Geen aanpassing van de zorgpremie voor rokers!

[1] Sinds de introductie van tabak in Europa in de zestiende eeuw is het een bekend gezicht geworden: eerst de pijp, toen de sigaret, nu de e-sigaret is een populaire manier van langzame zelfdoding. Tegenwoordig rookt naar schatting zo’n 25% van de Nederlandse bevolking wel eens. De kosten daarvan kunnen groot zijn: iemand die tien sigaretten per dag rookt, geeft per jaar meer dan duizend euro uit aan zijn verslaving. Maar de dure gevolgen van roken blijven niet beperkt tot tabaksliefhebbers zelf. Ook de rest van de samenleving moet via het zorgstelsel opdraaien voor de behandelingen van typische rokersaandoeningen zoals longkanker. Velen zijn ontevreden over de zware financiële belasting van rokers op de maatschappij en roepen om een verhoging van de zorgpremies voor mensen die roken, zodat zij zelf meer moeten bijdragen aan hun eigen zorg.

[2] Het idee dat rokers extra zorgpremie moeten betalen, is onzin. Niet alleen is het op economisch gebied slecht doordacht, ook op ethisch vlak is het voorstel onaanvaardbaar. Bovendien is een dergelijk systeem in de praktijk simpelweg niet uit te voeren. Daarom zou het al dan niet roken van een verzekerde geen effect moeten hebben op de hoogte van de zorgpremie.

[3] Om te beginnen heeft het aanpassen van de zorgpremie voor rokers financieel geen nut. Het plan wordt voorgesteld als een manier om de gemiddeld hogere zorgkosten van rokers te compenseren. Ze krijgen vaker dure longkankerbehandelingen, dus moeten ze meer meebetalen aan de kosten daarvan, zo is de gedachte. Vergeten wordt echter dat rokers via de hoge accijns op tabak nu al extra geld leveren aan de gemeenschappelijke kas. Waarom zouden ze dan ook nog een hogere zorgpremie moeten betalen? Daarnaast wordt over het hoofd gezien dat de samenleving juist goedkoper uit kan zijn als mensen roken. Rokers hebben dan gemiddeld meer en duurdere zorg nodig, bijvoorbeeld behandelingen voor aandoeningen aan de luchtwegen, maar ironisch genoeg belasten ze het zorgstelsel daardoor juist minder: omdat ze jonger sterven, bespaart de samenleving geld aan typische ouderdomsklachten zoals heupvervangingen en zorg in bejaardentehuizen.

[4] Ook op ethisch vlak deugt het voorstel om de zorgpremie voor rokers te verhogen voor geen meter. In Nederland is iedereen vrij om zelf keuzes te maken over hoe hij of zij wil leven. Onder die zelfbeschikking valt ook het recht om onverstandige keuzes te maken. Roken is wettelijk toegestaan. Waarom worden mensen die kiezen om te roken dan toch gestraft? Bovendien zal de inperking van de keuzevrijheid niet beperkt blijven tot rokers. Als we in feite belasting gaan heffen op slechte keuzes, dan zullen ook mensen die te vet eten of te veel drinken binnenkort aan de beurt zijn. Na zoveel mogelijk te zijn gestimuleerd om geen slechte keuzes te maken, zullen mensen ook financieel gedwongen worden om actief goede keuzes te maken. Wie niet vier keer per week jogt, zal eveneens een hogere rekening kunnen verwachten. Het aanpassen van de zorgpremie voor rokers opent de poort voor ingrijpende bemoeienis van de overheid in de privésfeer.

[5] Tot slot is een hogere zorgpremie voor rokers in de praktijk onuitvoerbaar. Ten eerste is het voor een zorgverzekeraar moeilijk vast te stellen of iemand de waarheid vertelt over zijn of haar rookgedrag. Ten tweede zijn er moeilijke keuzes te maken. Als je onderscheid maakt tussen een roker en een niet-roker, dan zou je eigenlijk ook onderscheid moeten maken tussen een verstokte kettingroker en iemand die slechts twee sigaretjes per dag neemt. Maar in hoeverre? Wordt voor elke sigaret de zorgpremie een beetje verhoogd? Helemaal ingewikkeld wordt het als iemand stopt met roken. Moet de te betalen zorgpremie meteen omlaag? Of pas als diegene heeft bewezen dat hij het zonder tabak kan volhouden? Of misschien moeten we uitgaan van ‘eens een roker, altijd een roker’, aangezien ook mensen die jaren geleden zijn gestopt met roken nog altijd een hogere kans hebben op bepaalde aandoeningen dan niet-rokers? Kortom: het invoeren van een hogere zorgpremie voor rokers is op praktisch vlak niet te doen.

[6] Toch zijn er veel politici en burgers die om een aanpassing van de zorgpremie roepen. Zo wordt beweerd dat een hogere zorgpremie een afschrikwekkende werking zal hebben, waardoor minder mensen zullen gaan roken. Dat zou fijn zijn, maar helaas zal dit effect gering zijn. Wie niet wordt afgeschrikt door foto’s van zwarte longen, ‘roken is dodelijk’-tekstjes op pakketten sigaretten, het rookverbod dat op steeds meer plaatsen geldt, de dreiging van allerlei dodelijke aandoeningen en de toenemende sociale stigma die roken met zich meebrengt, wordt immers ook niet afgeschrikt door het vooruitzicht iets meer zorgpremie te moeten betalen.

[7] Daarnaast voert men aan dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun slechte keuzes. Roken mag, maar dan moet je niet eisen dat iemand anders de kosten betaalt van de ziekten die jij jezelf hebt aangedaan. Dit argument druist echter tegen de grondbeginselen van de verzorgingsstaat in. Het hele zorgstelsel berust op het principe van solidariteit. De nationale zorgverzekering is een afspraak om elkaar te steunen. Als we terugkeren naar het gedachte van ‘ieder voor zich’, dan wordt het fundament van onze verzorgingsstaat bedreigd.

[8] Kortom: het idee dat de zorgpremie moet worden verhoogd voor mensen die roken is financieel onverstandig, ethisch onaanvaardbaar, en praktisch onuitvoerbaar. Van een afschrikwekkende werking is nauwelijks sprake. Bovendien tast het voorstel het fundament van onze verzorgingsstaat aan. Daarom moet de zorgpremie voor rokers zeker niet worden aangepast.