Blokken door Ferdinand Bordewijk

Beoordeling 7.1
Foto van een scholier
Boekcover Blokken
Shadow
  • Boekverslag door een scholier
  • 6e klas vwo | 622 woorden
  • 17 mei 2006
  • 130 keer beoordeeld
Cijfer 7.1
130 keer beoordeeld

Boek
Auteur
Ferdinand Bordewijk
Genre
Novelle
Fantasy & SF
Taal
Nederlands
Vak
Eerste uitgave
1934
Pagina's
154
Geschikt voor
bovenbouw havo/vwo
Punten
1 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands
Literaire thema's
Maatschappijkritiek

Boekcover Blokken
Shadow
Blokken door Ferdinand Bordewijk
Shadow
Formele kenmerken
Auteur

Ferdinand (Johan Wilhelm Christiaan Karel Emiel) Bordewijk (1884-1965) wordt geboren op 10 oktober 1884 in Amsterdam. Aan het Hoge Westeinde, een school met een ouderwetse tucht, wordt hij leerling op het gymnasium. Hij studeert rechten in Leiden en promoveert in 1912 tot doctor. Een jaar later wordt hij beëdigd als advocaat en gaat hij werken bij een advocatenkantoor in Rotterdam.

Onder het pseudoniem Ton Ven maakt hij in 1916 zijn debuut als schrijver met de gedichtenbundel “Paddestoelen”.
Veel van de gebouwen waar Bordewijk een binding mee heeft (zoals bijvoorbeeld zijn huis aan Het Singel in Amsterdam en het schoolgebouw van de Handelsschool in Rotterdam) komen voor in zijn romans. De school waar "Bint" zich afspeelt, is uiteraard het gebouw van de Handelsschool in Rotterdam waar Bordewijk enkele jaren heeft lesgegeven.
Hij schreef van 1946 tot 1955 letterkundige kronieken in het Utrechtsch Nieuwsblad. In 1947 wordt hij voorzitter van de Ereraad voor Letterkunde, die oordeelt over het gedrag van schrijvers in de Tweede Wereldoorlog. Collaborateurs worden veroordeeld tot een publicatieverbod. Vanaf 1949 werkt Bordewijk voor de gemeente als juridisch adviseur mee aan diverse saneringsprojecten. In 1953 ontvangt hij de P.C. Hooftprijs en een jaar later wordt hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. In 1957 ontvangt Bordewijk de Constantijn Huygensprijs voor zijn totale oeuvre. Op 25 april 1965 overlijdt hij op tachtigjarige leeftijd in Den Haag.
Enkele bekende boeken van Bordewijk zijn:
Blokken (1931)
Knorrende Beesten (1933)
Bint (1934)
Rood Paleis (1936)
Noorderlicht (1948)
Tijd van Ver (1961)
Titel : Blokken
Eerste publicatie1931
Omvang:74 bladzijden
Motto : Er is geen motto
Opdracht :Aan S.M. Eisenstein en A. Einstein,
Filmcomponist en wijsgeer,
meesters der verschrikking.
Aard van het werk :Roman
Inhoudelijke kenmerken:
Korte samenvatting

‘Blokken’ bevat geen hoofdpersonen maar beschrijft een maatschappij, de ‘Staat’ genaamd. In het verhaal is de hoofdlijn een opstand tegen het gezag van de staat, het neerslaan van deze verzetsbeweging en de daaropvolgende feestdag voor de bevolking. Het boek begint met een beschrijving van de nachtelijke landing van een vliegtuig, vervolgens wordt de vierkante stadsarchitectuur, de kleding, de kalender en verdere regelgevingen beschreven. Hierdoor ontstaat er een duidelijk beeld van deze maatschappij. Er volgt ook een beschrijving van de ‘Raad’, het bestuursorgaan van de Staat. Het blijkt dat het centrum van de hoofdstad niet herbouwd is tot vierkanten, maar dat dit gedeelte geldt als een museum van de kapitalistische staat. ’s Nachts is de stadskern verboden gebied, maar er zijn mensen die zich in dit gebied laten insluiten en hier een schaduwleven leiden. Het boek gaat vervolgens over in een beschrijving van het functioneren van de Raad, en later komt de ‘Groep A’ ter sprake. De Raad wil deze groep opstandelingen uitroeien. Het boek beschrijft vervolgens een bijeenkomst van de Groep A, waarna deze worden opgepakt en de uitgebroken opstand wordt neergeslagen. De stadskern wordt vernietigd en in plaats van de kern verrijst het kernplein, hier worden de vijf leiders van Groep A geëxecuteerd. De Raad organiseert een nationale feestdag om de overwinning te vieren, waarin drie evenementen centraal staan: Het lanceren van een ruimteschip dat 130 jaar wegblijft, het ontginnen van een neergestorte meteoriet en een kunstmatige luchtspiegeling. Het boek vervolgt met een beschrijving van het economische stelsel en de strikt verboden maar nog steeds niet uitgeroeide ‘ondeugden’ als geld, juwelen, drank en prostitutie. Deze komen ’s nachts voor in de lege verkeerstunnels. Het boek eindigt met de beschrijving van een militaire parade. De Raad kijkt vanuit een luchtschip op de legeronderdelen in en om de hoofdstad. Het blijkt vanuit de lucht dat er nog steeds kiemen van wanorde zijn, wanneer er legeronderdelen niet in de vastgestelde formaties blijken te bewegen. Na de parade heerst er onrust in de hoofdstad.

Thema

Een communistische samenleving waarin een kleine groep de macht heeft en met harde middelen die macht probeert te behouden.


Blokken duidt op de hoofdstad van de staat: een vierkante, betonnen stad. Alles is er rechttoe rechtaan.
Opbouw

Het boek is opgedeeld in verschillende stukken, die op zichzelf ook weer in een soort ‘blokjes’ kunnen worden ingedeeld. De structuur is erg geordend net zoals het systeem in de staat. Het bestaat uit 10 hoofdstukken. Het boek bestaat uit twee verschillende fasen die apart weer uit vijf hoofdstukken bestaan. In de eerste fase wordt de staat als totalitaire goed functionerende staat gepresenteerd, een goedlopende machine. Het tweede deel gaat over de weerstand tegen het massale waarbij het individualisme sterk naar voren komt.

Bordewijk zelf zei dat blokken is opgebouwd volgens een wens van de mensen om: ‘Alles te rationaliseren en uniform te maken. Individuele schakeringen zoals die in de natuur voorkomen, worden van de hand gewezen. (...) Zoals de collectivistische staat individualiteit en natuurgetrouwheid verloochent door alles op grond van een abstract systeem gelijk te maken (...)
Blokken is in stijl een heel apart boek. Er zijn niet veel boeken van Nederlandse schrijvers die Blokken evenaren. Het taalgebruik komt zeer ouderwets en uit de hoogte over. De zinnen zijn meestal kort, en de zinnen zeggen allemaal stuk voor stuk iets, de zinnen staan voor zichzelf. Het feit dat het perspectief bij een alwetende verteller ligt en dat er geen hoofdpersonen of überhaupt enkele personen in het boek voorkomen geeft een apart effect. Het boek is dan ook helemaal in de "men"-vorm geschreven.
Een voorbeeld van bovengenoemde: ’In andere wijken maakte men gevangenen. Enkelen, bekent als aanstichters, werden behoedzaam gegrepen gelijk kostbare pelsdieren. Men schond hun pels niet’. (blz. 30)’
Doordat het verhaal zo geschreven is lijkt het of het boek ver van de lezer afstaat. Het is heel onpersoonlijk, net zoals de maatschappij waarin het verhaal zich afspeelt. Toch, omdat er halverwege een kentering is van de perfecte staat naar een wat onrustige staat, verandert er ook wat aan het taalgebruik.
Er komen vergelijkingen aan te pas en de zinnen worden langer. ’De kern was klein, maar uiterst samenhangend dooreengevlochten als de hersenen van een hooggeordend zoogdier. Zij was de miniatuurfoto van de kapitalistische staat. Er was een gracht met patricierswoningen, er waren kazernehuizen met eenkamerwoningen, er waren sloppen en stegen, krotten en er was een kerk.’ (blz. 21) Wat verder opvalt, is dat er eigenlijk geen verhaal wordt verteld. Er wordt meer een situatie geschetst van een totalitaire staat.
Hoofdpersonen

In Blokken heb je geen hoofdpersonage’s. Het verhaal is meer een beschrijving van een maatschappij (dictatuur) waarin alles door de “Raad” wordt bepaald. Verder heb je opstandelingen (“Groep A”), die van “de Raad” afwillen. Zij willen een revolutie beginnen. Diezelfde opstandelingen worden later door de raad geëxecuteerd.

Leden “Groep A”: Gluschaint, De Marcas, Tannenhof, Tekalopte en Ypsilinti
In ‘Blokken’ heeft Bordewijk bewust internationaal klinkende namen gebruikt om het idee dat zijn boek in Rusland afspeelt te vervagen.
Tijd waarin het verhaal zich afspeelt

Het is niet duidelijk in welke tijd het verhaal zich afspeelt. Ze hebben het over raketten, “kunstmatige luchtspiegelingen” (misschien hologrammen). Dat zou duiden op het heden of de toekomst.

Plaats waar het verhaal zich afspeelt

De plaats die wordt beschreven is heel duidelijk ingedeeld. De ruimte wordt veel beschreven als er een passage is in het boek. Zo ook in het begin van het boek wanneer het vliegveld en zijn omgeving waar het vliegtuig landt wordt beschreven. ‘Zestien meermasten voerden plat rood licht in top. Maar ontzaglijk waren de zestien zoeklichten aan de randen in hun betonnen torens, voetstukken voor zestien kaarsrechte vierkante lichtkolommen die het dak van de nacht torsten.’ Het verhaal speelt zich af in een betonnen, blokkige stad, die een onderdeel vormt van ‘de staat’. In deze stad is alles hoekig, behalve de stadskern, daar vallen nog enkele ronde vormen te herkennen die over zijn gebleven uit het verleden. Wanneer de staat alle onrust wil tegen gaan en het centrum platwalst is “de Raad” als eerste zeer tevreden, de oude plaats van onruststokers is immers verdwenen, maar het grote plein wat er nu ligt is toch rond. En de onrust blijft bestaan, vooral in de oude rioleringen van de vroegere wereld voor de staat.

Genre

Toekomst roman.

Perspectief

Het verhaal wordt verteld door de schrijver zelf. Het is dus een auctoriaal perspectief.

Vertelde tijd

De vertelde tijd is ongeveer 10 jaar. Het verhaal wordt geheel chronologisch verteld, en komen er geen flashbacks in voor.

Plaats te midden van ander werk van de auteur

Blokken, Bint en Knorrende Beesten vallen alle drie onder de stroming Nieuwe Zakelijkheid, maar Bordewijks schrijfstijl is in deze boeken eigenlijk nog extremer. Het lijkt kunstmatig en berekend, dit leidt ertoe dat in elk boek karakters, handelingen en gelaatsuitdrukkingen op een kenmerkende harde manier worden overgebracht. De zinsopbouw is kort en erg krachtig, bevat veel beeldspraken en veel herhalingen, maar is duidelijk en helder. De opbouw is ook als kunstmatig en berekend te beschouwen. Alle boeken bevatten vele korte hoofdstukken die niet in elkaar doorlopen. Met andere woorden, een handeling wordt in het betreffende hoofdstuk afgerond. Hierdoor ontstaat het beeld van een zeer geordend, hard en kunstmatig geheel.

In ‘Blokken’ wordt de staat afgetekend als een geheel, als machine. De opstandelingen worden tevens als een geheel afgetekend, maar dan als levend organisme. In ‘Knorrende Beesten’ beschrijft Bordewijk een autoparkeerplaats ook als levend geheel. Dit komt ook voor in ‘Bint’, waar de klassen ook worden afgetekend als een wezen. Wat in alle drie de boeken volgt, is de omschrijving van dat levende geheel, wat dus eigenlijk respectievelijk uit de bevolking, uit auto’s en uit een schoolklas bestaat.
Wat ook opvalt, is dat Bordewijk vreemde namen gebruikt voor de (hoofd)personen in deze boeken. In ‘Blokken’ heten de leiders van de groep-A: Gluschaint, De Marcas, Tannenhof, Tekalopte en Ypsilinti.
In ‘Knorrende Beesten’ komen de namen Bobsien en Sofia Eufemia voor, en wat betreft vreemde namen spant Bint de kroon: een greep uit de vele namen is Regimius, Schattenkeinder, Whympysinger, Bolmikolke en Van der Kabargenbonk Deze moeilijk te beschouwen namen staan in contrast met de makkelijke zinsopbouw, wat ook aangeeft dat Bordewijk in zijn boeken steeds bezig is tegenstellingen te creëren. In ‘Bint’ maken de namen een grote indruk op de hoofdpersoon, hier worden namen als een soort machtsmiddel gebruikt. In zowel ‘Blokken’ als ‘Bint’ gaat de oprichter van het strenge regime aan zijn eigen tucht ten onder. In ‘Blokken’ blijkt dit wanneer de Staat geen macht meer blijkt te hebben tijdens de militaire parade, terwijl de directeur Bint ook aan zijn eigen ideologie ten onder gaat, wanneer hij door de gemeenteraad gedwongen wordt op te stappen wanneer er een slachtoffer valt.
Bordewijk creëerde een eigen stijl in o.a. de boeken ‘Blokken’, ‘Bint’ en ‘Karakter. Bordewijk schopte in ‘Bint’ en ‘Blokken’ tegen de politieke stromingen van die periode. Hij wilde de werkelijkheid objectief weergeven. Zijn werk moest een boodschap bevatten. ‘Bint’ gaat over het gezag. Ook in “Blokken“ komt het gezag naar boven. Het gaat over de fouten van deze totalitaire bewinden. In ‘Bint’ gaat de dictator ten onder aan zijn eigen systeem en in ‘Blokken’ komt een individu in opstand tegen het grijze collectief. In ‘Karakter’ komen de wantoestanden van de periode aan de orde, gebracht in een verhaal over de relatie tussen vader en zoon. In al deze boeken komen de wantoestanden van zijn tijdperk aan de orde.

“Tucht en vooral zelftucht zijn de meest voorkomende motieven bij Bordewijk. Het zijn motieven die een rol spelen om angst en ondergang te overwinnen en de chaos meester te blijven. Angst is steeds een onmisbare factor, omdat angst in de opvatting van Bordewijk het leven pas echt vervolledigt. De stijl is kort, zakelijk, zoveel mogelijk versierende adjectieven mijdend. Daarnaast maakt Bordewijk gebruik van een strakke zinsbouw, waarbij hij plastische beeldspraak hanteert.” (G.J. van Bork, Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I))

Plaats binnen een literaire stroming

Nieuwe Zakelijkheid

Deze realistische stroming vormde in de periode 1923-1940 een reactie op zowel het expressionisme als het constructivisme. Schrijvers van de Nieuwe Zakelijkheid zijn fel gekant tegen vormexperimenten en extreme kunst. De teksten zijn geschreven in alledaagse taal. Er werd 'objectief' en uiterst nauwkeurig gehandeld. Schrijvers zijn, vooral ten opzichte van het opkomende fascisme kritisch, en streven naar een volkomen objectief realisme, zonder enig spoor van idealisme of sentiment.
Symboliek

Symboliek is in dit boek een zeer belangrijke factor. De symboliek is terug te vinden in de relatie tussen de Staat en de opstandelingen. Er komen vier tegenstellingen voor waarbij telkens de eerste de Staat beschrijft: Machine-mens, vierkant-rond, koud-warm en donker-licht. De schrijver tekent de staat dus af als een koude, donkere machine die ongeremd doordendert en niet zelf kan kiezen (rond) maar enkel twee mogelijkheden kan kiezen: ja of nee (vierkant) , de opstandelingen zijn mens, ze leven (de schrijver laat dit merken door te schrijven over microben, celdeling en splijting) en kiezen voor het goede. Wanneer de schrijver de stadskern bij nacht beschrijft, gebruikt hij warmte en licht door prostituees te beschrijven als vuurvliegjes. Letterlijk wordt de stadskern vergeleken met “De hersenen van een hooggeordend zoogdier” De tegenstelling levende, veranderende en stervende (onder andere de ‘Groep-A’) tegenover het dode, verstarde en eeuwige is te beschouwen als de hoofdlijn van dit boek. Uiteindelijk lijkt toch het levende te winnen, want aan het einde blijken er in het geordende geheel van een militaire optocht, die natuurlijk uit vierkante vormen bestaat, veranderingen te ontstaan. Op sommige plaatsen worden rechte lijnen een boog, zelfs ontstaat er op een enkele plaats een voorzichtige cirkel. Ook blijken er op het dak van sommige gebouwen koepels te staan. De uiteindelijke conclusie is dat de staat aan zichzelf ten onder zal gaan omdat onder een volmaakt oppervlak het onvermijdelijk is dat er kiemen van onrust zijn. De Staat is niet opgewassen tegen zijn eigen ideologie.

Evaluatie

Ik vind “Blokken” een erg mooi boek. Zeker omdat dit boek al zeventig jaar geleden is verschenen, is het erg knap van de schrijver zo ver in de toekomst te kijken. Hoe de schrijver de staat beschrijft, zit erg goed in elkaar. Terwijl de zogenaamde verteller eigenlijk het hele boek objectief verslag doet van de gebeurtenissen wordt op een zeer subtiele manier wel duidelijk hoe deze erover denkt. Dit gebeurt door het gebruikt van omschrijvingen. Deze zijn koud en confronterend wanneer er over de staat gesproken wordt, terwijl er een behaaglijke manier van schrijven gebruikt wordt als het over de opstandelingen gaat, zelfs wanneer deze door de staat hardhandig om het leven gebracht worden.

Het onderwerp van Blokken vond ik aardig interessant. Het is een best actueel thema over een dictatoriale staat. Het onderwerp was herkenbaar, omdat er in de realiteit ook veel landen en staten zijn waar een dictator een land met ijzeren vuist regeert en opstandelingen vermoord. Ook had het boek een diepgaand onderwerp, wat ik altijd een meerwaarde vind van een boek.
Het begin van het boek vond ik lastig. Hij omschreef alles erg poëtisch wat het snel doorlezen erg hinderde. Later werd dit minder en werd het een stuk makkelijker om te lezen. Er zaten delen in die saai waren, waarin Bordewijk te diep inging op bepaalde aspecten. Maar dit kwam niet vaak voor. Het eind van het boek was moeilijk te voorspellen, en uiteindelijk toch wel verrassend. Uiteindelijk was de Staat toch aan de verliezende kant.
Zonder twijfel vind ik dit het beste en leukste boek dat ik tot nu toe gelezen heb bij Nederlands. Een fantastische schrijver, die erg pakkend en boeiend kan schrijven!

REACTIES

J.

J.

Precies dezelfde samenvattingen als twee andere verslagen hierop scholieren.com, die eerder geplaatst zijn dan deze. Je moet maar durven. Bespaar ons en jezelf graag de moeite..

14 jaar geleden

J.

J.

Dit heeft mij ver op weg geholpen, dankjewel!

8 jaar geleden

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.