Beschrijving G.A.Bredero, De klucht van de koe. Leeuwarden, tweede druk 1990
Informatie over de schrijver
Gerbrant Adraensz. Bredero werd geboren op 16 maart 1585 in Amsterdam. Hij was de zoon van een schoenmaker. Bredero werd geboren in een woelig tijdperk. De Nederlandse gewesten waren toen namelijk gewikkeld in een opstand tegen Spanje: de tachtigjarige oorlog. Bredero heeft goed onderwijs gehad. Hij heeft niet op de Latijnse school gezeten, maar is waarschijnlijk naar de Franse school geweest. Bredero had veel aanleg voor tekenen en heeft daarom ook nog geschilderd. Van zijn schilderijen is niets bewaard gebleven. Bredero’s interesse voor het schilderen heeft het toch verloren van zijn interesse voor het schrijven van verzen. Bredero’s debuut was een sonnet voor een boek van een vriend van hem, dit sonnet werd voorin het boek geplaatst. Bredero was ook lid van de rederijkerskamer. Deze rederijkers kwamen een keer per week samen om met elkaar te praten over gemaakte vertalingen, toneelrepetities en dergelijke. We onderscheiden in de werken van Bredero drie soorten toneelstukken, namelijk: romantische drama's, kluchten en blijspelen. Ook schreef Bredero liedteksten. Deze zijn opgenomen in het groot liedboek van G.A. Bredero, het volledige liedboek van Bredero, dat zowel vermakelijke als erotische als ook stichtelijke liederen bevat. Verder schreef hij ook gedichten, zoals liefdesgedichten. Bredero heeft een groot aantal Amsterdamse meisjes bemind. Zeker is dat hij enige tijd verliefd is geweest op Magdalena Stockmans, maar hij trouwde met een ander. De dood van Bredero is zeer waarschijnlijk te wijden aan het feit dat hij door het ijs is gezakt in December 1617. Hij overleed op 23 augustus 1618. Doordat Bredero in het plat Amsterdams over het leven op straat schreef, maakt hem dat voor ons, mensen uit de twintigste eeuw, leesbaarder, dan zijn tijdgenoten. Bredero is een typische renaissanceschrijver, omdat hij zich aan de regels van schrijven uit de renaissance houdt. Er is ook veel estheticisme in zijn werk terug te vinden. Hij greep niet echt terug naar de klassieken, want je vindt geen Latijnse elementen uit die tijd in zijn teksten terug. Motivatie Ik heb dit boek gekozen, omdat het in het gewoon Nederlands ernaast stond. Zo is er nog iets van te begrijpen. En het boekje was niet zo heel dik. Verder sprak de titel me wel aan, er waren ook niet veel andere titels uit deze tijdsperiode aanwezig.
Samenvatting De handeling in De Klucht van de Koe is eenvoudig. Een zelfbewuste dief overnacht op weg naar Amsterdam bij een boer/herbergier. De boer vertelt zijn gast uitvoerig over zijn zaken en biedt aan hem de volgende dag naar Amsterdam te vergezellen. De verhalen van de boer hebben de dief op een idee gebracht. Hij steelt ’s nachts de koe van de boer en gaat ermee op weg naar Amsterdam. Hij bindt het dier na een poosje aan een hooiberg en gaat terug naar zijn bed. De boer heeft niets gemerkt. De volgende dag gaan de twee op pad. De dief haalt onderweg de koe op en maakt de boer wijs dat hij hem als aanbetaling op een oude schuld heeft ontvangen. Hij krijgt de boer zelfs zover dat deze ermee instemt de koe voor hem op de markt te verkopen. Ze spreken af elkaar in een herberg in Amsterdam weer te ontmoeten. De lezer heeft dan inmiddels al kennis gemaakt met deze herberg door middel van een dialoog tussen de inhalige waardin Giertje en een optrekker (= fuifnummer). De dief vermaakt zich allergenoeglijkst met dit duo in afwachting van de komst van de boer. Als deze hem na enige tijd de opbrengst van de koe komt brengen, biedt de dief aan het gezelschap op een maaltijd te trakteren. Om het lekkers te kunnen halen, leent hij schotels van Giertje en een jas van de optrekker. Om nooit meer terug te keren. Het bedrog wordt de drie duidelijk als het zoontje van de boer de diefstal van de koe komt melden. Iedereen is te grazen genomen; de dief heeft handig gebruik gemaakt van de domheid, gulzigheid en inhaligheid van het drietal. Eerste persoonlijke reactie Het is een leuk verhaal, omdat het heel beknopt is weergegeven lees je er makkelijk doorheen. Maar het is daardoor ook heel simpel. De personages en handelingen zijn niet gecompliceerd. De gebeurtenissen zijn saai en niet verrassend, je wordt door het verhaal niet aan het denken gezet. En je leest zo'n boek alleen maar omdat het verplicht is, anders zou je zo'n boek nooit lezen. Uitgewerkte persoonlijke reactie Onderwerp
Het verhaal gaat over een dief die een koe van iemand steelt, en de koe dan door de eigenaar laat verkopen. Dit is in het boek heel oppervlakkig uitgewerkt. Het thema van de klucht moet je zien als een levensles, wees nooit te goedgelovig. Dit is op deze manier heel simpel weergegeven. Vroeger was dit verhaal misschien nog realistisch, maar in onze tijd klopt het niet meer. Het leven van mensen is veel gecompliceerder geworden. Mensen kunnen nog wel goedgelovig zijn, maar op een andere manier en over andere dingen. Het verhaal is komisch geschreven en dan is het algemene doel van een klucht bereikt. Gebeurtenissen
De belangrijkste gebeurtenis was volgens mij het moment waarop Gijsje (de dief) het geld ontvangt van de boer die net zijn eigen koe heeft verkocht, maar denkt dat de koe van Gijsje is. De gebeurtenissen spelen in het boek een belangrijkere rol dan de gedachtes van de personages. De verschillende gebeurtenissen volgen elkaar snel op en zijn makkelijk te volgen. Er zit een duidelijk verband in. Ik vond de belangrijkste gebeurtenis ook meteen de leukste, hier wordt meteen duidelijk wat de klucht is. Gelukkig is het een kort verhaal, want de gebeurtenissen zijn niet echt boeiend of spannend. Personages
De personages in het boek zijn: -Gijsje, de gauwdief: een vrolijk, onverschillig persoon. Hij vindt opgespaard geld en kostbare spullen die nooit gebruikt worden verspilling, geld is er om er plezier van te hebben. Hij vindt zichzelf geen dief. Valse boekhouders, geldwisselaars en belastinginners zijn volgens hem pas echte dieven. Hij is een goede leugenaar en hij is sluw en goed gekleed. - Dirk Thijssen, de boer: een eerlijke man die van lekker eten houdt en een beetje dom overkomt. Hij is naïef en trots op zijn kennis(rederijkerskunst). - Joosje, de optrekker: een rondtrekkende levensgenieter. Hij vindt zijn eigen vrouw een knorrepot (hij is niet trouw) en ziet wel wat in Friese Giertje. Hij heeft een onverzorgd uiterlijk. - Friese Giertje, de waardin van herberg “Het Swarte Paert”: een al wat oudere vrouw die alleen de herberg runt omdat haar baas is verbannen. Ze laat zich niet aanhalen door mannen. - Keesje, het zoontje van de boer: hij komt aan het eind van het verhaal huilend in de herberg vertellen dat de koe weg is. Alle personages zijn flat characters, je leert ze niet beter kennen en ze maken ook geen belangrijke ontwikkeling door in het verhaal. De hoofdpersonen zijn Dirk en Gijsje. De gedachtes van de personages komen in het verhaal niet duidelijk naar voren, je leert ze ook niet kennen. Ze zijn wel heel herkenbaar, ik stel mij die mensen uit die tijd ook wel zo voor. En ook het verschil tussen elite en volk, je merkt hier heel duidelijk dat zij het domme volk zijn, en daartussen lopen dan mensen als Gijsje die daar gretig gebruik van maken. Ik vind Dirk aan de ene kant heel dom, maar aan de andere kant heel zielig. Zijn beste koe is gestolen, die mensen moeten daar van leven. Maar daar lacht hij dan wel om (dit kan ook komen door de grote hoeveelheid bier die hij al op had). Ik vond het opmerkelijk dat Gijsje die koe van de boer meenam, Er was toch een zeer grote kans dat de boer hem zou herkennen, deze deed dat in eerste instantie ook, maar Gijsje wist hem ervan te overtuigen dat het niet zo was. Dit maakt de boer nog dommer. De personages reageren wel heel voorspelbaar, dit maakt alles nog oppervlakkiger. Opbouw

Het verhaal begint vrij langzaam, met een soort inleiding waarin de dief een excuus geeft voor zijn daden. Maar daarna neemt het tempo toe en wordt het ook spannender. De opbouw is niet moeilijk, er wordt geen gebruik gemaakt van flashbacks en meer van dat soort dingen. Wel is er naar verhouding veel dialoog, maar dit is niet storend. Dit moet natuurlijk ook wel want de klucht van de koe is bedoeld als toneelstuk. Het verhaal heeft een gesloten einde, mij maakt het niet zoveel uit of het open of gesloten is. Vaak geeft een open einde net iets meer diepgang, omdat de lezer aan het denken wordt gezet en achterblijft met vragen. Nou zouden die bij dit verhaal toch niet echt diepzinnig kunnen zijn. Taalgebruik
Het taalgebruik past goed bij de personages. Het is vrij grof en dat geeft aan dat ze uit een lage sociale omgeving komen. Er werden weinig moeilijke woorden gebruikt, en als ze er wel waren is het vrij makkelijk uit de tekst af te leiden. Ik had dit meer verwacht omdat het geen modern Nederlands is, maar dat viel heel erg mee. Er was niet veel opvallends aan het taalgebruik, wel werd er vaak gerijmd. Verdieping
Politieke achtergronden
Deze klucht heeft eigenlijk geen relatie met politieke achtergronden, hier ga ik dan ook niet verder op in. Sociaal-economische achtergronden
In die tijd kreeg de stedelijke cultuur alle kans zich te ontplooien, schilderijen en literatuur werden hoofdzakelijk gemaakt voor en door burgers. In tal van culturele uitingen werd duidelijk gemaakt wat in de vroegmoderne stad gewenst en ongewenst gedrag was. Kunst en literatuur droegen bij tot het creëren van een eigen stedelijke gedragscode. Geliefd daarbij was het middel van het schetsen van boers en onbeschaafd, dus ongewenst, gedrag. Dit zie je heel duidelijk terug in het verhaal, als de mensen het gelezen hebben, moet ze duidelijk zijn dat ze niet alles moeten geloven en je niet iedereen kan vertrouwen, hoe netjes gekleed ze er ook uitzien. Bredero was een schrijver die zijn publiek een morele spiegel voorhield, je moest je bijvoorbeeld niet inlaten met boeren, want deze vertoonden onmatig gedrag(overmatig gebruik van bier en wijn en ongeremde seksualiteit) In dit verhaal lijken sommige personages daar ook last van te hebben. Culturele achtergronden
De rederijkers waren dichters die bijeenkwamen in verenigingen, de rederijkerskamers. Bredero was één van de vooraanstaande schrijvers uit de zestiende en zeventiende eeuw. Zij waren dus literair geschoold in een rederijkerskamer. Ze speelden in een stad een belangrijke opiniërende rol. In dit verhaal komt er geen mening van Bredero naar voren, het is meer bedoeld voor vermaak. In het verhaal zelf vertelt de dief over een inval in een rederijkerskamer het speelt dus in dezelfde tijd. Literaire stroming en genre
Bij dit boek is dit natuurlijk overduidelijk, het is een klucht. Kluchten waren veel korter dan blijspelen en toonden grappige situaties waarbij de auteur zijn personages (vaak afkomstig uit de laagste sociale milieus of de zelfkant van de samenleving: boeren, dieven, hoerenlopers etc.) liet leiden door primaire levensdriften als eten, zuipen en vrijen. Functie
Toneel had in die tijd een stedelijke functie, dus geld opbrengen voor liefdadige instellingen, maar er was ook een ander belang. Zowel het komische als het ernstige toneel hadden als doel: het publiek een spiegel voorhouden. Het toneel diende een ethisch-didactisch doel. In dit boek wordt het publiek voorgehouden dat uiterlijke schijn bedriegt. Het algemene doel van toneel was het publiek in een maatschappij in opbouw de normen en waarden van juist sociaal gedrag voor te houden. Evaluatie
Eigenlijk is alles duidelijk over het boek. Ik vond het een aardig boekje om zo een keer te lezen, maar niet voor herhaling vatbaar. Maar er is één voordeel, je bent zo klaar met het lezen en dat scheelt tijd. Hoewel ik nu begrijp dat een klucht in die tijd voor de maatschappij een belangrijke functie had, vind ik het nog steeds oppervlakkig. Nu was het volk toen ook niet zo heel erg slim volgens mij, dus voor hen was het duidelijk te begrijpen. En dat was immers de bedoeling, want zij moesten er een wijze les uit halen en er plezier aan beleven(dit was voor het volk natuurlijk de belangrijkste reden om naar dergelijke toneelstukken te gaan). De beschrijvingsopdracht ging heel goed, maar dit is niet moeilijk en is ook altijd hetzelfde, dus op een gegeven moment weet je wel hoe dat ongeveer moet worden. Ik vond de verdiepingsopdracht wel lastig, vooral de relaties beschrijven tussen de verschillende achtergronden en het verhaal. Ik weet ook niet of ik dat goed heb gedaan. De rest was niet zo heel moeilijk, ik ben er dan ook aardig tevreden over.