Vivaldi

Leven

1.vrij zwakke gezondheid
Hij is geboren in Venetië, waarschijnlijk op 4 maart 1678: hij werd pas 2 maand later gedoopt o.w.v. “een ernstige ziekte”. Later sprak hijzelf over “benauwdheid van de borst”: waarschijnlijk astma, gezien zijn rode haarkleur.

2. Zijn familie:
Z’n moeder, Camilla, was de dochter van een kleermaker en trouwde in 1677 met Gianbaltista Vivaldi.
Zijn vader was een kapper en een vooraanstaand violist. (en door sommigen zelfs een virtuoos genoemd werd)
Antonio had drie broers en drie zussen.

3. Priester-componist
*In 1703 werd hij priester
*Vivaldi kreeg niet alleen vioolles van zijn vader maar ook van Legrenzi.
*Zijn vader was violist aan de San Marco; de familie was niet rijk, dus werd Antonio voorbestemd voor het priesterschap. (Hij kreeg trouwens ook vioolles van zijn vader alsook van Legrenzi) (vroeger als men niet veel geld had werd je priester, niet omdat je gelovig was)
*Reeds 6 maand na zijn wijding werd hem verboden nog de mis op te dragen, naar eigen zeggen “vanwege de ziekte waaraan hij als kind had geleden”.
Sommigen beweerden nochtans dat hij een mis onderbrak om een muzikale ingeving te gaan noteren!
*Hij bleef het priesterkleed dragen (dit gaf hem voordelen!) , hij was dus een “wereldlijke” geestelijke; zijn bijnaam was “Il preto rosso” ( de roodharige priester, door zijn vuurrode haardos in Venitiaans blond)

4. een snelle en succesvolle loopbaan…
*Toen zijn werk al gauw bekend begon te worden en in Europa rond circuleerde, maakte hij ondanks zijn zwakke gezondheid drukke reizen, o.a. naar Amsterdam en naar Wenen.
*Hij werd éérst kapelmeester (=dirigent) bij de hertog van Mantua en volgde later zijn vader op als violist aan de San Marco.
* In 1705 werd de eerste verzameling (raccolta) van zijn werk gepubliceerd en er zouden er nog vele volgen.
*(1703-1740) Zijn bekendst baan verwierf hij als directeur van een conservatorium (letterlijk “bewaarschool”) voor weesmeisjes: deze meisjes kregen hoogstaand muziekonderricht, en voor hun orkest schreef Vivaldi een groot deel van zijn muziek.
* In 1714 werd hij ook directeur van de San-Angelo schouwburg van Venetië. Het was natuurlijk een veeleisende functie: Vivaldi tekende contracten, loste scabreuze situaties op, organiseerde repetities en tournees en zette z’n eigen opera’s in scène. Z’n opera’s werden 2 keer zoveel uitgevoerd als die van andere componisten uit z’n tijd. Van 1718 tot 1720 verbleef Vivaldi in Mantua aan het hof van de landgraaf van Hesse-Darmstadt, waar hij kapelmeester was. Daarna keerde hij weer terug naar Venetië.
*Weinig bekend is het feit dat het grootste deel van zijn werk in de eerste helft van de twintigste eeuw werd herontdekt, maar pas in de tweede helft is uitgegeven.

* In 1723 vertrok hij naar Rome, waar hij in 1,5 jaar tijd 3 opera’s creëerde. Bovendien speelde hij voor de Paus. Z’n roem werd internationaal
*De daaropvolgende jaren reisde Vivaldi veel. Na een laatste rondreis door de Nederlanden, waar hij in 1738 het honderdjarig bestaan van de Amsterdamse schouwburg meevierde, gaf hij een ultieme representatie van z’n opera’s.

5. … maar zijn succes smelt als sneeuw voor de zon!
*Jaloersheid op zijn snel succes verdeelde Venetië in twee kampen:
De ene waren vóór Vivaldi, de anderen tegen hem.
*Hij (als priester) had een goede artistieke en misschien ook wel persoonlijke verhouding met een operazangeres; dit leidde tot allerlei roddels, en Vivaldi trok voor een hele tijd weg uit Venetië.
*Een laatste keer was hij nog te beluisteren in het meisjesweeshuis en trok dan weg met een onbekende bestemming, blijkbaar naar Wenen; daar is hij totaal vergenten en verarmd gestorven in 1741, en begraven op de begraafplaats van een weeshuis zonder enig teken van muziek. Later werd het gebeente van de Rode Priester bijgezet in een massagraf.

Werk van Vivaldi

1.Vocale (=gezongen) werken
*Méér dan 40 opera’s (=gezongen theater)
*Kerkmuziek (in die tijd altijd in het Latijn!)
Bv. , >, > (hier gezongen door een altus)
*Vivaldi is meer gekend als componist voor orkestmuziek, maar zijn opera’s, cantates, motetten en oratoria mogen zeker niet vergeten worden. In de Venetiaanse theaters werden twee keer zoveel opera’s van Vivaldi uitgevoerd als van andere componisten uit die tijd.

2.Vooral prachtige instrumentale muziek:
*tientallen –sonates (= kamermuziek voor kleine bezetting)
- concerto grossi (= concerto voor orkest + klein solistengroepje)
- soloconcerti (= concerto voor orkest + 1 solist)
*zijn beroemdste reeks werken is “Het waagstuk van de harmonie en de verbeelding” opus 8 met o.a. 4 concerti: de beroemde “ Vier Jaargetijden” (“Le quatro Stagioni”)
Waaronder het bekende vioolconcerto “De Lente” (“La Primavera”)
*Ze zijn waarschijnlijk voor 1725 geschreven, maar pas in 1725 gepubliceerd. Ze zijn opgedragen aan de Boheemse graaf Venzelav von Morzin. Ter gelegenheid van deze publicatie heeft Vivaldi ze van een 'Sonetto Demonstrativo' voorzien; een verklarend sonnet. Deze werkwijze was nieuw en verhelderend: de muziek moet, wil ze bepaalde beelden of gebeurtenissen beschrijven, realistisch of stilerend te werk gaan. Vivaldi wilde hiermee helpen de muziek te begrijpen en aanwijzingen te geven: hij wilde aangeven waar water, ijs, wind, vogels, honden en bepaalde bewegingstoestanden zoals dansen of zwieren door de muziek werden uitgedrukt, maar ook dat gemoedstoestanden zoals klagen of tevredenheid ten gehore werden gebracht.

3. Weinige werken zijn nog maar over van dit grote talen.
*Van de vele werken zijn er maar ongeveer 550 werken bewaard gebleven waaronder 235 concerto’s voor strijkers
* Weinig bekend is het feit dat het grootste deel van zijn werk in de eerste helft van de twintigste eeuw werd herontdekt, maar pas in de tweede helft uitgegeven.
*sommige fluitsonates zoals Il Pastor Fido worden ten onrechte wel aan hem toegeschreven in plaats van aan Nicolas Chedeville

Vivaldi zijn concerten

1.Algemene voorstelling van de concerten
*Bij de werken van Vivaldi vinden we een duidelijke muzikale vorm met levendige melodieën en ritmische verve.
Twee derde van de concerto’s van Vivaldi zijn voor solo-instrument met orkest. De meeste zijn geschreven voor viool, maar een aanzienlijk aantal ook voor cello, fluit en fagot.

2.Gebruikelijke opstelling van het orkest
*Vivaldi’s gebruikelijke orkest bestond uit 25 snaarinstrumenten met klavecimbel of orgel als continuo, maar in veel van zijn concerto’s maakte hij gebruik van fluiten, hobo’s, fagotten of hoorns, welke zowel als solo-instrumenten als in ensemblevorm gebruikt werden. Vivaldi wist originele combinaties van strijkinstrumenten te maken, waardoor gevarieerde kleurschakeringen ontstonden. De ‘Vier jaargetijden’ zijn hier een voorbeeld van.

3.Delen van een concerto
*De meeste concerto’s zijn als volgt in drie delen opgebouwd: een Allegro, vervolgens een langzaam deel in een aanverwante toonsoort, en als slot weer een allegro welke wat korter en levendiger is dan de eerste. Alhoewel sommige delen in fugatische stijl zijn is de structuur meer homofoon dan contrapuntisch.

4.Hoe onderscheidde Antonio zich van de andere componisten?
* Vivaldi onderscheidde zich niet van zijn voorgangers door virtuositeit of door originele arrangementen, maar meer door een spontane en duidelijke uitwerking van zijn muzikale ideeën. Hij wist de solo partijen op unieke wijze tegen het orkest aan te zetten. De solo’s hadden meer karakter en het drama van de zangpartijen van een opera. In Vivaldi’s stijl waren de veranderingen die plaats vonden in de 18de eeuwse muziek duidelijk hoorbaar. Zijn ‘synfonia’s’ hadden al duidelijk kenmerken van wat later in de klassieke periode de symfonie zou gaan heten. In zijn programmamuziek, bijvoorbeeld de ‘vier jaargetijden’ vond hij een delicaat evenwicht tussen halfserieuze en halfspeelse houding.

Belang van Vivaldi

1. Zijn viool stijl
Bouwt verder op beroemde Italiaanse vioolcomponisten vóór hem.

2. Hij ontwikkelde het soloconcerto,
Vooral voor viool, maar ook voor fagot-cello-fluit en zeldzame instrumenten als sopranioblokfluit - viola d’amore - luit – mandoline.

De meningen over Vivaldi lopen uiteen…

1.behalve waardering kreeg hij ook veel kritiek
*De beroemde componist Stravinsky zei over hem:
“Vivaldi de man die hetzelfde concerto 600 maal schreef…”
*Marcello, zijn grote tegenstander en concurrent in Venetië,
maakte de expressieve uitbeeldende stijl van Vivaldi belachelijk.
*Sommigen hielden niet van zijn vocale muziek.
*Vrijwel onmiddellijk na zijn dood verdween Vivaldi uit de muziekgeschiedenis en de muziekkritiek: hij was uit de mode en men was hem totaal vergeten…

2. Toevallig herontdekt dankzij de muziek van Bach
*Rond 1800 werd ook de muziek van Johann Sebastian Bach herontderkt,
En op één van die partituren stond de toen onbekende naam “Antonio Vivaldi” vermeld; zo is men hem terug op het spoor gekomen!
*De grote Bach bewonderde blijkbaar Vivaldi:
Hij heeft enkele van vivaldi’s vioolconcerti bewerkt voor clavecimbel en voor orgel,
waaruit blijkt dat hij Vivaldi’s muziek kende en waardeerde.
* Bach maakte arrangementen van minstens tien van Vivaldi’s concerto’s. Vivaldi’s invloed is duidelijk zichtbaar in zowel de structuur en de details van veel van Bachs originele concerto’s.