Inleiding
Goebbels was de propaganda leider van de tweede wereld oorlog
Goebbels was de grote man achter Hitler. Als men hem in een paar woorden zou moeten beschrijven dan zou er zeker gezegd worden; een briljante spreker, zeer intelligent en intellectueel, meester in de massamedia, een doorzetter, vaak cynisch, maar zeer overtuigend. De man die zonder morele grenzen de leugens en waarheid zo vloeiend in elkaar kon laten overlopen, dat de mensen erin geloofden. Maar in werkelijkheid was het gewoon een doortrapte leugenaar. Goebbels in zijn jongere Jaren Paul Joseph Goebbels werd geboren op 29 oktober 1897. Zijn moeder Katherina Odenhausen, was van oorsprong half-Nederlands maar was al in haar jeugdjaren naar Duitsland verhuisd. Wat precies de persoonlijke reden was, is niet duidelijk bekend, maar Goebbels gaf later de opdracht geheim te houden wie zijn moeder was. Zijn vader Friedrich Goebbels kwam uit een simpel milieu, maar door hard te werken, kreeg hij een belangrijke kantoorfunctie in de textielindustrie. Goebbels had 2 oudere broers, Konrad en Hans. Zijn zus Elisabeth stierf toen Joseph achttien jaar oud was. Maria zijn zusje telde als jongste lid van de familie. Zijn jeugdjaren bracht Goebbels door in de industriestad Rheydt. Het hele gezin werd zeer streng rooms-katholiek opgevoed en ging ook naar een katholieke basisschool. Als kind kreeg Goebbels polio (kinderverlamming) dit is een virusinfectie waarbij het ruggenmerg aangetast wordt. Hierdoor kunnen bepaalde delen van het lichaam bijvoorbeeld een arm of been verlamd raken. Doordat deze ziekte hem op jonge leeftijd trof raakte, zijn been verlamd en bleef achter in groei. Waardoor ook zijn mismaakte voet ontstond, die hem gedeeltelijk kreupel maakte. Door zijn kreupelheid hoefde hij niet als soldaat in het leger mee te vechten in de eerstewereldoorlog. Dit was voor hemzelf een grote teleurstelling. Om dit te verwerken stortte hij zich op zijn studie. Als enige van de kinderen ging Goebbels naar het gymnasium, dit was in deze tijd nog erg kostbaar vooral voor ouders uit zijn milieu. Maar zijn vader wou kosten van het kost, dat zijn hoogbegaafde zoon een goede opleiding kreeg. Goebbels kon goed leren en was zeer intellectueel. Hij was een streber maar niet erg geliefd bij zijn leraren. Ook zijn medeleerlingen waren niet erg aardig tegen hem. Al vanaf de basisschool werd hij erg gepest met het feit dat hij kreupel was. Goebbels wist zich goed te verweren, door een grote mond terug te geven. Joseph van jongs af aan al erg ijdel en zag er over het algemeen goed uit met zijn donkere haar. Hij was verschrikkelijk goed in smoezen verzinnen en kon als jongen al liegen als de beste. Na het behalen van zijn diploma in 1917, met de hoogste cijfers ooit behaald in Rheydt, ging Goebbels theologie studeren aan de universiteit van Bonn. Dit was voor zijn ouders bijna niet te betalen, daarom kreeg hij financiële steun van de kerk. Goebbels studeerde aan acht verschillende universiteiten meerdere vakken. Overal haalde hij zeer goede resultaten. Wat precies de reden was om aan al die universiteiten te studeren is niet duidelijk bekend. In 1921 studeerde Goebbels in Heidelberg af, waardoor hij de graad van Doctor in de Filosofie had behaald. Opvallend is dat zijn twee professoren Friedrich Gundolf en Anton von Waldberg beide Joods waren. In die tijd had Goebbels duidelijk nog geen problemen met Joden. Vooral van Friedrich Gundolf als dichter was hij een fanatieke aanhanger. Hierna volgt een moeilijke tijd in het leven van Goebbels, hij was depressief en werkeloos. Hij wist niet goed wat hij verder met zijn leven aanmoest. Wat vrouwen betreft heeft Goebbels nooit te klagen gehad. Al op de middelbare school kreeg hij meer dan gemiddeld aandacht van meisjes. Ook in zijn studententijd had hij op dit gebied niet te klagen. Meisjes lieten zich gemakkelijk door hem verleiden, mogelijk dat de gebrekkige voet moederlijke gevoelens bij vrouwen opriep. Met Anka Stahlhern heeft hij een serieuze relatie van ongeveer 3 à 4 jaar gehad. Goebbels was er kapot van toen zij hem dumpte voor een oudere rijkere man. Daarna had Goebbels een relatie met een onderwijzeres Else Taub. Deze liefdesaffaire was zeer heftig, en het kwam Goebbels en zijn vrienden ook erg goed uit dat ze alles voor hen betaalde. In deze tijd besloot Goebbels om van zijn hobby schrijven zijn beroep te maken. Dit pakte niet zo uit als hij had verwacht. In het begin van de jaren twintig schreef Goebbels verschillende malen artikelen naar kranten en tijdschriften. Maar steeds weer werden deze stukken retour gezonden. Ook zijn autobiografisch boek “Michael”, viel niet erg in de smaak. Opnieuw werd Goebbels depressief. Zijn vrienden en vriendinnen probeerden hem wat op te vrolijken en gingen met hem mee naar politieke bijeenkomsten. Politiek was iets dat hem steeds meer ging interesseren en langzaam raakte Goebbels in de ban van de nazileer.
Hoe kwam Goebbels in zijn machtspositie terecht
Toen de Fransen in 1923 het Ruhrgebied hadden bezet, besloot Goebbels om iets nuttigs te gaan doen. Hij pakte zijn spullen, leende geld van zijn ouders en ging op weg richting Essen. Hij wou graag meevechten in het verzet, maar werd afgewezen vanwege zijn mismaakte voet. Hij kreeg van Albert Schlageter het aanbod om propaganda werk te komen verrichten.
In de loop van 1923 bezocht Goebbels talloze politieke bijeenkomsten. Steeds vaker hoorde hij Hitler spreken en begon respect voor hem te krijgen. Maar persoonlijk contact tussen de twee mannen was er op dat moment nog niet. Vanwege een mislukte staatsgreep, kwam Hitler in 1923 voor vijf jaar in de gevangenis terecht. Hij hoefde echter maar 9 maanden van zijn straf daadwerkelijk uit te zitten. In de tijd dat Hitler vast zat werd de NSDAP bestuurd door de broers Gregor en Otto Strasser. In die tijd werkte Goebbels als spreker voor de Freiheitspartei van Wiegershaus. Dit was het opstapje naar zijn grote politieke carrière. Na één van zijn lezingen, kwam Gregor Strasser hem feliciteren met zijn goede toespraak. Toen Goebbels een jaar later werk vroeg bij de NSDAP, herinnerde Strasser zich hem nog goed. Hij besloot daarom snel Goebbels aan te nemen.
Eind 1925 ontmoetten Goebbels Hitler voor het eerst. Gelijk klikte het prima tussen de twee mannen. Hitler vertrouwde Goebbels en droeg belangrijke zaken aan hem over. Ook nam hij Goebbels mee op zijn trip door Beieren in het voorjaar van 1926. Hitler was eerder vrijgelaten uit de gevangenis maar had een spreekverbod opgelegd gekregen. Het spreken nam de jonge maar zeer talentvolle Goebbels van hem over.
Officieel had Gregor Strassen de taak om propaganda voor de partij te voeren. Maar aangezien deze hier niet zo veel waarde aanhechtte nam Goebbels deze taak van hem over. Goebbels probeerde de leden van de kleine partij aan te zetten tot actie. Actie om het volk te laten weten dat ze bestonden, wie ze waren en waar ze voor stonden. Dit lukte hem heel aardig, er werden posters ontworpen met aankondigen waar en wanneer er een toespraak door Goebbels zou worden gehouden. Ondanks zijn nog steeds magere inkomen zorgde Goebbels dat hij altijd goed en netjes gekleed was. Goebbels richtte in deze tijd de nazi-krant “der Angriff” op. Deze krant gaf hem de mogelijkheid gedurende de gehele oorlog de burgers te beïnvloeden.
In 1929 ontstond de economische crisis. Goebbels wist veel mensen met slechte economische vooruitzichten voor de NSDAP te winnen door middel van mooie beloftes. De strijd tussen het Communisme en het Nationaal-Socialisme werd steeds heftiger. Veel voorvallen werden positief verdraaid voor het Nationaal-Socialisme.
In 1928 kreeg de NSDAP twaalf zetels in de Rijksdag, waarvan Goebbels er één bezette. Op 9 januari 1929 kreeg Goebbels zijn officiële taak als leider van Rijkspropaganda. Hij kreeg hierdoor meer macht.
Hitler had weer toestemming om in het openbaar te spreken. Goebbels zorgde voor alle propaganda en reclame rondom deze toespraken. Hij zorgde ervoor dat Hitler als een soort god de lucht in werd geprezen.
Als leider van Rijkspropaganda hielt Goebbels zich vooral bezig met het organiseren van partijdagen voor de NSDAP. Voor de verkiezingen van 1930 leidde Goebbels meer dan 200 partijleden op tot openbaar spreker. Het belangrijkste wat tijdens deze spoedcursus geleerd werd, was: “De grote absolute waarheid is, dat de Partij en de Führer altijd gelijk hebben. Zij hebben altijd gelijk.” De beloning voor zijn harde werken waren de 107 zetels die in de Rijksdag van 1930 door de NSDAP werden behaald. Bij de verkiezingen in juli 1931 behaalden ze zelfs 230 zetels en waren daarmee de grootste partij. Voorzitter van de Rijksdag werd Göring.
Daarna ging het een tijdje minder goed met de partij. De communisten wonnen snel terrein, in een periode waarin veel mensen slecht te eten kregen en de NSDAP verloor daardoor zetels. Door deze tegenslag ging Goebbels extra hard aan het werk.
Hitler werd in 1932 Rijkskanselier. Maar als Rijkskanselier had hij nog niet alle macht in handen en dit was wel zijn doel. Daarom begon Goebbels voor Hitler campagne te voeren. Om zijn doel te kunnen bereiken wilde hij de Communisten uitschakelen. De brand in de Rijksdag op 27 februari speelde daarbij een belangrijke rol. De Communisten kregen de schuld van de brand. Het lukte Hitler gemakkelijk een nooddecreet uit te vaardigen op basis van artikel 48 van de grondwet. Hierdoor konden in noodgevallen de grondwettelijke rechten tijdelijk worden opgeschort en kreeg de politie vergaande bevoegdheden om staatsgevaarlijke persoonlijkheden te arresteren.
Goebbels ontdekte de radio als een goed propagandamiddel. Hij maakte er steeds meer gebruik van door zijn toespraken over de radio te laten uitzenden, zodat mensen over het gehele land ernaar konden luisteren. Met de radio kon hij gemakkelijk manipuleren door geluiden toe te voegen of weg te laten.
In maart 1933 was het eindelijk zo ver, Hitler was dictator van het Reich. Hij benoemde Goebbels tot Reichspropaganda-minister.
Wat was de rol van Goebbels in de 2e wereld oorlog
De belangrijkste rol als minister van propaganda, was het ervoor zorgen dat de Führer op een voetstuk werd gedragen. Zorgen dat Hitlers woord altijd de hoogste waarheid was. Propaganda voeren is meer dan de mensen beïnvloeden. Bijvoorbeeld tijdens “de nacht van de lange messen” heeft Goebbels verzonnen dat deze mensen zelfmoord hadden gepleegd. Tijdens de openbare boekenverbranding heeft hij er voor gezorgd dat zoveel mogelijk mensen hier aan meededen. Dit was een merkwaardig fenomeen aangezien Goebbels als intellectueel een actie voerde tegen het intellectualisme.
In het binnenland lukte het Goebbels zonder moeite de propaganda naar wenst te laten verlopen. Bij de buitenlandse pers ontstonden echter nog wel eens problemen. Vandaar dat hier extra veel geld in geïnvesteerd werd.
Het was een moeilijke taak voor Goebbels de werkelijkheid met betrekking op de Kristalnacht te herschrijven. Goebbels hield steevast vol dat alles wat aanvankelijk gezegd werd één grote leugen was.
Naarmate er meer onrust in het land ontstond werd Goebbels zijn functie zwaarder. De boodschap van Goebbels bleef dat Hitlers bedoelingen volkomen vreedzaam waren en slechts betrekking hadden op het economische herstel van Duitsland.
Aan het begin van de oorlog was de taak van Goebbels de oorlogsgebeurtenissen positief voor Duitsland uit te leggen. Zoals bijvoorbeeld het torpederen van de Athenia, een passagierschip dat een duizendtal vrouwen en kinderen naar Amerika repatrieerde. Het schip werd op 4 september 1939 tot zinken gebracht door een Duitse onderzeeër maar Goebbels maakte ervan dat Churchill en bommen in had laten plaatsen.
Toen Goebbels ontdekte dat Roosevelt van Joodse afkomst was, richten hij zijn propaganda tegen het “Joodse Amerika”. Roosevelt werd zijn doelwit van scheldpartijen tijdens zijn toespraken. Roosevelt en Churchill waren ‘de grote bedriegers van het volk.’ Naarmate de oorlog vorderde was het voor Goebbels steeds moeilijker de mensen te laten geloven in de Führer. Toch bleef hij dit volhouden tot aan zijn dood.
Aanvankelijk was Goebbels’ rol in de daadwerkelijke oorlog niet zo groot, met de oorlogsgebeurtenissen had hij weinig te maken. Totdat er in 1944 een aanslag op Hitler werd gepleegd. Deze mislukte, maar als gevolg van de aanslag gaf Hitler een deel van zijn macht over aan Goebbels. Het laatste jaar van de oorlog was Goebbels geen minister van propaganda meer, maar had hij de totale macht over de oorlogvoering. Als eerste zorgde hij er voor dat iedereen die ook maar iets met de aanslag op Hitler te maken had zonder proces vermoord werd. Daarna richtte hij zijn aandacht op het ontwikkelen van nieuwe vliegende bommen, met als bedoeling deze op de Engeland te gooien. Uiteindelijk bleek het al te laat te zijn voor dit ‘laatste redmiddel’. Eigenlijk was de oorlog al in 1944 verloren, dit toegeven is iets wat Goebbels nooit zou doen.
Over het privé leven van Goebbels
Natuurlijk was het leven van de minister van propaganda heel erg druk. Hij was veel aan het reizen en bijna altijd met zijn werk bezig.
In 1930 ontmoette hij de mooie maar hebzuchtige vrouw, Magda Quandt. Zij had al verschillende huwelijken met rijke echtgenoten achter de rug en was daardoor financieel zeer bemiddeld. Zij had een zoon Harald uit een van deze voorgaande huwelijken.
Voor de partij deed zij aanvankelijk vrijwilligerswerk. Maar omdat zij lastig werd gevallen de besloot ze hiermee te stoppen. Om haar ontslag officieel te maken moest ze een gesprek voeren met Goebbels zelf. Goebbels bezweek voor haar schoonheid en haalde haar over om bij de partij te blijven werken in een andere functie. Goebbels was zeer tevreden over deze intelligente vrouw en besloot haar aan Hitler voor te stellen. Hitler was erg onder de indruk van Magda Quandt en haalde Goebbels over om met haar te trouwen. De familie van Magda was niet erg blij met dit huwelijk maar dat hielt hen niet tegen. Op 12 December 1931 trouwde ze met Goebbels en tot ergernis van Goebbels mocht dit niet in de kerk plaatsvinden. Hitler was zoals hij beloofd had de getuige van dit huwelijk.
In September 1932 werd het eerste kind geboren een meisje Helga. Al in de eerste maanden van haar leven was ze ernstig ziek en lag in het ziekenhuis. Goebbels was in die tijd veel van huis. Hij mocht van Hitler niet weten wat er met zijn dochter aan de hand was, omdat dit hem zou kunnen storen in zijn werk voor de partij. Gelukkig werd Helga in januari 1933 weer beter. Tussen 1932 en 1940 werden vijf andere kinderen geboren. Slechts één van hen was een jongen, die minder begaafd leek te zijn. Volgens de Führer hoefde Goebbels zich hier geen zorgen over te maken. Het was beter als hij alleen maar dochters had. ‘een genie zou zijn zoon altijd overschaduwden’.
Tijdens de zwangerschappen van zijn vrouw was Goebbels haar meerdere malen ontrouw. Magda voelde zich hier diep vernederd onder omdat zij haar huwelijk met Goebbels romantischer had voorgesteld dan al haar voorgaande. Ze nam wraak op hem door vreemd te gaan met een andere man. Goebbels nam als maîtresse de Tsjechische filmactrice Lida Barova. Hij wilde voor haar zelfs van Magda scheidde en zijn functie bij de partij opgeven. Hitler vond dit niet zo een goed idee en liet Lida Barova het land uitzetten.
Daarna werd het huwelijk tussen Goebbels en Magda weer opgelapt omdat dit als voorbeeld voor het gehele land hoorde te dienen. Van buitenaf leek dit huwelijk voorbeeldig, in werkelijkheid heerste er altijd een zware spanning binnen het gezin. Dit werd nog eens versterkt toen Duitsland de oorlog leek te verliezen.
Aan het einde van de oorlog besloot Hitler samen met zijn maîtresse Eva Braun zelfmoord te plegen. Hitler gaf Goebbels de mogelijk met zijn vrouw en gezin te vluchten. Dit weigerde Goebbels. Hij wilde altijd aan de zijde van zijn leider blijven ,zelfs als dat de dood tot gevolg had. De laatste zes dagen van zijn leven bracht hij samen met zijn gezin en Hitler door in een bunker. Toen de Russen dichtbij kwamen lieten Magda en Goebbels hun kinderen inslapen met een dodelijke injectie. Hitler en Eva hadden reeds zelfmoord gepleegd. Vervolgens pleegden Magda en Goebbels zelfmoord. De lichamen werden, door een ondergeschikte, gelijk daarna in brand gestoken. Toen de Russen enkele uren daarna de lichamen identificeerden, werden deze in een anoniem graf begraven.
Tijdens zijn gehele leven heeft Goebbels dagboeken bijgehouden. Deze dagboeken zijn bewaard gebleven en bevinden zich momenteel in Amerika. Ze onthullen een heel groot deel van het leven en de denkwijze van Goebbels.
De vragen die echter altijd blijven zijn: “Hoe kon het dat deze buitengewone intelligente man tot zulke oorlogsmisdaden instaat is geweest?” “Wat was zijn reden?” “Wat was zijn doel?”
Slot
Ik vond het erg interessant om aan deze biografie in combinatie met het Neurenberg proces te werken. Aanvankelijk had ik er weinig zin in en leek mij het vooral heel saai. Maar toen ik me beter er in het onderwerp ging verdiepen begon ik het leuker er interessanter te vinden. Hoe meer ik over deze bijzondere man te weten kwam hoe nieuwsgieriger ik ben geworden naar hoe hij in het echt was. Hellaas is het te laat om hem te kunnen ontmoeten. Gelukkig kwam hij er zelf op tijd achter dat wat hij deed niet correct was en heeft zelfmoord gepleegd. Toch ben ik benieuwd wat er gebeurd zou zijn wanneer hij wel op Hitlers aanbod ingegaan was en met zijn gezin gevlucht was. Allemaal vragen die nooit meer beantwoord zullen worden.
Goebbels was de grote man achter Hitler. Als men hem in een paar woorden zou moeten beschrijven dan zou er zeker gezegd worden; een briljante spreker, zeer intelligent en intellectueel, meester in de massamedia, een doorzetter, vaak cynisch, maar zeer overtuigend. De man die zonder morele grenzen de leugens en waarheid zo vloeiend in elkaar kon laten overlopen, dat de mensen erin geloofden. Maar in werkelijkheid was het gewoon een doortrapte leugenaar. Goebbels in zijn jongere Jaren Paul Joseph Goebbels werd geboren op 29 oktober 1897. Zijn moeder Katherina Odenhausen, was van oorsprong half-Nederlands maar was al in haar jeugdjaren naar Duitsland verhuisd. Wat precies de persoonlijke reden was, is niet duidelijk bekend, maar Goebbels gaf later de opdracht geheim te houden wie zijn moeder was. Zijn vader Friedrich Goebbels kwam uit een simpel milieu, maar door hard te werken, kreeg hij een belangrijke kantoorfunctie in de textielindustrie. Goebbels had 2 oudere broers, Konrad en Hans. Zijn zus Elisabeth stierf toen Joseph achttien jaar oud was. Maria zijn zusje telde als jongste lid van de familie. Zijn jeugdjaren bracht Goebbels door in de industriestad Rheydt. Het hele gezin werd zeer streng rooms-katholiek opgevoed en ging ook naar een katholieke basisschool. Als kind kreeg Goebbels polio (kinderverlamming) dit is een virusinfectie waarbij het ruggenmerg aangetast wordt. Hierdoor kunnen bepaalde delen van het lichaam bijvoorbeeld een arm of been verlamd raken. Doordat deze ziekte hem op jonge leeftijd trof raakte, zijn been verlamd en bleef achter in groei. Waardoor ook zijn mismaakte voet ontstond, die hem gedeeltelijk kreupel maakte. Door zijn kreupelheid hoefde hij niet als soldaat in het leger mee te vechten in de eerstewereldoorlog. Dit was voor hemzelf een grote teleurstelling. Om dit te verwerken stortte hij zich op zijn studie. Als enige van de kinderen ging Goebbels naar het gymnasium, dit was in deze tijd nog erg kostbaar vooral voor ouders uit zijn milieu. Maar zijn vader wou kosten van het kost, dat zijn hoogbegaafde zoon een goede opleiding kreeg. Goebbels kon goed leren en was zeer intellectueel. Hij was een streber maar niet erg geliefd bij zijn leraren. Ook zijn medeleerlingen waren niet erg aardig tegen hem. Al vanaf de basisschool werd hij erg gepest met het feit dat hij kreupel was. Goebbels wist zich goed te verweren, door een grote mond terug te geven. Joseph van jongs af aan al erg ijdel en zag er over het algemeen goed uit met zijn donkere haar. Hij was verschrikkelijk goed in smoezen verzinnen en kon als jongen al liegen als de beste. Na het behalen van zijn diploma in 1917, met de hoogste cijfers ooit behaald in Rheydt, ging Goebbels theologie studeren aan de universiteit van Bonn. Dit was voor zijn ouders bijna niet te betalen, daarom kreeg hij financiële steun van de kerk. Goebbels studeerde aan acht verschillende universiteiten meerdere vakken. Overal haalde hij zeer goede resultaten. Wat precies de reden was om aan al die universiteiten te studeren is niet duidelijk bekend. In 1921 studeerde Goebbels in Heidelberg af, waardoor hij de graad van Doctor in de Filosofie had behaald. Opvallend is dat zijn twee professoren Friedrich Gundolf en Anton von Waldberg beide Joods waren. In die tijd had Goebbels duidelijk nog geen problemen met Joden. Vooral van Friedrich Gundolf als dichter was hij een fanatieke aanhanger. Hierna volgt een moeilijke tijd in het leven van Goebbels, hij was depressief en werkeloos. Hij wist niet goed wat hij verder met zijn leven aanmoest. Wat vrouwen betreft heeft Goebbels nooit te klagen gehad. Al op de middelbare school kreeg hij meer dan gemiddeld aandacht van meisjes. Ook in zijn studententijd had hij op dit gebied niet te klagen. Meisjes lieten zich gemakkelijk door hem verleiden, mogelijk dat de gebrekkige voet moederlijke gevoelens bij vrouwen opriep. Met Anka Stahlhern heeft hij een serieuze relatie van ongeveer 3 à 4 jaar gehad. Goebbels was er kapot van toen zij hem dumpte voor een oudere rijkere man. Daarna had Goebbels een relatie met een onderwijzeres Else Taub. Deze liefdesaffaire was zeer heftig, en het kwam Goebbels en zijn vrienden ook erg goed uit dat ze alles voor hen betaalde. In deze tijd besloot Goebbels om van zijn hobby schrijven zijn beroep te maken. Dit pakte niet zo uit als hij had verwacht. In het begin van de jaren twintig schreef Goebbels verschillende malen artikelen naar kranten en tijdschriften. Maar steeds weer werden deze stukken retour gezonden. Ook zijn autobiografisch boek “Michael”, viel niet erg in de smaak. Opnieuw werd Goebbels depressief. Zijn vrienden en vriendinnen probeerden hem wat op te vrolijken en gingen met hem mee naar politieke bijeenkomsten. Politiek was iets dat hem steeds meer ging interesseren en langzaam raakte Goebbels in de ban van de nazileer.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
C.
C.
Aan het einde van de oorlog besloot Hitler samen met zijn maîtresse Eva Braun zelfmoord te plegen.
dat klopt niet toen ze zelfmoord pleegde waren ze getrouwd en ze hadden er niet zo over nagedacht
16 jaar geleden
AntwoordenE.
E.
Goebels was geen leugenaar mijn jongen hij had bovennatuurlijke krachten en een sterk bewustzijn. Een mens kan niet zo monsterachtig zijn, alleen reptielen kunnen dat. en Goebels was er een.
13 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
Else Taub moet volgens mij Else Janke zijn! ;-) Zij had een Joodse moeder.
12 jaar geleden
AntwoordenW.
W.
misschien vergeten dat Goebbels nóg een Nederlandse connectie had. In 1917 was hij namelijk leerling aan het jongenspensionaat te Bleijerheide, Kerkrade !
11 jaar geleden
AntwoordenL.
L.
dankje! het is echt een goede biografie. Ik heb er veel aan gehad voor mijn presentatie.
11 jaar geleden
AntwoordenD.
D.
welke les hebben de mensen uit die oorlog geleerd? ondanks zoveel leed doen ze het gewoon door.
8 jaar geleden
Antwoorden