefde. *'nervous breakdown'. *tijd en tijdloosheid, mythische tijd. De titel: De komst van Joachim Stiller (1958) Verklaring: De titel: "De komst van Joachim Stiller", verwijst naar het hoogtepunt van het verhaal. De komst van Joachim Stiller, in het leven van Freek, Simone, Molijn en Keldermans op het stationsplein. Daar wordt duidelijk dat het komen, meer een 'gaan' betekent, zoals Stiller als de Verlosser, een offer voor het voortbestaan van de mensheid brengt. d)Het boek “De komst van Joachim Stiller” is voor het eerst gedrukt in 1958. Achtergronden van de schrijver
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
R.
R.
He margot
ik heb geen id wie je bent, maar ach, wat maakt dat ook uit.
goed uittreksel van komst van J stiller
Groeten uit Dordrecht van Riko
22 jaar geleden
Antwoorden