Der zerbrochne Krug door Heinrich von Kleist

Von Kleist, Heinrich, der zerbrochene Krug – ein Lustspel
Oorspronkelijk jaar: 1811
Wolters Noordhoff, Buchfinken, 1993
Blz: 95
Boekbespreking Duits 1 Der zerbrochene Krug – ein Lustspiel. Het verhaal gaat over een vrouw die met haar gebroken kruik naar de dorpsrechter gaat, omdat ze wil dat de dader zal betalen. De dader echter is de dorpsrechter zelf. De gebroken kruik is de aanleiding van de rechtzaak, waardoor uiteindelijk niet de dader wordt aangewezen, maar andere dingen aan het licht komen. 2 Het genre is dramatiek, want het gaat hier om de handeling, de conflictsituatie waarbij de personen zich zelfstandig gedragen. Het dramatische zit hem er ook in dat de lezer/toeschouwer al weet wie de dader is, terwijl de personen in het stuk dat nog niet weten. Het subgenre is blijspel, komedie, want de schrijver heeft de bedoeling het publiek te amuseren en aan het lachen te maken. In het boek komt dat uit doordat de dorpsrechter zich in allerlei komische bochten wringt om maar niet te hoeven rechtspreken. 3 Ik denk dat de schrijver het heeft geschreven met de bedoeling te laten zien dat bedriegen en liegen niet loont, omdat de waarheid toch wel aan het licht komt. 4 De gebroken kruik is een motief, door de kruik vindt immers de hele rechtzaak plaats. De kruik komt voor in de scènes zes, zeven, negen, elf, twaalf en dertien. In het begin is het vooral Frau Marthe die het over de kruik heeft, op het laatst iedereen, als men beweert dat de dorpsrechter de kruik heeft gebroken. Nog een onderliggende betekenis van de gebroken kruik is: de verloren onschuld, in dit geval die van Eve. De pruik van de dorpsrechter is ook een motief, door de pruik wordt ineens duidelijk waar de dorpsrechter is geweest. In het begin van het verhaal zegt ‘Die Zweite Magd: “Ei, Ihr kamt ja, Besinnt Euch, ohne die Perücke ins Haus.” Hierdoor ga je als lezer/toeschouwer denken, waar is hij dan geweest. Als er dan wordt gesproken over een kapotte kruik bij Eve thuis snap je het wel. Later wordt er door ‘Licht’ gezegd: “Die Frau fand die Perücke im Spalier Bei Frau Margrete Rull.Sie hing gespieβt dicht unter Fenster, wo die Jungfer schläft.“ Doordat die pruik is gevonden, wordt de zaak uiteindelijk opgelost. Ook de onderliggende betekenis van die pruik is: de pruik betekent status, macht, doordat de dorpsrechter de pruik niet meer heeft, heeft hij eigenlijk ook de zaak niet meer in de hand, in zijn macht. 5 Er zijn dertien scènes. In de eerste scène vertelt de dorpsrechter Adam dat hij gevallen is en daarom een wond heeft, Licht vertelt dat de heer Walter van de raad komt. In de tweede scène bereiden ze het bezoek van Walter voor. In de derde scène spreekt Adam zijn angst uit dat hij geen rechter mag blijven. In de vierde scène komt Walter en hij maakt kennis met Adam. In de vijfde scène wordt het proces voorbereid en in de zesde tot en met de elfde scène vindt het proces plaats, waarbij Frau Brigitte in de elfde scène een pruik laat zien die ze gevonden heeft waarop Eve even later zegt dat Adam de kruik gebroken heeft. In de twaalfde scène vlucht Adam weg. In de allerlaatste scène vraagt Frau Marthe zich af waar ze de kruik weer kan laten maken. De opbouw van de scènes is als volgt. In het begin krijgt de lezer/toeschouwer een vermoeden, na wat Adam en Licht zeggen, in ongeveer de vijfde scène ziet de lezer/toeschouwer zijn vermoeden wel bevestigt en wordt het spannend omdat hij nu afwacht wanneer de personen in het stuk er achter komen. Dat gebeurt dus in de elfde scène en daar is dan ook de climax. De spanningsboog loopt eigenlijk van scène een tot scène elf. In de twaalfde en de dertiende scène is de afwikkeling. 6 Het perspectief is de ik-vorm, omdat elke persoon uit zichzelf spreekt. Er is geen echte verteller. 7 Het hele verhaal is chronologisch, daar het een toneelstuk betreft. Een voordeel hiervan is dat je als lezer/toeschouwer helemaal meeleeft met de gebeurtenissen. Ook is uit de houding en manier van zeggen door de toeschouwer op te maken hoe het personage zich voelt, als lezer is dit natuurlijk minder het geval. Een nadeel is dat de echte gevoelens van de personages niet echt naar voren komen. Een enkele keer maar gebeurt dat wanneer Adam tegen Licht praat in scène drie en wanneer Adam voor zich uitspreekt. Bijvoorbeeld: (für sich) “Verflucht! Ich kann mich nicht dazu entschlieBen - ! - Es klirrte etwas, da ich Abscheid nahm -“ Scène zeven. 8 Aan het begin van het boekje staat dat het in een Nederlands dorp bij Utrecht speelt. Het stuk is in 1811 geschreven, dus het is wel zo’n twee eeuwen geleden. Je kunt dat ook wel zien, want er is een dorpsrechter, die is er in deze tijd niet meer. De personen zijn erg realistisch, net als echte mensen hebben zij gevoelens, willen ze macht, hebben ze lusten, zijn ze boos enz. 9 Het stuk zal ergens in de 18e, 19e eeuw spelen. In het stuk is er tijdsverloop van een dag, er wordt op één plaats gespeeld; in het dorp en er is maar een handeling; de rechtzaak en geen nevenontwikkelingen. Het heeft dus een eenheid van tijd, plaats en handeling, zoals het een komedie betaamt volgens de Griekse toneelregels. De mensen in het stuk zijn gewone dorpelingen. Licht, Adam en Walter zullen de enige opgeleiden zijn. 10 Voordat het verhaal begint, heeft de dorpsrechter Adam een brief gemaakt voor Ruprecht, de verloofde van Eve, dat hij naar Indië moet om daar te werken. Adam chanteert vervolgens Eve dat hij er voor zal zorgen dat haar verloofde niet weg hoeft als zij met hem naar bed gaat. Dat doet ze. Maar die avond komt ook Ruprecht en merkt dat de kamerdeur op slot is. Adam vlucht snel, maar wordt geslagen, verstuikt zijn voet en breekt een kruik. De moeder van Eve komt er aan en ziet Ruprecht staan. Zij daagt hem daarom de volgende dag voor het gericht, omdat hij haar kruik zou hebben gebroken. Het verhaal begint als Adam Licht tegenkomt de volgende morgen en hem vertelt dat hij gevallen is en dat hij daarom wonden heeft. Licht zegt hem dat vandaag de heer Walter uit Utrecht komt en zal kijken hoe hij rechtspreekt. Adam is zijn pruik kwijt, die is hij de vorige avond verloren, en gaat blootshoofds rechtspreken. De moeder van Eve, Frau Marthe Rull beschuldigt Ruprecht. Adam vindt dat wel een goed uitkomst en wil hem schuldig verklaren, Walter echter zegt dat de zaak beter uit moet worden gezocht, hij heeft het al een beetje door. Uiteindelijk komt Frau Brigitte met een pruik, die zij heeft gevonden onder Eve’s slaapkamerraam. Dan kan Eve het niet langer inhouden en zegt dat Adam de kruik heeft gebroken. Het proces is ten einde. Adam vlucht, Eve en Ruprecht gaan trouwen en Licht wordt de nieuwe dorpsrechter. 11 Walter. Zijn naam komt van het Duitse woord Verwalter. Hij is als het ware der Verwalter der Gerechtigkeit, de baas der gerechtigheid. Hij is van de soort van rechtersraad en komt naar het dorpje om te oordelen over de rechtspraak van Adam. Walter zorgt er uiteindelijk voor dat het proces doorgaat en de waarheid aan het licht komt. Adam. Zijn naam komt van de Adam uit de Bijbel, zijn zondeval wordt bedoeld. Hij ging natuurlijk met Eve naar bed zonder met haar getrouwd te zijn. Adam is de dorpsrichter, hij is dus met Eve naar bed geweest, zodat hij ervoor zou zorgen dat Ruprecht niet weg moest naar Indië. In werkelijkheid had Adam zelf die brief geschreven. Tijdens het proces probeert hij te voorkomen dat de dader, hijzelf, aangewezen wordt, maar dat lukt niet en uiteindelijk vlucht hij weg. Licht. Zijn naam heeft te maken met dat hij, anders dan Adam, wel de waarheid wil weten en ook eerlijk handelt. Licht is de schrijver bij het proces. Hij is eerst een vriend van Adam, maar hij wordt heel boos op Adam als hij hoort wat hij heeft gedaan. Licht wordt uiteindelijk tot dorpsrechter benoemd. Frau Marthe Rull. Zij is de moeder van Eve en beschuldigt later Ruprecht ervan de kruik te hebben gebroken. Eve. Haar naam komt van de Eva in de Bijbel, ook dit heeft weer te maken met de zondeval, dat zij met Adam naar bed is geweest, zodat hij er voor zou zorgen dat Ruprecht niet naar Indië hoefde. Eve is de dochter van Frau Marthe Rull. Zij weet van het begin af aan wat er is gebeurd, maar vertelt pas op het allerlaatst dat Adam de schuldige is. Uiteindelijk gaat zij trouwen met Ruprecht. Veit Trümpel. Hij is de vader van Ruprecht, hij is een boer. Ruprecht. Hij is de zoon van Veit en verloofd met Eve. Ruprecht heeft een brief gekregen dat hij naar Indië moet. Hij wordt er van beschuldigd dat hij de kruik heeft gebroken, maar tijdens het proces blijkt dat dat niet zo is en uiteindelijk trouwt hij met Eve. Frau Brigitte. Zij is de tante van Eve, uiteindelijk komt zij met de pruik van Adam, die zij onder Eve’s raam heeft gevonden. Hierdoor wordt het proces opgelost. De dienstmeiden en de knecht. De meiden zijn in dienst van Adam, zij zeggen ook al dat hij gisteravond blootshoofds terug was gekomen. 12 Heinrich von Kleist (1777-1811) Kleist werd geboren in Frankfurt.Op zijn elfde stierf zijn vader en op zijn zestiende zijn moeder. Later ging hij in het leger en al op zijn twintigste was hij luitenant. Hoewel hem een glansrijke carrière wachtte in het leger, besloot hij toch daar weg te gaan en ging reizen. Veel boeken en verhandelingen schreef hij, waarvan het romantische ridderdrama 'Das Käthchen von Heilbronn' en 'Über das Marionettentheater' het meest bekend zijn. Maar tijdens zijn leven werd hij niet erkend. Dat gebeurde pas half 19e eeuw, toen had hij al samen met zijn vriendin zelfmoord gepleegd. 13 Dit boek behoort tot de klassieke dramatiek, omdat het toneelstuk gebaseerd is op de klassieke regels. Ook is het van de Romantiek (1800 – 1830), omdat er heel duidelijk symbolisme in zit, de namen, de kruik en de pruik. Verder wordt er gezegd dat het een werk van het realisme is (1820 – 1850), omdat dit werk je aan het denken zet over de wereld om je heen, hoe die in elkaar zit. Een rechter liegt en bedriegt en het onschuldige meisje gaat met hem naar bed. Is het ook zo in de ‘echte’ wereld? 14 Het taalgebruik is iets ouderwetser dan het moderne Duits, want het is in 1811 geschreven. 15 Ik vond het een moeilijk boek om te lezen, omdat ik de taal vaak niet goed begreep en dan de draad kwijtraakte. Het was wel heel interessant om te lezen, want ik was erg nieuwsgierig hoe het nu uiteindelijk afliep. Eerst had ik nog wel medelijden met Adam, maar toen ik begreep dat hij ook nog een nepbrief had geschreven niet meer. Ik zou het best wel eens gespeeld willen zien. Het is toch wel een aanrader om te lezen, want zo kom je te weten hoe het leven in zo’n dorp was in de 19e eeuw.