Nemesis door Agatha Christie

Na de rouwdienst voor Elizabeth praat een van de kerkgangers, de bejaarde dominee Brabazon, met Miss Marple. Hij vertelt haar dat Elizabeth op weg was naar hem. Ze wilde meer weten over de verhouding tussen Verity en Michael Rafiel. De dominee vertelt Miss Marple dat de twee echt van elkaar hielden en dat ze in het geheim met elkaar wilden trouwen. De dominee zag wel dat Michael een slechte inborst had maar wilde het huwelijk daar niet op laten afketsen. Op de afgesproken dag kwam het bruidspaar echter niet opdagen. Miss Marple denkt dat Elizabeth hiervan al op de hoogte was. De dominee denkt dat Michael schizofreen was en Verity daarom vermoord heeft. Miss Marple begint te geloven dat Michael Verity niet vermoord heeft. Hij hield immers kennelijk echt van haar en zo iemand verminkt het gezicht van zijn geliefde niet!

Een deel van het reisgezelschap zet de reis voort. Miss Marple en enkele anderen blijven achter. Miss Marple wil het mysterie oplossen en ze denkt dat ze wel ongeveer weet hoe de vork in de steel zit. Ze wordt door Anthea uitgenodigd weer bij haar en haar twee zusters te komen logeren. Miss Marple accepteert de uitnodiging. Ze praat met de drie zusters, vertelt hun hoe zij denkt dat de zaak in elkaar zit en komt zo te weten wat ze moet weten. De dames Cooke en Barrow komen ook langs bij de zusters en juffrouw Cooke waarschuwt Miss Marple op te passen met de geserveerde dranken. Als Miss Marple wil gaan slapen haalt Clotilde nog een glas melk voor haar. Miss Marple drinkt het glas echter niet op en wacht in haar bed. Een aantal uren later sluipt iemand de kamer van Miss Marple binnen. Het is Clotilde. Miss Marple ontmaskert haar vervolgens als de moordenaar van zowel Verity Hunt, Nora Broad als Elizabeth Temple.

Clotilde kon het niet verkroppen dat Verity met Michael Rafiel wilde trouwen. Clotilde wilde Verity namelijk niet kwijt. Daarom vermoordde ze Verity en begroef haar in de achtertuin. Vervolgens vermoordde ze Nora, kleedde haar als Verity, verminkte haar - anders was natuurlijk duidelijk geworden dat ze Verity niet was - en identificeerde haar vervolgens als Verity. Dat Michael de schuld kreeg, kwam Clotilde natuurlijk goed uit. Clotilde was ook bang dat Elizabeth Temple achter de waarheid gekomen was. Daarom moest zij eveneens sterven. Clotilde wrikte daarom de rotsblokken los die Elizabeth uiteindelijk fataal werden. Als Clotilde vervolgens dreigend op Miss Marple af komt, blaast Miss Marple op een fluitje. De dames Cooke en Barrow verschijnen daarop onmiddellijk; ze hadden zich in het huis verstopt. Zij zijn de beschermengelen van Miss Marple en waren met dat doel vooraf door Jason Rafiel ingehuurd. Clotilde ziet dat het spel uit is, drinkt de voor Miss Marple bedoelde vergiftigde melk zelf op en sterft. Nu de werkelijke toedracht dankzij Miss Marple bekend is geworden, wordt Michael Rafiel vrijgelaten. Tot slot ontvangt Miss Marple de haar door Jason Rafiel nagelaten twintigduizend pond omdat ze zijn opdracht tot een goed einde gebracht heeft.

Beoordeling van het boek

Christie was waarschijnlijk de beroemdste Engelse schrijfster van detectiveromans en –verhalen ter wereld. Haar bekendste detectives zijn Hercule Poirot, Miss Jane Marple - die in dit boek de hoofdrol speelt - en het speurdersechtpaar Tommy en Tuppence Beresford. Christie schreef overigens ook enkele toneelstukken, “gewone” romans (onder het pseudoniem van Mary Westmacott) en gedichten. Christie’s boeken zijn in meer dan honderd talen vertaald en er zijn meer dan een miljard exemplaren van verkocht. Dat maakt Christie tot een van de meest gelezen auteurs ter wereld.

Christie begon overigens met het schrijven van detectiveverhalen naar aanleiding van een weddenschap met haar zuster. Christie was in 1914 getrouwd met de man wiens achternaam ze voortaan altijd zou blijven gebruiken - ondanks hun scheiding in 1928 - en werkte vervolgens als oorlogsvrijwilligster in een ziekenhuisapotheek. Daar leerde ze veel over allerlei soorten vergiften. Daar zou ze later in haar boeken een dankbaar gebruik van maken. In 1916 schrijft Christie haar eerste detectiveroman (“The Mysterious Affair at Styles”), maar slaagt er niet in het gepubliceerd te krijgen. Pas in 1920 is er een uitgever die het aandurft, maar dan is het succes van Christie’s boeken ook niet meer te stoppen. De rest is geschiedenis.   

Opvallend is dat het boek ogenschijnlijk voortborduurt op een eerder verschenen boek van Christie, “A Caribbean Mystery”. Miss Marple ontmoette in dat boek de inmiddels overleden Jason Rafiel. Christie gebruikte overigens voor dat Caraïbische verhaal een fictief eiland, namelijk Saint Honoré. Het is een in werkelijkheid niet bestaand eiland. Omdat Christie, zeker in het begin, veelvuldig refereert aan dit eerdere boek, zou ik me kunnen voorstellen dat dat vervelend is voor lezers die dat boek niet kennen. Nu is dit boek wel te lezen zonder het eerdergenoemde, maar enigszins irritant zijn de verwijzingen wel. Gelukkig houden de verwijzingen na een derde van het boek geheel op.

De titel van het boek slaat op Miss Marple zelf. In “A Caribbean Mystery” omschrijft ze zichzelf namelijk als Nemesis, de wraakgodin. Ze strijdt tegen onrecht en past gerechtigheid toe. Rafiel gebruikt de titel van dit boek daarom ook als codewoord in zijn eerste brief aan Miss Marple. Daarmee wordt ook een goede verklaring gegeven voor de titel van het boek. Dit wordt nog versterkt door een citaat aan het einde van hoofdstuk twee: “Laat gerechtigheid zijn als een waterval. En rechtvaardigheid als een eeuwigdurende stroom”. Deze tekst komt, als ik het goed zie, uit het bijbelboek Amos 5 vers 24: “But let justice roll down like waters, and righteousness like an ever-flowing stream”. Christie gebruikte wel vaker teksten uit de Bijbel in haar boeken en ook deze past feilloos in het verhaal. In een van de voorlaatste hoofdstukken - als Miss Marple de moordenaar ontmaskert - maakt Miss Marple zich ook als “Nemesis” bekend aan de moordenaar. Hiermee versterkt ze de titel van het boek nogmaals. Wellicht is het ook bedoeld als een mooie afsluiting van de carrière van Miss Marple. Dit was namelijk het laatste boek dat Christie over Miss Marple schreef.    

De titel van het boek slaat op Miss Marple zelf. In “A Caribbean Mystery” omschrijft ze zichzelf namelijk als Nemesis, de wraakgodin. Ze strijdt tegen onrecht en past gerechtigheid toe. Rafiel gebruikt de titel van dit boek daarom ook als codewoord in zijn eerste brief aan Miss Marple. Daarmee wordt ook een goede verklaring gegeven voor de titel van het boek. Dit wordt nog versterkt door een citaat aan het einde van hoofdstuk twee: “Laat gerechtigheid zijn als een waterval. En rechtvaardigheid als een eeuwigdurende stroom”. Deze tekst komt, als ik het goed zie, uit het bijbelboek Amos 5 vers 24: “But let justice roll down like waters, and righteousness like an ever-flowing stream”. Christie gebruikte wel vaker teksten uit de Bijbel in haar boeken en ook deze past feilloos in het verhaal. In een van de voorlaatste hoofdstukken - als Miss Marple de moordenaar ontmaskert - maakt Miss Marple zich ook als “Nemesis” bekend aan de moordenaar. Hiermee versterkt ze de titel van het boek nogmaals. Wellicht is het ook bedoeld als een mooie afsluiting van de carrière van Miss Marple. Dit was namelijk het laatste boek dat Christie over Miss Marple schreef.    

Het verhaal komt nogal traag op gang, vind ik. Christie spint de verhaallijn behoorlijk uit en dat is kenmerkend voor haar latere boeken. Het gaat er dan niet meer zo zeer om om de vaart in een verhaal te houden, maar veel meer om de karakters uit te tekenen. Ook worden hier door Christie de gevolgen van de ouderdom uitvoerig genoemd en becommentariëerd. Uiteraard wordt dit geprojecteerd op Miss Marple, maar waarschijnlijk bevat deze beschrijving ook autobiografische elementen. Het boek werd immers gepubliceerd toen Christie de tachtig al gepasserd was. Voordat Miss Marple door heeft wat nu precies de opdracht is en waar het allemaal om draait, zijn we op bladzijde 100 gearriveerd. Christie neemt dus ruim de tijd voordat ze bij de kern van het boek aankomt. Ik kan me daarom goed voorstellen dat veel lezers het tempo van dit boek te traag zullen vinden.

Christie doet me hier een beetje denken aan mijn favoriete schrijver P.G. Wodehouse (1881 – 1975). Wodehouse was net als Christie Brit van geboorte. Hij schreef veel komische romans en verhalen en werd daar wereldberoemd mee. Wodehouse en Christie kenden elkaar en Wodehouse gaf in interviews altijd aan dat hij haar werk graag las. Wodehouse was een Shakespeare-kenner en hij gebruikte veel citaten van Shakespeare in zijn werk. Het grappige is nu dat Christie in dit boek ook diverse verwijzingen naar Shakespeare opneemt. Zo wordt Anthea Bradbury-Scott aan het einde van hoofdstuk twaalf vergeleken met Ophelia uit Shakespeare’s “Hamlet”. Ze is namelijk een wat warrige en gekwelde figuur, net als Ophelia dat was in het genoemde toneelstuk.

Mijn oordeel over dit boek is positief. Het is een goed verhaal. Het enige aspect dat ik een beetje vreemd vind is de felgekleurde trui die de moordenaar droeg toen zij de rotsblokken loswrikte. Hoe kan het dat een zo slimme moordenaar een felgekleurde trui gaat dragen bij de poging tot moord? Zo’n trui zou onmiddellijk opvallen en dat is dan ook gebeurd. Vervolgens wordt de trui via de post naar de kledinginzameling van een liefdadigheidsinstelling gestuurd. Dit punt wordt in het boek niet verder opgehelderd en blijft daarom een vreemd feit. Clotilde zou toch normaliter nooit hebben willen opvallen bij haar poging tot het vermoorden van Elizabeth Temple? Het verhaal is dus niet helemaal sluitend, maar afgezien daarvan is het een alleszins leesbaar boek. Helemaal verrassend is de oplossing overigens niet, want ik zag ‘m zelf ook wel zo ongeveer aankomen. Verder blijft het vreemd waarom Jason Rafiel Miss Marple op zo’n vreemde manier aan het werk zet. Wist hij dat zijn zoon Michael onschuldig was? Zo ja, waarom huurde hij dan niet veel eerder een leger advocaten in om zijn zoon vrij te krijgen? Het is een vreemde manier van doen: wachten tot je zelf dood gaat en dan een vreemde belasten met een onderzoek zonder details te geven. Al met al geen topboek dus. Daarvoor blijven nog te veel vragen open.