Sir Gawain and the Green Knight door Anonymous

1) Zakelijke gegevens
a) Het werk is door een anonieme auteur geschreven.
b) Sir Gawain and the Green Knight, Penguin Books Ltd, Harmondsworth (Engeland) 1987-15e druk van 2e editie (eerste editie 1959), 115 pagina’s (inclusief introductie), vertaling in mo-dern Engels en noten door Brian Stone, oorspronkelijke uitgave: eind veertiende eeuw.
c) Arthur-roman

2) Eerste reactie
a) Keuze

Ik vond het wel aardig een middeleeuws werk op mijn lijst te zetten. Dhr. Fase raadde me ‘Sir Gawain and the Green Knight’ aan.

b) Inhoud


Ik vind ‘Sir Gawain’ wel een aardig verhaal. Het leest vrij makkelijk en is goed te begrij-pen. Het is niet moeilijk om de moraliserende bedoeling van het verhaal te doorgronden, maar hierover meer in de rest van dit leesverslag.

3) Verdieping
a) Samenvatting

Het is Kerstmis en koning Arthur en zijn ridders zijn bijeen op het slot Camelot, waar zij feest vieren. Na het uitwisselen van geschenken op Nieuwjaarsdag, komt ‘the Green Knight’ binnen. Deze ridder heeft alleen een bijl als wapen en is helemaal in het groen getooid. Hij daagt de aanwezigen uit hem een slag met de bijl te geven. Een jaar later zal de betreffende persoon die terugkrijgen. Sir Gawain, een neef(je) van de koning, neemt de uitdaging aan en slaat het hoofd van de ridder eraf. Deze echter, pakt zijn hoofd op en zegt dat Gawain na een jaar naar ‘the Green Chapel’ moet komen.

Het jaar verstrijkt snel. Na Kerstmis gaan vastentijd, zomer en oogsttijd voorbij. Na tien maanden, op Allerheiligen, wordt op Camelot ter ere van Gawain een feestmaal aangericht. Hierna gaat hij op zijn paard Gringolet op zoek naar de Green Chapel. Zijn schitterende wa-penrusting is getooid met een ‘pentangle’, een vijfpuntige ster die het ware geloof en de tri-omf over het kwaad aanduidt.
Op kerstavond komt hij bij het kasteel van Sir Bertilak de Hautdesert. Deze vertelt hem dat hij niet ver van de Green Chapel verwijderd is en tot Nieuwjaar kan blijven. Bertilak zal op jacht gaan en zijn vrouw blijft thuis om Gawain te vermaken. Ze spreken af dat ze aan het eind van elke dag alles wat ze hebben ‘buitgemaakt’ aan elkaar zullen geven.

De volgende morgen verschijnt de vrouw van Bertilak in Gawains kamer. Zij vraagt hem om liefde. Gawain staat voor een dilemma: enerzijds mag een ridder de wens van een jonk-vrouw niet afwijzen, anderzijds is het zijn eer te na om in te gaan op de verlangens van de vrouw van zijn gastheer. Ze kussen elkaar slechts. ’s Avonds geeft hij deze kus door aan Ber-tilak. De tweede dag krijgt hij twee keer een kus. De derde dag geeft de vrouw hem een zij-den gordel, waardoor hij onschendbaar wordt, en drie kussen. De gordel geeft hij ’s avonds niet aan zijn gastheer.

De volgende morgen vertrekt Gawain in gezelschap van een gids. Deze vertelt hem de gruwelijkste verhalen over de Green Chapel, maar Gawain laat zich niet van zijn stuk bren-gen: hij wil zijn belofte houden. Gesterkt dat hij onschendbaar is door de gordel, vindt hij de kapel: het is een mysterieuze holle grafheuvel. Buiten hoort hij hoe een bijl geslepen wordt. Sir Gawein knielt neer om de slagen te incasseren. De eerste twee zijn mis. De derde brengt hem slechts een kleine wond toe.
Hierna zegt de Groene Ridder dat hij Bertilak zelf is. De eerste twee slagen staan sym-bool voor de eerste twee dagen, waarin hij zich goed gedroeg. Op de derde dag beging hij een kleine misstap, zodat de derde slag hem een kleine verwonding toebracht. Gawain be-kent zijn schuld. Bertilak zegt te zijn aangezet door Arthurs aartsvijandin Morgan the Fay, die hoopte op deze wijze het hof van de koning beschaamd te maken. Gawains deugdzaam-heid heeft haar opzet echter verijdeld.

Ondanks de goede afloop van het avontuur keert Gawain beschaamd terug naar koning Arthur. Hier zegt hij wat hem is overkomen en dat hij voortaan de groene gordel als teken van zijn zwakte zal dragen. Het hele hof besluit hem hierin te volgen.

b) Onderzoek van de verhaaltechniek
Taal en stijl
Het werk is in de allitererende versvorm van de mondelinge overlevering geschreven (hierdoor is het makkelijker te onthouden). De 2530 verzen zijn onderverdeeld in vier hoofd-stukken, die weer zijn verdeeld in strofen.
Elke strofe bestaat uit een wisselend aantal allitererende versregels, waarvan de laatste beklemtoonde lettergreep vaak de klank aangeeft van de alliteratie (eigenlijk consonant) van de volgende versregel. Midden in de regel is een caesuur. Daarop volgt dan een zogeheten ‘bob’, een korte regel bestaande uit een versvoet, en een ‘wheel’, vier regels die elk bestaan uit drie allitererende versvoeten. De ‘bob’ en de ‘wheel’ rijmen volgens het schema ababa.
De vertaler heeft zijn best gedaan zoveel mogelijk van de bovenstaande kenmerken in zijn vertaling te verwerken. Het metrum een de allitererende versregels zijn hierbij verloren gegaan.
De dichter heeft in zijn werk verschillende stijlen gecombineerd. De allitererende versre-gels komen uit de noordelijke (Angelsaksische) traditie. Het rijm komt uit de zuidelijke (Romaanse) traditie. Ook zijn Griekse invloeden (Klassieke Oudheid) aan te wijzen.

De ruimte
Het verhaal vindt plaats in respectievelijk Camelot (plaats niet bekend), het kasteel van Bertilak (Noord-Wales), de Green Chapel en weer in Camelot.
In de veertiende eeuw is het verhaal opgeschreven. Het verhaal is echter veel ouder, want in de mondelinge overlevering bestond het al lang. Het is niet precies bekend wanneer het verhaal is opgeschreven. Het valt wel globaal te plaatsen. Koning Arthur, de Keltische leider, vocht tegen de Angelsaksen. Deze gevechten vonden plaats in de vijfde en zesde eeuw. In deze tijd zal het verhaal zich dus ongeveer afgespeeld hebben.
Het tijdsbestek waarin het verhaal zich afspeelt, is iets meer dan een jaar. De verteltijd is veel korter: er worden dus grote tijdssprongen gemaakt. Deze tijdverdichting treedt voor-al op aan het begin van ‘Fit 2’. Hierin wordt heel snel het jaar volgende op het feest op slot Camelot beschreven. Het verhaal heeft een gesloten einde.


De verhaalfiguren
Er zijn in het boek twee belangrijke verhaalfiguren: Sir Gawain en de Green Knight, alias Sir Bertilak de Hautdesert. Beiden zijn flat characters, stereotypen.
Sir Gawain is een Keltische ridder. Hij is de zoon van de zus van koning Arthur. Hij staat symbool voor een deugdzame, eerlijke en trouwe ridder. Aan het eind van het verhaal begaat hij een kleine misstap en dat vergeeft hij zichzelf nooit meer.
Sir Bertilak de Hautdesert is door de vijandin van Arthur aangezet zijn hof te schande te maken. Hij verschijnt helemaal in het groen, de kleur van de Keltische onderwereld. Waar-schijnlijk vertegenwoordigt de Green Knight hierin een Keltische vruchtbaarheidsgod.

De situaties
Er zijn verschillende situaties in het boek. Ze lopen synchroon met de plaatsen zoals be-schreven onder het kopje ‘Ruimte’.
De vertelwijze
Het verhaal is geschreven in een auctoriaal vertellerperspectief. Je ziet alles door de ogen van de alwetende verteller. Soms komt er ook een ik-vorm in voor: de dichter/verteller zegt iets over zijn verhaal. Een voorbeeld hiervan is te lezen in regel 130 (par. 7): “Of their meal I shall mention no more just now.” De verteller is hier aan het woord.

c) Thematiek
Thema
Het thema van ‘Sir Gawain and the Green Knight’ is als volgt te verwoorden: De meest trouwe en eerlijke mensen (het christelijke ridderideaal) kunnen een misstap begaan; niemand is volmaakt.

Motieven

In het verhaal heeft de dichter drie motieven gecombineerd die in de middeleeuwse lite-ratuur een belangrijke plaats innamen. In zijn werk heeft hij Keltische, hoofse en christelijke motieven verwerkt tot een verhaal.
Het motief van het ‘onthoofdingsspel’ is afkomstig uit de Keltische sagenwereld. De Green Knight vertegenwoordigt hier waarschijnlijk een heidense vruchtbaarheidsgod. Groen is tevens de kleur van de Keltische onderwereld.
Het motief van de kuisheidsproeven is waarschijnlijk ontleend aan de twaalfde-eeuwse ridderromans uit met name Frankrijk. Deze proeven vormen een toets voor het hoofse ridde-rideaal.
Ook het derde motief, het uitwisselen van ‘buit’, komt veelvuldig voor in de middel-eeuwse literatuur. Dit motief vormt in ‘Sir Gawain’ de schakel die de eerste twee motieven met elkaar verbindt en die van het hele verhaal een toets maakt voor het christelijke ridderi-deaal.
Gezien vanuit dit christelijke (Rooms-katholiek) ridderideaal lijkt Sir Gawain de ideale ridder. In alle gevaren stelt hij zijn hoop op de maagd Maria en ondanks alle verzoekingen van de kasteelvrouwe weet hij zijn kuisheid te bewaren. Ten slotte faalt hij echter door de groene gordel aan te nemen. Door het dragen van de gordel verlaat Sir Gawain zich niet meer op de maagd Maria en zoekt hij alsnog zijn heil in een magisch tovermiddel en de gun-sten van een wereldlijke vrouw.

Titelverklaring
De titel is eenvoudig te verklaren. Het verhaal draait om de beide ridders Sir Gawain en de Green Knight. Vandaar de titel ‘Sir Gawain and the Green Knight’.

d) Plaats in de literatuurgeschiedenis

De dichter van ‘Sir Gawain’ is onbekend gebleven. Het is ook niet precies bekend wan-neer het werk geschreven is. Het verhaal is in dichtvorm geschreven in een Noord-Engels dialect dat in de late Middeleeuwen werd gesproken in Cheshire en Zuid-Lancashire. Uit een en ander valt af te leiden dat het verhaal omstreeks 1375 op schrift gesteld moet zijn. In de mondelinge overlevering bestond het al zo’n 800 jaar.
Uit de complexiteit van vorm, stijl en plot valt af te leiden dat de dichter niet zomaar een ‘dichter van de straat’ was. Waarschijnlijk was het een hoge geestelijke of hofdichter.


Het werk past goed in de tijd waarin het opgeschreven is (eind van de Middeleeuwen). Verschillende stijlen en thema’s uit de Middeleeuwen zijn in het epische gedicht verwerkt. Zie hiervoor ook bij ‘Taal en stijl’ en ‘Thematiek’.
In het werk kunnen ook voorzichtig al een paar kenmerken uit de Renaissance aangewe-zen worden. Zo wordt er wat betreft vorm en inhoud teruggegrepen op de klassieken (Grie-ken en Romeinen). Een voorbeeld hiervan treffen we gelijk in het begin van het epos aan. De dichter begint met de Trojaanse Oorlog. Hierna gaat hij via de stichting van Rome door Ro-mulus en de Republiek onder Brutus naar het (vroeg) middeleeuwse Engeland (t.t.v. Koning Arthur, 5e à 6e eeuw), waarin het verhaal zich afspeelt.

‘Sir Gawain and the Green Knight’ wordt over het algemeen gezien als een van de hoog-tepunten uit de Middelengelse literatuur.

4) Beoordeling

Ik ben nu toegekomen aan de beoordeling van ‘Sir Gawain and the Green Knight’. Ik zal pro-beren mijn mening goed toe te lichten met afdoende argumenten.

Als eerste wil ik stellen dat ik ‘Sir Gawain’ met plezier heb gelezen. Ik vind het epische ge-dicht goed in elkaar zitten. Het is spannend om te zien hoe Gawain uiteindelijk zonder noe-menswaardige kleurscheuren uit het avontuur te voorschijn komt.
Een van meest ingrijpende elementen vind ik de situatie nadat Gawain de drie bijlslagen ge-incasseerd heeft. Het is ontroerend om te zien hoe Gawain, hoewel hij maar een kleine misstap begaan heeft, beschaamd zijn excuses aanbiedt aan Sir Bertilak de Hautdesert.

Ik vind het verhaal erg knap opgebouwd. De auteur handhaaft zijn volgens strakke regels bepaalde stijl met consequente hand. Het is jammer dat de allitererende versvormen en het metrum in de vertaling verdwenen zijn. Dit zou de tekst veel poëtischer en mooier hebben gemaakt. Anderzijds zou het verhaal ook moeilijker te lezen zijn. Ook is het erg moeilijk een gedicht te vertalen en dergelijke kenmerken te behouden. Dit is praktisch onmogelijk. Je moet dan ver van het oorspronkelijke afwijken. Daarom heeft de vertaler de keus gemaakt de allitere-rende versvormen en het metrum weg te laten.

De uitgebreide beschrijvingen van situaties, kleding en dergelijke vond ik wat saai om te le-zen. Deze beschrijvingen zijn kenmerkend voor de middeleeuwse literatuur, maar ik denk dat de meeste moderne lezers deze passages niet bijzonder boeiend zullen vinden.

Verder is het verhaal ook niet zo heel realistisch omdat Gawain en ook de Green Knight op bovennatuurlijke wijze onschendbaar blijken te zijn door het dragen van de groene gordel. Op de Middeleeuwers maakte dit echter helemaal geen onrealistische indruk. In die tijd was het heel gewoon zulke mythische passages in een verhaal te verwerken. Men was in die tijd erg bijgelovig en vond het spannend om te zien hoe de trouwe ridder op bovennatuurlijke wijze gered werd. De moderne lezer ziet niet zoveel in dergelijke passages, omdat westerse mensen over het algemeen niet zo bijgelovig zijn.

Het thema van het verhaal vind ik goed. De bedoeling van het verhaal is moraliserend. De dichter wil duidelijk maken dat zelfs de meest trouwe, loyale mensen (die voldoen aan het christelijke ridderideaal) misstappen kunnen maken. Dit thema is natuurlijk erg realistisch: niemand is volmaakt.
De dichter heeft zijn bedoelingen echter niet tot een ‘moraliserende preek’ verwerkt. De mo-raal komt pas na een spannend verhaal vol afwisselingen.

Alles bij elkaar kan ik iedereen aanraden ‘Sir Gawain and the Green Knight’ te lezen. Het boek leest makkelijk, is spannend en heeft een diepere boodschap: wat wil je nog meer? Ik denk niet dat het epos geschikt is om vaak herlezen te worden. De tweede keer zul je, nu je de afloop en de bedoeling van het verhaal kent, nog allerlei nieuwe elementen en motieven opmerken. Wanneer je het boek echter nog vaker gaat herlezen, wordt het, naar mijn mening, wat saai.