De invloed van de media

De invloed van media

Inleiding
Het is algemeen bekend dat de media steeds meer invloed krijgen op de samenleving en op de politieke agenda. Elk onderwerp dat de media uitgebreid behandelen moet ook werkelijk op de politieke agenda komen. Dit omdat de media de belangrijkste informatiebron voor het volk zijn. Wanneer de media het volk angst inboezemt of negatief beïnvloed moet de politiek met een oplossing komen.

Voorbeelden
Allereerst een voorbeeld waarbij aangegeven wordt dat de media het volk beïnvloedt.
De hype rondom Pim Fortuyn is ruimschoots besproken in het nieuws, in de kranten en in vele televisieprogramma’s. Elke uitspraak van Fortuyn was weer nieuws. Ook werd op een zeer subjectieve wijze het volk geïnformeerd over Fortuyn. Bij Fortuyn pakte dat op een opvallende wijze uit. Hij was in staat om een groot publiek ervan te overtuigen dat zijn visie deugde en in het belang van iedereen was. Feitelijk was Fortuyn de media te slim af. Wat gebeurt er vervolgens; hij wordt vermoord. Vermoord om een mening. Een mening die dagelijks door de media werd behandeld.

Een tweede voorbeeld die de invloed van de media weergeeft is in Rusland. Hier bestaat nog steeds de Pravda, de staatskrant. De Pravda is opgericht tijdens het bewind van Stalin. Deze krant werd gebruikt als instrument om de verheerlijking van Stalin te verkondigen en om staatsinvloed uit te oefenen. Het was de tijd dat Rusland nog communistisch was. De Pravda is inmiddels geprivatiseerd, maar verkondigt nog steeds zeer subjectieve berichten. Er is bijna wekelijks wel een rapportage over UFO’s te vinden. Nog onlangs werd er zelfs verkondigd dat de mens afkomstig is van cyborgs. Ironisch genoeg is de betekenis van Pravda; ‘de waarheid’.

Invloed
De media hebben een machtspositie. Zij kunnen deze misbruiken door hun subjectiviteit over te brengen naar hun publiek. Op zich is het niet zo dat mensen alles wat er in de media verschijnen voor zoete koek nemen. Wel is er sprake van een sterke beïnvloeding, welke tot een definitieve mening leidt. Verontrustend is dat de media op deze wijze haar oorspronkelijke functie verliest. Deze functie is slechts informerend van aard. Op deze manier verliest een medium haar betrouwbaarheid en haar geloofwaardigheid.

Om een onderscheid te maken tussen de verschillende ‘media’ wordt hierna slechts de commerciële media besproken. Dit om helder te maken dat er ook in Nederland media zijn welke of onder bemoeienis van de overheid staan of daadwerkelijk uitsluitend een informerend karakter hebben. Voorbeelden hiervan zijn respectievelijk de publieke omroep en informatie welke mededelend van aard zijn.
De voornaamste oorzaak van de toename van beïnvloeding is concurrentie. Door concurrentie in de commerciële mediawereld zijn verkoop- en kijkcijfers steeds belangrijker geworden. Een commercieel medium moet er wel een subjectieve kijk op na houden om een bepaald publiek te behouden of een doelgroep aan te spreken. Het is een pure kwestie van ondernemersbelang geworden.
Laatst werd in een artikel de betrouwbaarheid van Peter R. de Vries ter discussie gesteld. Hij is Nederlands bekendste tv-detective. Iedereen kent het principe waar hij op scoort wel. Het gaat vaak over een moordzaak waarbij justitie al een schuldige heeft veroordeeld. Maar Peter R. de Vries zou Peter R. de Vries niet zijn of hij gelooft niet dat de schuldige ook werkelijk de dader is. Hij gaat daaropvolgend op geheel eigen wijze op onderzoek uit naar de vermeende waarheid. Door middel van zijn tv-programma op SBS6 kan hij dan gehele avond vullen met zijn theorieën. Het volgende is hierop aan te merken; Peter R. de Vries werkt niet zorgvuldig. In het artikel stond dat de Vries inzake de Deventer-moordzaak vele feiten achterwege heeft gelaten. Verschillende uitzendingen lang heeft hij een echtpaar beschuldigd van de moord. Dit terwijl de feiten duidelijk en bekend waren. Het echtpaar kon niet schuldig zijn. Peter R. de Vries vond het niet nodig om in zijn programma deze hier bedoelde feiten op te nemen. Dit terwijl justitie deze feiten wel in haar overwegingen had betrokken. Belangrijker was het informeren van de kijker van zijn theorie. Zie hier het belang van kijkcijfers.

De beweegredenen van de Vries blijken een zaak van eigen belang te zijn. Het zou zijn reputatie schenden als naar boven zou komen dat hij van het begin af aan op een verkeerd spoor zat in deze zaak. Als gezegd het gaat hier om de kijkcijfers.

Beoordeling en verandering
Het afschaffen van of het verbod op subjectieve berichtgeving is als vanzelfsprekend een reactie die te ver gaat. In ons land bestaat het grondwettelijk recht op vrije meningsuiting. Het enige wat van belang zou kunnen zijn is een strengere wetgeving. In deze wetgeving moet benadrukt worden dat, als er al sprake is van een gekleurd subjectief bericht hierbij duidelijk dient te worden vermeld dat het gaat om een subjectief, dus niet informerend, bericht. Zo zou er in de media in mindere mate meningen worden gepresenteerd als feiten. Op deze manier kan het publiek door middel van de informatie, zelf bepalen of hij/zij de mening deelt. Een oplossing zou kunnen zijn om onafhankelijke werkgroepen in te stellen. Zij kunnen alsdan controleren of de media hun machtspositie niet misbruiken. Dit zal kunnen zorgen voor een herstel van de media in hun oorspronkelijke functie; namelijk het informeren van het publiek. Feitelijk bestaan dergelijke beoordelingswerkgroepen al. Denk aan de procedures rondom de leeftijd bij films.

Een mogelijk bezwaar zou kunnen zijn is dat het iets wegheeft van een bepaalde vorm van censuur. Er moet alleen duidelijkheid komen over de functie van de media. Is het of opinievormend of slechts informerend van aard. Op deze wijze kan het individu zelf bepalen wat zijn of haar mening is. De media moeten bij het vormen van die mening fungeren als informatiebron of analyserend zijn in het vormen van een mening. De media mogen hun mening niet als feit presenteren.

Vroeger was het Stalin en/of de communistische staat. Nu is het de doelgroep welke alleen wil horen wat zij op prijs stelt. In die zin is er weinig veranderd. Het blijft gaan om het manipuleren van de massa.

Natuurlijk gaat de eerder genoemde onafhankelijke werkgroep geld kosten. Ook hier bestaat een oplossing voor. Laat media- en maatschappijstudenten deze werkgroepen vormen. Door studenten aan deze werkgroepen deel te laten nemen, als controlepost voor het machtsmisbruik, ontstaat een waardecijfer voor informatie of opinievormend. Zo handelende leren zij gelijk ervaring op te doen met de media-ethiek in de praktijk. Deze werkgroep kan bijvoorbeeld begeleid worden door een docent media/cultuur.

Wat nog eens duidelijk benadrukt moet worden is dat de vrijheid van meningsuiting niet in het geding mag komen. Eerdere toepassingen hebben uitgewezen dat men niet aan de vrijheid van meningsuiting moet komen. Denk bijvoorbeeld aan WO 2 of aan het communisme, er stonden zware straffen op het uitbrengen van niet officieel geregistreerde media. Het ging hier om staats invloed. Die periode is voorbij. Tegenstanders zullen deze voorstellen ongetwijfeld zien als een vorm van censuur en als een aantasting van onze democratie. Er zal daarom een moeilijke keuze moeten worden gemaakt. Men moet een keuze maken welke waarden men belangrijker vindt: totale vrijheid van meningsuiting of de negatieve invloed van media laten afnemen. Het is een discussie vrijheid versus waarheid. Het zal ervoor zorgen dat mensen meer zullen nadenken over hun mening, zodat ze niet meer een mening klakkeloos overnemen vanuit de eerste de beste krant. Ook moet er voor gewaakt worden dat er geen verval ontstaat waarbij de media alleen reageren op de wens en belevingswereld van de doelgroep.

Tot slot
Kortom, de gevaren van de media zijn groot. Men kan met behulp van een medium zijn of haar mening opleggen aan vele anderen. Terwijl de werkelijke taak van de media het informeren is van het publiek en het publiek laat nadenken over de informatie. Er zullen daarom maatregelen moeten komen om de invloed van de media ten opzichte van de samenleving te beperken, zodat ieder individu voor zichzelf kan bepalen wat zijn of haar mening is. Dit zonder beïnvloedt te zijn geweest door de eerste de beste informatiebron.