Murder on the Orient Express door Agatha Christie

Gegevens van het boek
Auteur: Agatha Christie (1890 – 1976)
Oorspronkelijke titel: Murder on the Orient Express
Voor het eerst gepubliceerd in: 1934
Nederlandse titel: Moord in de Oriënt-Express
Vertaling: J. Rijman
Omslagillustratie: onbekend
Uitgever: De Geïllustreerde Pers NV, Amsterdam, 1966, 1e druk, Dubbele Detective Pocket 4
Aantal pagina’s: 150
Genre: detectiveroman

Samenvatting van het boek
Hercule Poirot, de beroemde Belgische particulier detective, stapt in Istanboel op de beroemde Oriënt- Express om terug te keren naar huis. Er zijn veel passagiers in de trein en Poirot moet noodgedwongen de eerste nacht een tweepersoonsslaapcoupé delen met Hector MacQueen, de secretaris van de rijke Amerikaan Samuel Ratchett. De nachten daarna heeft Poirot zijn eigen slaapcoupé.

Wanneer de trein in de buurt van Belgrado is, steekt er een sneeuwstorm op, waardoor de trein vast komt te zitten. Die nacht wordt Poirot wakker van een geluid uit de coupé naast hem, waar Ratchett slaapt. Ratchett roept vervolgens, dat er niets aan de hand is, waarna de rust weerkeert. De volgende morgen blijkt Ratchett echter dood te zijn. Hij is tijdens zijn slaap met twaalf messteken vermoord.

Poirot onderzoekt de zaak en komt al gauw tot een aantal merkwaardige bevindingen. Zo verschillen de messteken onderling nogal. Sommige zijn dieper dan andere. Ook zijn sommige steken toegebracht door rechtshandige personen en andere door linkshandige. Het lijkt er dus op, dat de messteken door verschillende personen zijn toegebracht. Ook liggen er diverse voorwerpen die niet in de coupé van Ratchett thuishoren, bijv. een knoop van een conducteursuniform en een dameszakdoekje waarop een “H” geborduurd is. Poirot staat voor een raadsel en vermoedt, dat alles bedoeld is om hem op een dwaalspoor te brengen.

Poirot ondervraagt de belangrijkste passagiers van de trein: Caroline Hubbard (een oudere Amerikaanse vrouw), prinses Natalia Dragomiroff (een oudere Russische dame), gravin Elena Andrenyi (een Hongaarse dame), Mary Debenham (een Britse gouvernante), kolonel Arbuthnot (een Brits officier), Greta Ohlsson (een Zweedse missiezuster), Hildegard Schmidt (de Duitse kamenierster van prinses Dragomiroff), Edward Masterman (de bediende van Ratchett), Antonio Foscarelli (een Italiaanse zakenman) en Pierre Michel (de Franse conducteur van de trein).

Dan ontdekt Poirot aan de hand van door hem aangetroffen stukjes van een verbrande brief, dat Ratchett in werkelijkheid Cassetti heette en vijf jaar eerder in Amerika verantwoordelijk was voor de ontvoering van een driejarig meisje, Daisy Armstrong. Haar ouders betaalden een grote losprijs, maar desondanks vermoordde Cassetti Daisy en vluchtte daarna met het geld het land uit. Sonja, de moeder van Daisy, was toentertijd zwanger en kreeg na het horen van de moord op Daisy een miskraam, waarbij ze zelf ook overleed. Daisy’s vader, kolonel Armstrong, pleegde vervolgens zelfmoord. De gouvernante van Daisy, Susanne, werd door de politie verdacht van betrokkenheid bij de ontvoering. Voordat haar onschuld werd vastgesteld, pleegde zij ook zelfmoord.

Poirot doet vervolgens een beslissende ontdekking. De meeste passagiers blijken op de een of andere manier een connectie te hebben met de ontvoeringszaak van Daisy Armstrong. Masterman en Arbuthnot waren met kolonel Armstrong bevriend. Mevrouw Hubbard blijkt de moeder van Sonja Armstrong te zijn en gravin Andrenyi Sonja’s zuster. Prinses Dragomiroff was Sonja’s peettante. Mary Debenham was Sonja’s secretaresse en de gouvernante van Daisy. Foscarelli was de chauffeur van de familie Armstrong, Hildegard de kokkin, Greta de verpleegster en Pierre de vader van Susanne.

Het is dan voor Poirot niet moeilijk meer om de samenhang en de oplossing van de moordzaak te zien. Hij verzamelt alle betrokkenen om zich heen en legt hun twee oplossingen voor. De eerste is, dat een onbekend gebleven gangster Ratchett vermoord heeft. Kennelijk had deze daar zijn redenen voor. De gangster zou dan na de moord uit de stilstaande trein gestapt en verdwenen zijn. De tweede oplossing is, dat alle genoemde passagiers schuldig zijn aan de moord op Ratchett. Ze hadden namelijk allemaal een wrok tegen Ratchett in verband met de Armstrong-zaak. Omdat Ratchett nooit voor zijn misdaad gestraft was, besloten ze gezamenlijk zelf als rechter op te treden en zelf als beul het doodvonnis te voltrekken. Daartoe staken ze allemaal met een mes in Ratchetts lichaam. Zo bleef ook onduidelijk wie nou precies de fatale steek toediende.

Hoewel mevrouw Hubbard toegeeft, dat de tweede oplossing de juiste is, beseft Poirot terdege, dat er onvoldoende bewijs is voor de tweede oplossing. In een strafproces zullen alle betrokkenen elkaar immers dekken. Los daarvan is, gelet op het rechtsgevoel, de eerste oplossing verkieslijker. Aldus wordt besloten. De politie wordt dienovereenkomstig geïnformeerd, waarna de trein verder rijdt.

Beoordeling van het boek
Dit boek van Christie is een meesterlijke detective met een beslist verrassende ontknoping. Het komt immers in een boek niet vaak voor, dat er zo veel moordenaars zijn en dat die op de een of andere manier allemaal aan elkaar gelieerd zijn. Het knappe is verder, dat de moord zo geconstrueerd wordt, dat niemand van de daders precies weet of hij/zij de fatale steek toegebracht heeft. Dat maakt het dus voor iedere dader ook wat gemakkelijker om te steken. Tot slot bevredigt de gekozen oplossing ook het rechtsgevoel van de lezer, want het is wel duidelijk, dat Ratchett een ontvoerder, moordenaar en dief is en met zijn dood dus zijn verdiende loon heeft gekregen.

Dit boek wordt terecht als een van de beste verhalen van Christie bestempeld. De opzet en uitwerking zijn gewoon briljant. Verder leest het boek als een trein en is het van de eerste tot en met de laatste bladzijde spannend. Ik vind het voor iedereen een absolute aanrader. Het boek is overigens diverse keren verfilmd; de eerste keer was in 1974 met Albert Finney (geboren in 1936) als Poirot.

De ontvoering van Daisy Armstrong is overigens gebaseerd op de werkelijk gebeurde ontvoering van en moord op het zoontje van de beroemde Amerikaanse vlieger Charles Lindbergh (1902 – 1974) in 1932. Charles Junior was twee jaar oud toen hij ontvoerd en vermoord werd. Zijn ouders hadden losgeld betaald, dat later in het huis van de moordenaar aangetroffen werd. Deze werd vervolgens gearresteerd, veroordeeld en geëxecuteerd.

De schrijfster heeft zelf trouwens ook eens vastgezeten in de Oriënt-Express. Dat was in 1929 en vond plaats tijdens een zandstorm in Turkije. Het kan haast niet anders of deze ervaring is mede van invloed geweest op het ontstaan van dit boek.