Schrijver: Harry Mulisch
Eerste druk: 1982 1. Beschrijvingsopdracht: 1.1 Motivatie boekkeuze: In de herfstvakantie was mijn oudoom bij ons. Hij woont eigenlijk in Limburg dus we zien hem nooit. Hij had een paar boekjes voor mij meegenomen, waaronder de aanslag. Ze zijn van een al oudere reeks Grote Lijsters. Nu heeft hij in de kerstvakantie nog meer boeken meegenomen en ik ben er heel blij mee! Ik heb dit boek gekozen op aanbeveling van mijn oudoom. Hij zei dat hij dit het beste boek vond van de boekjes die hij meegenomen had. En dit boek was voor mij wel bekend. Het is tenslotte best een bekend boek. 1.2 Samenvatting van de inhoud: Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Terwijl een groot deel van Nederland al feest vierde omdat zij bevrijd waren, leefden Anton en zijn familie nog in bittere armoede. In Januari 1945 zat Anton (toen 12 jaar) met zijn ouders en zijn 17-jarige broer pater een spelletje te doen. Tot er plotseling zes schoten klonken. De NSB’er Ploeg lag dood voor het huis van de buren. Meneer Korteweg en Karin, de buren van de familie, kwamen hun huis uit en tilden het lijk voor hun huis vandaan en legden het voor het huis van de familie Steenwijk. Peter ging naar buiten om het lijk te verleggen, helaas lukte dit hem niet zonder gezien te worden door de Duitsers. Daarom vluchtte hij snel weg met het pistool van ploeg in zijn hand. De Duitsers vielen het huis van Anton in en staken het in brand. Van Peter hadden zij niets meer vernomen. Anton werd apart van zijn ouders vervoerd naar Heemstede en werd daar in een cel gestopt bij een ander jong meisje dat hem troostte. De daar op volgende maanden woont hij bij zijn oom in Amsterdam. Na de bevrijding bleek dat Antons ouders en Peter diezelfde avond nog doodgeschoten waren. Anton bleef bij zijn oom en tante wonen. Hij dacht niet vaak meer aan de aanslag, hij had het ergens ver weg gestopt. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem, voor het eerst sinds de oorlog ging hij weer terug naar die stad. Hij liep nog even langs de plaats waar hun huis vroeger had gestaan en bezocht het monument dat aan het eind van de straat was opgericht. Ook de namen van zijn ouders stonden daarop. Voor het eerst voelde hij iets van angst. Hij wilde nooit meer in Haarlem terug komen. Toen in 1956 meutes mensen alles vernielden wat met het communisme te maken had kwam hij tussen deze grote mensenmassa Fake Ploeg tegen. Fake was de zoon van Ploeg, (de doodgeschoten NSB’er). Anton vroeg hem even binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. Anton probeerde hem er van te overtuigen dat wat zijn vader had gedaan fout is geweest, maar dat dat nog geen reden was niet van hem te houden. Het lukte Anton echter niet en Fake liep woedend weg. In 1961 trouwt Anton met Saskia. In 1962 werd hun dochtertje geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetstrijder, die de vader van Saskia nog gekend heeft. Na de begrafenis werd er nog wat nagepraat en hoorde Anton plotseling iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg had doodgeschoten. Anton knoopt een gesprek aan met die man en het blijkt dat het meisje dat Anton die avond van de aanslag in de cel had getroost, samen met Takes die aanslag had gepleegd. Zij was later in de duinen geëxecuteerd. Anton begon te huilen, Voor zijn gevoel stierf het meisje nu pas. Hij had haar zijn hele leven al gezocht. Later op de avond ontdekt hij dat Saskia precies voldeed aan het beeld dat hij zich had gevormd van het meisje in de cel. (hij heeft haar nooit gezien, het was donker in de cel) Takes wilde alles weten wat Anton zich nog herinnerde van haar die nacht in de cel. Hij wist echter niets meer. Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Rond zijn veertigste kwam Anton in een crisis. Hij heeft de oorlog nooit echt goed kunnen verwerken. In november 1981 deed Anton mee aan een vredesdemonstratie. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen (de buren die het lijk voor hun huis hadden gelegd). Ze vertelde dat zij en haar vader na de oorlog naar Nieuw-Zeeland waren geëmigreerd, dat haar vader geen rust meer had, bang dat Anton wraak zou komen nemen. Daar had haar vader later ook zelfmoord gepleegd. Ze hadden het lijk verplaatst om zijn hagedissen te redden. Later had hij ze allemaal doodgetrapt. Waarom voor Antons huis en niet voor dat van de familie Aarts? Bij de familie Aarts zaten Joden verborgen. Verward nam Anton afscheid van Karin. Hij had nu na al die jaren antwoorden op zijn vragen. Maar wie was er schuldig?? Of was iedereen schuldig en onschuldig?
Het boek ‘de aanslag’ begint in januari 1945 en eindigt in november 1981. De vertelde tijd is dus bijna 37 jaar. 2.2.2 Verteltijd
Ik heb ongeveer 10 uur nodig gehad om het boek te lezen. 2.2.3 Historische tijd
De aanslag zelf speelt zich af in de tweede wereldoorlog. Het boek begint bij de aanslag en eindigt in 1981 bij de vredesdemonstratie. Elke episode speelt in een ander jaar. 2.3 Personages 2.3.1 Hoofdpersonen
De roman is in 5 episodes (en een proloog) verdeeld, die allemaal een bepaalde tijd beschrijven. Dit is voor de lezer een goede houvast. Vanzelfsprekend zit er een duidelijke samenhang tussen de verschillende episodes. De hoofdrolspeler, Anton Steenwijk, wordt gedurende ruim 37 jaar van zijn leven gevolgd. De oorlog en de herinnering eraan speelt door het hele verhaal heen een belangrijke rol. - 1945 : de aanslag / oorlog, hongerwinter - 1952 : de Beumers, het monument / Korea - 1956 : Fake Ploeg / anticommunisme, opstand Hongarije - 1966 : Takes / PROVO, vrijlating Willy Lages - 1981 : Karin Korteweg / vredesdemonstratie
Het viel mij op dat van die episodes telkens maar één of twee dagen uitgebreid beschreven wordt. Mulisch vat in elk eerste hoofdstuk van een nieuwe episode de tijd tussen de vorige en nieuwe episode samen. Mulisch schrijft zijn roman in de verleden tijd. Dit viel mij eigenlijk pas op toen ik op bladzijde 208 de volgende zin las (over Anton): ‘Ook hij stond met zijn rug naar de toekomst en met zijn gezicht naar het verleden. Als hij nadacht over de tijd, zoals hij soms deed, zag hij de gebeurtenissen niet uit de toekomst komen en via het heden naar het verleden gaan, maar uit het verleden ontwikkelden zij zich in het heden, op weg naar een ongewisse toekomst’. 2.4.2 Begin / einde
De schrijver heeft van de mogelijkheid ab ovo gebruik gemaakt om het verhaal te beginnen. Dat betekent dat het verhaal begint bij de eerste gebeurtenis van het verhaal waarna de andere gebeurtenissen in chronologische volgorde worden verteld. De functie van het begin is denk ik gewoon de situatie schetsen waarin Anton op dat moment leeft. De proloog begint namelijk met een hele beschrijving over hoe de kade waar Anton gewoond heeft eruit ziet. In het begin dacht ik eigenlijk, wat een saai boek, want alleen maar een beschrijving wekt je interesse meestal niet echt. Later in het boek wordt het toch wel spannender en leuker. Het boek eindigt met de laatste episode. Er is geen echt speciaal einde. Hij komt er wel in de laatste episode pas achter wat er nu precies allemaal gebeurd is tijdens de aanslag. Het is dus wel een gesloten einde, want je komt wel bijna alle details te weten op het einde. 2.5 Ruimte 2.5.1 beschrijving van de ruimte
De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal, wordt gepleegd in Haarlem. De kade, waar Anton woonde wordt in de proloog uitvoerig beschreven. Er wordt uitgebreid over de vier huizen en de omgeving verteld. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag terug naar Haarlem. Anton voelt de overeenkomst tussen hemzelf en de stad:" Wat hij zag, was geen stad als zoveel andere op aarde: zij verschilde ervan zoals hij met andere mensen" (blz. 82). Anton wil nooit meer terug naar Haarlem, maar jaren later gaat hij er nog een keer naartoe om Sandra de plek van de aanslag te laten zien. Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante op de Apollolaan in Amsterdam. Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem. In 1969 kocht Anton een huis een Toscane, om daar de vakanties door te brengen. Hij kwam er erg graag en wilde zich er op een gegeven moment zelfs permanent gaan vestigen. Hij genoot daar vaak van het typisch Toscaanse uitzicht, omdat dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem, 1945. Nadat Anton hier een crisis had meegemaakt verloren het huis en het uitzicht hun perfectie: "Zoals een mooi gezicht ontsierd wordt door een litteken" (blz 214). De donkere cel waar Anton na de aanslag verbleef was erg belangrijk voor hem. Het symboliseerde de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. De enige lichtpunten in die cel waren de vingertoppen van Truus Coster over zijn gezicht. Het souterrain van Cor Takes wordt ook uitgebreid beschreven. Er wordt gezegd dat het iets weg heeft van een ondergronds hoofdkwartier. 2.5.2 functie van de ruimte
De ruimte wordt wel uitgebreid beschreven, maar volgens mij heeft dat niet de functie om het verhaal spannender te maken. Het heeft meer een symbolische functie, net als de naam van de straat waarin het huis van zijn oom en tante staat: de Apollolaan (is God van het licht). Dat is een tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem.
Er zijn enkele belangrijke verhaalmotieven: het vergeten van afschuwelijke gebeurtenissen (Anton wordt Anesthesist: specialist in het vergeten.) De goede haat en de slechte haat. Er zijn ook tegenstrijdige motieven: liefde-haat, goed-kwaad, schuld-onschuld en licht-duisternis. Herinnering: Anton wordt iedere keer herinnerd aan de aanslag doordat hij keer op keer puzzelstukjes tegenkomt voor de grote puzzel. Als hij die dingen van het verleden niet was tegengekomen, dan was de aanslag niet opgelost geweest. Zoektocht: Anton heeft een lange zoektocht gemaakt om de aanslag te kunnen verwerken. Bij die zoektocht hebben vele personen Anton geholpen. 2.6.2 Abstracte motieven
Het abstracte motief in dit verhaal is het motief van toeval of lot, want in dit verhaal komt dit motief vaak naar voren. Bijvoorbeeld het toeval dat Fake Ploeg in de straat waar Anton woont vermoord is. Het lot van Anton dat hij als enige uit het gezin de aanslag overleeft. Het toeval dat hij in de cel juist bij de pleegster van de aanslag in de cel zit. Andere situaties die dit motief ondersteunen zijn onder andere dat hij toevallig Cor Takes hoort spreken over de aanslag en dat hij tijdens een demonstratie Karin Korteweg, zijn vroegere buurmeisje, tegen het lijf liep. 2.6.3 Leidmotieven
dobbelsteen: Anton's hele leven wordt door het lot bepaald. Dit symbool voor het lot komt elke keer als er iets belangrijks gaat gebeuren voor, bijvoorbeeld vlak voor de aanslag en aan het begin van zijn aanval in Italië. stenen: stenen komen veel voor in dit verhaal, Anton Steenwijk. De dobbelsteen, Hij ontmoette zijn vrouw bij de tentoonstelling Stone of scone, Fake junior goot een steen door zijn spiegel, en ook de volgende zin:" Hij moest nu alles weten en het dan vergoed begraven, een steen erover wentelen en er nooit meer over denken." as: Het huis van de familie Steenwijk gaat in as op, ook ploft er was uit de kachel als die ontploft en ook de laatste zin van het verhaal:"zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien is. kruidnagel: In de eerste episode probeert zijn moeder haar kiespijn te onderdrukken met kruidnagel, in de laatste episode krijgt Anton het van zijn moeder. Dit motief legt een link tussen de eerste en de laatste episode. vuur: Vuur komt de hele tijd terug in het verhaal. Het huis van Anton dat in vlammen opgaat, vuur als het konvooi aangevallen wordt door een Engels vliegtuig, en ook een beetje vuur als de kachel ontploft. Ook raakt hij in een crisis als hij een vuuraansteker ziet. Spiegel: Ook de spiegel komt in dit verhaal veel voor. Het is een symbool voor het terugkijken naar het verleden. Fake Ploeg jr. gooit de spiegel van Anton stuk, hij wil niet terugkijken naar het verleden. 2.6.4 Thema/motto
Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. C. Plinius Caecilius Secundus: Epistulae, VI, 16
Dit citaat van Plinius heeft betrekking op de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 77. Deze uitbarsting zorgde ervoor dat Pompeï onder as en lava bedolven werd. Volgens Plinius was er zo veel as in de lucht, dat het donkerder was dan in de nacht. De aanslag op Ploeg heeft voor de familie Steenwijk en hun huis net zo’n verwoestende werking. Bovendien komt er op verschillende plaatsen in De aanslag as voor: zo begint de tweede episode met de vermelding dat er nog jarenlang as uit de hemel zal neerdalen. Dit is een vooruitwijzing naar het feit dat Anton zijn hele leven met de aanslag op Ploeg bezig is. Als Ploeg jr. zijn kei door de spiegel gooit, ploft er een wolk as uit de kachel. ‘As’ is het symbool van de vergankelijkheid: als iets er niet meer is, is er slechts as over en aan as kun je niet meer zien wat het ooit geweest is. De roman eindigt met de woorden: zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien is. 3. Evaluatie: 3.1 Eindoordeel over het boek Toen ik het boek net uit had dacht ik: “Is dit het nou??? Is dit nou het boek dat iedereen zo geweldig vindt en dat al jaren favoriet is van velen??? .“ Best wel een beetje teleurgesteld begon ik aan mijn boekverslag. Eenmaal bezig had ik er wel schik in, omdat ik door het verslag te maken, meer ging nadenken over het boek en zo kwam ik veel meer dingen te weten over het verhaal. Het boek is niet zo een twee drie in elkaar gezet, maar hier is lang over nagedacht. Alles draait in dit boek om mekaar. Ik heb nog niet zo heel erg veel ervaring met het ontdekken van samenhangende gedeeltes en daardoor lees ik over belangrijkere dingen heen. Als je het motto niet goed had bekeken dan had je bepaalde stukken niet gesnapt. Ze beginnen namelijk een keertje in het boek over as. Als je niet weet dat dat alles te maken heeft met het motto, dan heb je al een stuk misgeslagen. Het leuke is bij dit boek dat als je over het boek gaat nadenken dat je dan ineens verbanden ziet. As staat bijvoorbeeld voor Anton Steenwijk wat ik pas ontdekte achteraf. Dat vind ik persoonlijk het aangrijpende en het mooie van dit boek. 3.2 Oordeel over de verdiepingsopdracht Ik vond de verdiepingsopdracht die we bij deze module moesten maken best moeilijk. En het was ook veel. Volgens mij heb ik nog nooit zo’n lang leesverslag gehad. Wel vond ik dat ik nou wel juist het goede boek had uitgekozen voor deze verdiepingsopdracht. Alles wat er beschreven moest worden stond toch best duidelijk in het boek. Daardoor werd het wel allemaal iets makkelijker. Maar zoals ik al zei, toen ik de verdiepingsopdracht ging maken kwam ik pas achter de echte, diepere betekenis van dit boek.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
Q.
Q.
in de eerste paar regels staat dat antons broer pater heet maar hij heet peter
15 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
Er staat pater in het verslag in plaats van peter
17 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
Ik kopieerde jouw tekst naar mijn word bestand en het stond gewoon al in lettertyp 12 waardoor ik niks meer hoefte te doen. Normaal vind ik het zo hinderlijk als ik nog helemaal dat verdomde lettertyp moet veranderen! Dankjewel! Groetjes, Hidde
13 jaar geleden
AntwoordenT.
T.
top
13 jaar geleden
AntwoordenL.
L.
perfect
13 jaar geleden
AntwoordenE.
E.
Je samenvatting is erg van hulp geweest. Dat is wel mooi, want vaak als ik een samenvatting lees dan klopt er een hoop niet, en deze is wel goed.
13 jaar geleden
AntwoordenP.
P.
wat een drollige samenvatting
13 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
Maak er eerst zelf een en kom dan terug. Hij/zij heeft tenminste de moeite gedaan om dit verslag op scholieren.com te uploaden.
7 jaar geleden
E.
E.
ik heb het boek wel gelezen, maar een samenvatting kan ik altijd zo moeilijk maken, jouw samenvatting heeft echt geholpen!
13 jaar geleden
AntwoordenR.
R.
Ik ben blij dat er mensen zoals jij bestaan. heel erg bedankt voor de goede samenvatting
13 jaar geleden
AntwoordenL.
L.
super dankjewel!
13 jaar geleden
AntwoordenT.
T.
Bedankt! Top!
13 jaar geleden
AntwoordenR.
R.
@ Hidde
hahaha held
13 jaar geleden
AntwoordenF.
F.
Ziet er prima uit, maar verteltijd is niet uitgedrukt in aantal uur maar in bladzijdes. In dit geval dus 254 bladzijdes. Slordige fout.
12 jaar geleden
AntwoordenM.
M.
wat heb je nou aan een aantal bladzijdes, aantal uur geeft een veel beter beeld!
6 jaar geleden
I.
I.
Super!!
12 jaar geleden
AntwoordenY.
Y.
chronologisch betekent dat er geen flashbacks in zitten, graag even corrigeren.
12 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
Ik ben je eeuwig dankbaar, dank u.
12 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
'mekaar' moet 'elkaar' zijn.. voor 6vwo zou je je daarvoor moeten schamen..
12 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
niet zo zeuren. Zeker een oude knar van 60...
9 jaar geleden
H.
H.
ik vind het een super goed verslag, alleen je schrijft niet zo netjes, tip: ik zou het volgende keer uit typen. succes de volgende keer, hoop voor je dat andere het wel kunnen lezen..
12 jaar geleden
AntwoordenV.
V.
Mekaar moet indd elkaar zijn... beetje jammer..
12 jaar geleden
AntwoordenN.
N.
ja klopt @hond
12 jaar geleden
AntwoordenD.
D.
Zeur niet zo op elkaar, wees blij met deze samenvatting!
12 jaar geleden
AntwoordenI.
I.
Goed verslag! Dankje.
12 jaar geleden
AntwoordenM.
M.
Volgens mij hoort bij die stenen ook dat stukje op pagina 18. Over een symbolon: een steen die ze doormidden hakten en elk een helft houden zodat iemand anders weet dat jij echt diegene bent wie je zegt die je bent. De stenen passen opelkaar als een puzzelstukje. Dat heeft denk ik ook te maken met Antons verleden. Hij hoort steeds meer over de aanslag en uiteindelijk past alles als een puzzelstukje in elkaar.
12 jaar geleden
AntwoordenM.
M.
Ziet er goed uit!
12 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
dit is echt een top verslag
11 jaar geleden
AntwoordenN.
N.
Z'n broer heet toch Peter en niet Pater?
11 jaar geleden
AntwoordenS.
S.
Wat is het perspectief van het boek?
11 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Goed verslag! Alleen "held" in literaire zin betekent niet of een personage goede daden verricht, maar of hij zelf de loop van de gebeurtenissen bepaald of niet. Anton is dus wel echt een antiheld, want alles overkomt hem. Daarmee is het motief "zoektocht" dus ook nietig, want hij gaat zelf niet op zoek: de antwoorden komen hem aanwaaien.
10 jaar geleden
AntwoordenW.
W.
De besten komen altijd uit Limburg
8 jaar geleden
AntwoordenW.
W.
Beschrijving motto:
Dit motto is ontleend aan een brief die deze Romeinse senator schreef aan de geschiedschrijver Tacitus, waarin hij verslag doet van de rampzalige uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79, waardoor Pompeji werd bedolven. De aanslag is ook zo’n ramp waardoor Anton in een diepe duisternis terechtkomt, ook letterlijk: in de duisternis van de cel. Net als van de vulkaanuitbarsting zijn de gevolgen van de aanslag langdurig, of zoals Mulisch aan het begin van de tweede episode schrijft: ‘De aswolk uit de vulkaan stijgt naar de stratosfeer, draait om de aarde en regent nog jaren later op alle continenten neer.’
In een radiogesprek vertelde Mulisch dat hij het citaat al lang geleden had gevonden in de catalogus van een tentoonstelling over Pompeji. Het had hem getroffen en hij had het genoteerd met de bedoeling het eens te gebruiken als motto.
7 jaar geleden
AntwoordenM.
M.
super slecht
7 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Islam is het licht
5 jaar geleden
Antwoorden