Saïdjah en Adinda door Multatuli

uit: Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij Uitgave AD. Donker, Rotterdam 1977 Titelverklaring De titel van het verhaal vertelt heel kort waar het verhaal over gaat. De geschiedenis herhaalt zich steeds, daarom wordt hij eentonig genoemd. De Javaan Saïdjah is de hoofdpersoon. Achtergronden Multatuli is een pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker, wat in het latijn "ik heb veel gedragen" betekent. Deze werd als zoon van een zeekapitein geboren in 1820 te Amsterdam. Toen hij 18 jaar oud was werd hij, samen met zijn broer Jan, door zijn vader meegenomen naar Java om aldaar fortuin te maken. Hij krijg een functie te vervullen bij de Rekenkamer te Batavia. Om carrière te maken dong hij naar een betere positie; in 1842 vertrok hij als controleur naar Natal op Sumatra's Westkust. Hij belandde in een tamelijk oproerige streek, waar vrijwel geen Nederlanders woonden, zodat de verantwoordelijkheid voor de rijkelijk jonge vertegenwoordiger van het gezag groot was. Toen men hem naar Padang had teruggeroepen ontdekte men een kastekort, dat hij niet verantwoorden kon omdat hij niet de beschikking had over de bescheiden. Naar aanleiding hiervan werd hij geschorst, hetgeen tot gevolg had dat hij lange tijd gebrek moest lijden. Eerst in onze tijd is gebleken dat het deficit nooit heeft bestaan; het betrof een boekhoudkundige fout…… De verwikkelingen te Natal vertonen enige overeenkomst met de latere te Lebak, vandaar dat de schrijver ze in de Havelaar heeft verwerkt. Dekker was een man met hart voor de bevolking en hij werd benoemt tot assistent-resident. In een officieel schrijven aan de resident uitte hij zijn verdenkingen en beschuldigingen tegen de regent en diens trawanten, en hij stelde voor, eerstgenoemde naar de Bantamse hoofdplaats Serang te doen ontbieden en de anderen voorlopig in arrest te stellen, ten einde vrije getuigenissen mogelijk te maken. Deze gemaakte inbreuk op de ambtelijke hiërarchie was misschien nog erger dan de aanklacht zelf. Dekker kreeg overplaatsing benevens een officiële afkeuring in een kabinetsmissive; dit laatste accepteerde hij niet en daarom bood hij zijn ontslag aan, dat onmiddellijk werd verleend. Na zijn ontslag begon hij rond te reizen. Zo kwam hij er in 1859 toe, zijn geschiedenis in zijn mansardeverblijf te Brussel als roman neer te schrijven; in zeer korte tijd kwam de Max Havelaar tot stand. Met dit boek wilde hij , wanneer een laatste beroep op de regering niet mocht baten, de openbare mening winnen voor de zaak van de Javaan en die van hemzelf. De Lebakzaak had geleid tot het ontstaan van de Havelaar, en ze maakte daarmee de ex-ambtenaar Douwes Dekker tot de schrijver Multatuli. Hij wilde het Nederlandse volk bevrijden van onwetendheid, bekrompenheid en vooroordelen. Hij wilde zijn medemensen opvoeden tot zelfstandig denkende mensen met eigen verantwoordelijkheidsgevoel. Gebeurtenissen Het verhaal speelt zich af tijdens de gezagvoering van Nederland in Nederlands-Indië. Daar woonden, in Lebak, Saïdjah en Adinda. Zij waren door elkaars vader aan elkaar uitgehuwelijkt. Het verhaal begint als Saïdjah ongeveer zeven jaar oud is. De buffel van zijn vader werd afgenomen door het distriktshoofd. Twee jaar later gebeurt hetzelfde met de tweede buffel. De volgende buffel was wel niet zo goed als zijn voorgangers, maar redde toch het leven van Saïdjah door een tijger te doden. Saïdjah's vader vluchtte nadat deze buffel geslacht was omdat hij bang was dat hij gestraft zou worden nu hij geen inkomsten meer had en de landrente niet meer kon betalen. Saïdjah was toen vijftien jaar. Hij besloot om werk te zoeken in Batavia. Eerst ging hij naar Adinda, zijn toekomstige vrouw, om afscheid van haar te nemen. Zij spraken af om na zesendertig manen elkaar terug te zien onder een boom. Toen hij aankwam in Batavia werd hij meteen aangenomen als bediende en raakte gewend aan de rijkdom daar. Hij vertrok na drie jaar met dertig spaanse-matten, genoeg om drie buffels voor Adinda te kopen. Op de weg terug dacht hij alleen maar aan Adinda en luisterde niet naar wat men hem vertelde. Zo hoorde hij niet dat het nieuwe distriktshoofd een veel mildere was en dat er in zijn woonplaats veel veranderd was. Toen hij 's nachts de boom bereikte vond hij Adinda niet, maar hij bleef op haar wachten. De volgende dag bleef hij wachten, maar Adinda zag hij niet. Op het laatst rende hij het dorp in en begon te zoeken, maar vinden deed hij haar niet, zelfs haar huis niet. Ook vond hij zijn eigen familie niet. Saïdjah luisterde niet naar wat men hem vertelde: over zijn vader die gevlucht was en gestorven was in de gevangenis, over zijn moeder die van verdriet gestorven was en over Adinda die met haar vader gevlucht was naar een plek waar opstandelingen kwamen. Uiteindelijk barstte hij in een gelach uit en een oude vrouw neemt hem mee naar haar huis. Toen het weer wat beter met hem ging, vertrok hij naar de opstandelingen en sloot zich bij hen aan om Adinda te zoeken. Op een dag liep hij door een dorp van opstandelingen dat het Nederlandse leger platgebrand had. Hij vond het lijk van Adinda's vader en even later ook het mishandelde lijk van Adinda. Doodongelukkig stortte hij zich daarop in de bajonetten van de soldaten en stierf.
Personages Saïdjah. Hij is de hoofdpersoon van dit verhaal. Hij groeide op in een arm deel van Indonesië. In het verhaal komt vooral zijn verlangen naar zijn vrouw naar voren. Je zou hem eigenlijk kunnen zien als een vertegenwoordiger van het overgrote deel van de Indonesische bevolking. Hij wordt keer op keer teleurgesteld, eerst met zijn buffels, daarna met Adinda. Adinda. Het meisje dat de vrouw van Saïdjah had moeten worden. Zij maakte kleden. Kenmerken van de Romantiek Dit verhaal is romantisch omdat je duidelijk kan zien dat de schrijver in onvrede leefde met het hier en nu, namelijk de toenmalige situatie in Nederlands-Indië. Dit verhaal is een soort protestverhaal. Het verhaal is somber en pessimistisch, wat ook kenmerken zijn van de romantiek. Een ander kenmerk is dat de schrijver mystificatie gebruikt, hij houdt het schrijverschap geheimzinnig. Ook een kenmerk is dat dit een verhaal is dat afspeelt in een ver land in een exotische sfeer, maar dit kenmerk slaat eigenlijk niet op dit verhaal omdat het meer een protestverhaal is. Perspectief en verteller Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van de schrijver. De schrijver geeft alleen feiten, geen gevoelens. Tijd en Ruimte Het verhaal speelt zich af in Nederlands-Indië, in de tijd dat Indonesië nog een Nederlandse kolonie is. Dit is rond 1850. Saïdjah woont in Lebak, een bestaande plaats op Java. Hij vertrekt ook voor een periode van 36 manen naar Batavia, de dichtstbijzijnde grote stad. Het verhaal beslaat ongeveer een periode die begint als Saïdjah zeven is en eindigt als hij 17 is. Oordeel Ik vond het een boeiend verhaal, wel zielig. Er wordt goed in beschreven hoeveel ellende de Indiërs wel niet hadden onder de Nederlandse macht. Multatuli heeft als titel "De eentonige geschiedenis van den Javaan Saïdjah" het knappe vind ik dat hij door dat eentonige aan te geven, zijn verhaal heel sober maakt. Waarschijnlijk bedoelt hij ook niet eentonig van saai, maar dat dit soort verhalen vaak voorkwamen in Nederlands-Indië. Het wordt nu natuurlijk gelezen als een geschiedenis boek, maar in die tijd moet het heel aangrijpend en verhelderend zijn geweest over de situatie die er toen aan de gang was. Meer over Multatuli vind je bij het Coster huis.