Buiten is het maandag door J. Bernlef

Buiten is het maandag (5de druk, 2004).
Querido’s Uitgeverij BV, Amsterdam, 214 p. (1e druk 2003)

Psychologische roman.

Samenvatting
Stijn Bekkering en zijn vrouw Geesje hebben een auto-ongeluk gehad. Stijn raakt in coma. Als hij bijkomt, blijkt zijn vrouw dood en begraven.Opeens is ook zijn Harry weg. Hij blijkt weggelopen bij zijn vrouw Sandra en zoontje Martijn.Stijn zoekt zijn vrouw in zijn herinneringen. En samen met Sandra zoekt hij zijn zoon o.a. via internet.
Harry is gezien in Canada door Bruce Grady. Bruce mailt Harry’s verblijfplaats naar Nederland. Stijn gaat vervolgens naar Canada en vindt zijn zoon met een andere vrouw, Tracy. Harry gaat terug naar Nederland, naar zijn vrouw Sandra. Stijn blijft in Canada, bij Tracy in huis. Op een gegeven moment nokt Tracy, waarschijnlijk naar New York. Stijn blijft alleen in het huis achter. Met zijn herinneringen aan vooral zijn vrouw Geesje, aan Tracy en aan zijn zoon Harry. Bruce is zijn enige kameraad in Canada. Stijn verdient de kost met een uitdragerij.


Opbouw
In de roman begint het verhaal in Canada waar Stijn alleen is achtergebleven. Het is winter en het mist er. In deel I, hoofdstuk 1, staat meteen waar Stijn mee worstelt: ik ben…alleen, iedereen verdwijnt (p.9). Duidelijk wordt dat Stijn 10 dagen in coma heeft gelegen (tien dagen verdwenen in een zwart gat, p.10) na een ongeluk 1½ jaar eerder, in mei 1999. Hij heeft sinds dat ongeluk moeite zich dingen in de juiste volgorde te herinneren. Herinneringen gaan van hot naar her. Ze volgen niet de chronologie van het leven. En het zijn ook niet de belangrijkste dingen die hij zich het best herinnert. (p.11). Zijn hoofd is in de war. Hij zoekt orde en herinnering in korte aantekeningen die hij maakte op doktersadvies, in 2 agenda’s (1999 en 2000).
In hoofdstuk 2 peinst Stijn over het verdwijnen van mensen uit je leven. Sommige verdwijnen uit het zicht maar bestaan nog (klasgenoten, dorpsgenoten, klanten). Anderen verdwijnen omdat ze dood gaan (vader Ate, moeder Irma) waarbij hun ziel verdwijnt. Geesje stierf zonder te verdwijnen (p.14). Ze was gewoon helemaal weg toen Stijn uit coma kwam. Haar ziel was niet verdwenen, maar zat nog in alle dingen in huis.
Stijn zit daar in Canada vol herinneringen. Zo denkt hij niet alleen aan Geesje, maar ook aan de uitdragerij die hij had overgenomen van zijn vader (handelaar in oude spullen). Zoon Harry wilde de uitdragerij niet ook overnemen. Harry werd makelaar (handelaar in huizen) (hfdst 3).
Hij heeft herinneringen aan Tracy, aan uitstapjes en gesprekken met rommelaar, kunstenaar Bruce (hfdst 4 en 5). Vervolgens zijn er weer herinneringen over de periode vlak na het ongeluk en het nokken van Harry op 17 juli (hfdst 6). En nog eens over Harry aan de hand van oude foto’s (hfdst 7). Dan weer herinneringen aan de rechercheur die het onderzoek leidt naar de verdwijning van Harry (hfdst 8), en vervolgens weer over Tracy en haar weggaan (hfdst 9) en over een uitstapje met Tracy (hfdst 10). Over Tracy staan heel veel aantekeningen in zijn agenda 2000 en dus volgen heel veel kleine herinneringen aan Tracy (hfdst 11).

In deel I springen de herinneringen van Stijn van de hak op de tak. En eigenlijk gaat dat het hele boek zo door, tot je uiteindelijk het hele verhaal kent. De schrijver volgt dus met zijn boek zijn theorie over de werking van herinneringen (p.11). Eigenlijk gaan de herinneringen van Stijn ook meer terug naar Tracy dan naar Geesje. Meer naar onbelangrijke dingen dus.
Deel I is het meest omvangrijke deel van het boek. Het bevat alle sleutels van het verhaal.
Deel II, hfdst 1, gaat weer over Canada, zeg maar de echte tijd waar Stijn in leeft. De winter, de mist, de sneeuw. Stijn doet boodschappen. In hfdst 2 staat hoe Bruce Stijn stimuleert om in Canada ook een uitdragerij te beginnen, hoe Stijn alle ingekochte inboedels opschrijft in een schrift en daarmee Bruce stimuleert om junkboeken te schrijven (boeken met foto’s van oude spullen en een verzonnen verhaaltje erbij. De laatste getuigen van een verdwijnend leven (p.60).) In hfdst 3 gaat Stijn een inboedel bekijken die aangeboden is. In hfdst 4 leest Stijn weer aantekeningen uit zijn agenda’s. Zijn gedachten gaan dan naar Harry en wat voor kind hij was. En naar de periode nadat Harry genokt was en Stijn samen met Sandra die tijd probeert door te komen. Harry wordt als vermist opgenomen op internet.

Deel III, hfdst 1 begint weer met Canada. Sneeuw, koud. Vreemde mensen komen langs bij Stijn om een inboedel te koop aan te beiden. In hfdst 2 gaat Stijn naar die inboedel kijken. Hij vindt tussen de zooi een schrift met zinnen, dat hij aan Bruce laat zien (hfdst 3). Het zijn zinnen gericht aan de oude dove bewoner om te kunnen communiceren over huishouden en God de Here. Het slothoofdstuk, hfdst 4, is weer een herinnering opgeroepen door een agenda-aantekening. Het is een herinnering aan Kerst (alleen) en Oud en Nieuw (bij Sandra). Het onderzoek naar Harry schiet niet erg op. Samen met Sandra bekijkt Stijn een oud foto-album.


Deel IV begint in hfdst 1 met herinneringen aan de periode vlak na het coma. Stijn rouwt. Geesje verdwijnt langzaam uit huis en uit de dingen. Stijn gooit dingen van haar weg. Sandra bewaart juist alle dingen van Harry. In hfdst 2 praten Stijn en Sandra over Harry’s verdwijning en Geesjes dood en of er een verband tussen bestaat.
Hfdst 3 is opeens weer Canada, vrieskou. Bijna Kerst. Boodschappen doen en praten met Bruce over Maori’s, Voor wie alles bezield was (p.98).
Hfdst 4 gaat dan weer over Sandra en haar angst om Harry en haar zorgen om zoontje Martijn. In hfdst 5 praat Stijn met Martijn. Martijn heeft moeite met het verdriet van zijn moeder. In hfdst 6 weer een agenda-aantekening en het herinneringsverhaal over het in Canada gesignaleerd zijn van Harry (maart 2000). In hfdst 7 vertrekt Stijn naar Canada.

Deel V, drie hoofdstukken, gaat helemaal over de aankomst van Stijn in Canada, zijn autotocht naar het dorp waar hij moet zijn, zijn ontmoeting met Bruce, die hem naar het huis van Harry en Tracy brengt, en vervolgens de confrontatie met Harry en Tracy.

Deel VI, hfdst 1, spreekt Stijn met Harry. Tracy is niet thuis. Hij vraagt Harry wat hem bezielde om weg te gaan en met Tracy in Canada te gaan zitten. De rede was verdwenen (p. 126), zegt Harry. Hij snapt het zelf ook niet. Hij heeft niet nagedacht. Hij geeft Tracy de schuld. Harry gaat meteen terug naar Sandra. Stijn blijft.
In hfdst 2 zijn er weer herinneringen aan Geesje. Dansen met Geesje; de eerste keer vrijen.
’s Avonds komt Tracu thuis. Stijn vertelt haar dat Harry weg is, dat hij terug is naar Nederland. De volgende ochtend, in hfdst 3 , praten Stijn en Tracy over waarom Harry is weggegaan. In hfdst 4 krijgt Stijn een brief va Sandra: ze is blij, Harry is thuis. Tracy wil weten wat Sandra voor vrouw. Stijn vertelt ook over Geesje.
Hfdst 5 is weer tegenwoordige tijd in Canada. Het vriest. Bruce doet handelin kerstbomen. Stijn helpt hem. In hfdst 6 zitten Stijn en Bruce in de kroeg en praten over Tracy en hoe ze was. Hfdst 7 is een herinnering aan Tracy en hoe ze het huis gezellig maakte. Tracy verelt over haar eerste ontmoetingen met Harry en hoe ze ‘m samen naar Canada smeerden.

Deel VII, hfdst 1, is een herinnering aan wat Bruce vertelt over Harry en Tracy; waar hij ze voor het eerst zag en hoe hij ontdekte dat Harry vermist was. Hfdst 2 is een herinnering aan het samen wonen van Stijn en Tracy en hoe ze langzaamaan met elkaar gingen praten. Stijn vertelt meer over zichzelf dan Tracy. In de hfdst 3, 4 en 5 een herinnering via een agenda-aantekening: een uitje met Bruce en Tracy naar een muziekfestival met mooie vioolmuziek. Na het festival gaan ze met zijn 3-tjes naar het strand met worst en wij en brood. Ze praten over muziek en liefde. Na het strand gaan ze nog whisky drinken bij Bruce thuis. Tracy blijft bij Bruce. Stijn gaat naar huis. Daar vindt hij een brief van Harry aan Tracy. Stijn leest hem stiekem. In de brief probeert Harry aan Tracy uit te leggen waarom hij wegging. Stijn walgt ervan hoe Harry bij zijn vrouw ligt en aan Tracy denkt. Hij besluit op dat moment in Canada te blijven. Hij vernietigt de brief.

Deel VIII, hfdst 1, een agenda-aantekening waardoor weer iets tot leven kwam. Spullen van de uitdragerij, een nieuwe inboedel, Tracy die jurken uit de inboedel aantrekt, Tracy die in haar blootje zont. In Canada, echte tijd, ligt er veel sneeuw, het licht valt uit, een kaars moet aan. En daar zijn weer de herinneringen. Nu aan Geesje, aan hoe hij met Tracy over vroeger sprak, en aan zijn vroege jeugd, zijn vader en moeder.

In hfdst 2 is het Canada. Sneeuw en alles bevroren. Bruce komt rum drinken en daarna gaan ze uit eten en vervolgens naar de kroeg. Bruce brengt Stijn naar huis.

Deel IX, hfdst 1, begint met Kerstmis in Canada, alleen, maar Stijn maakt het deze keer gezellig voor zelf. Hij heeft een herinnering aan zijn vader die de pest had aan kerst, aan een mislukt kerstdiner van zijn moeder.
Hfdst 2 is Oud en Nieuw, bij Bruce. Stijn en Bruce drinken en praten over Tracy. Tracy zwoer herinneringen af (p. 205). Ze had ook alleen maar rot herinneringen. Haar vader misbruikte haar. Bruce vertelt over zijn jeugd, zijn vader en moeder, het vreemd gaan van zijn vader, hoe hij geboren is. Bruce en Stijn worden allebei dronken
In hfdst 3 rijdt Stijn, midden in de nieuwjaarsnacht, naar huis. Het sneeuwt. Hij rijdt met groot licht en voorzichtig. Plots staat er een eland op de weg en Stijn remt. Zijn auto glijdt van de weg. Stijn krijgt een klap. Hij ziet allemaal beelden in zijn hoofd voorbij flitsen: een klink van een auto, gelakte nagels, kuiten, voet, een hoofd. Allemaal Geesje tijdens het vroegere ongeluk. Stijn overleeft de klap. Hij leeft!! De radio zegt dat het 1 januari is, dat er een nieuwe eeuw begonnen is (geboren is?).

Thema
Na verlies/verdwijnen van geliefde(n) ontheemd raken.
Er is een koppeling met het motto voorin het boek. Alle mensen houden op te bestaan. De plaatsen waar ze verbleven niet, ook hun huizen en spullen niet.

Motieven
- verdwijnen van mensen
en naar hen zoeken (in hoofd: Geesje; op internet: Harry).
- blijven van spullen (uitdragerij van Stijn; inboedels opschrijven in een schrift: Stijn;
van zooi iets maken: Bruce; junkboeken van Bruce; e.d.)
- herinnering als houvast
Als een geliefde verdwijnt, word je teruggeworpen op je herinnering, waarmee je de werkelijkheid van wat geweest is weer opnieuw moet maken.
Woorden en aantekeningen brengen mensen weer tot leven, via de herinnering, Maar ja, de herinnering! Die stuurt je ook van hot naar her. Zie p. 11.

Zijn herinneringen niet gewoon verzonnen verhalen zoals Bruce ze maakte?
De werkelijkheid die je hebt gemaakt met je herinnering, is dan een verzonnen werkelijkheid.
- de radio (onbetrouwbare weerberichten; en ook vreemd: want buiten is het maandag, alsof dat binnen niet ook zo is)
- het weer (sneeuw en mist)
- Canada (letter van huis)

Titel
Buiten is het maandag, zegt de radio meteen in de eerste regel van het verhaal. De eerste dag van de week. In de laatste regel van het verhaal zegt de radio dat het nieuwjaar is. De eerste dag van een nieuw jaar, zelfs een nieuwe eeuw.
Maar binnen is het alle dagen die geweest zijn. Met herinneringen aan mensen die geweest zijn.
Geboorte ? als genezing?
Op de laatste bladzijde staat dat Stijn leeft!! Na een verhaal van 9 delen. Misschien duidt dat op een geboorte na een zwangerschap van 9 maanden. In het begin van het boek stelt Stijn zich de vraag: Hoe voelde je je bij je geboorte? Een absurde vraag, maar op die manier denk ik eraan terug (p. 10)