Wat is literatuur?

Wat is Literatuur?
Literatuur wordt vaak vergeleken met lectuur, terwijl er een heel groot verschil tussen zit. Lectuur is alles wat gelezen wordt zoals boeken, tijdschriften, pamfletten, stripboeken, gewone boeken en kranten. Lectuur heeft ook simpele verhaallijnen en literatuur kent naast de rode draad ook een aantal onderliggende verhaallijnen. Behalve gedichten, poëzie en toneel kun je ook filmteksten en prozateksten tot literatuur rekenen, bij de laatste twee kun je veel literaire genres onderscheiden zoals de gewone roman & de non-fictie roman. In deze tekst worden een aantal opvattingen verteld van personen wat zij vinden dat literatuur is.

Vaessens vind dat literatuur van zijn voetstuk is gevallen en dat het haar belang heeft ingeboet. Hij zegt in zijn boek De revanche van de roman ‘Als discursieve kunstvorm is literatuur per definitie betrokken op debatten in publieke sfeer. […] Teksten willen, met alle morele en intellectuele onhandigheden die ze misschien bevatten, serieus genomen worden als bijdragen aan heel reële debatten’ Hij bepleit een literatuurbeschouwing ‘met een cultuurpolitieke agenda die zichzelf ten doel stelt de literaire cultuur te legitimeren in een tijd van afnemend soortelijk gewicht van de literatuur.’ In tegenstelling tot Vaessens vindt Bas Heijne dat literatuur helemaal niet van haar voetstuk is gevallen en dat ze haar belang heeft ingeboet. Vaessens ziet niet veel in de opvatting dat een roman meestal in de vorm, en zelden inhoudelijk, onderscheidend is. Het hele idee van een literaire tekst al een particuliere en formele uitdrukking van een idee, obsessie, zoektocht en streven lijk hem niet veel te doen in tegenstelling tot Heijne. De literatuur heeft geen maatschappelijke functie. De literatuur kan en mag dat wel. Zij kan en mag alles. Belangrijk is vooral dat schrijvers in hun boeken niet de tijdgeest weergeven, zoals Vaessens bepleit, maar juist daaruit breken en nieuwe vormen zoeken voor de oude verhalen, zoals ook onze levens nieuwe vormen van vorige levens zijn.

Fictieschrijvers kunnen beter dan journalisten algemene waarheden laten zien, omdat zij zich niet met de feiten hoeven bezig te houden. Hier is de invloed merkbaar van het ‘postmoderne denken’. In het voetspoor van filosofen zoals Theodor Adorno en Roland Barthes hebben verschillende literaire critici geprobeerd af te rekenen met de gedachten dat een boek ooit een belangrijke mededeling kan bevatten. In principe is literatuur volgens de postmoderne critici dus een vrijblijvend spel met woorden. Het postmoderne denken is dan ook niet veel meer dan een herbezinning op de al te hoge pretenties van sommige kunstenaars die zich in de moderne tijd wel een de allure van Bijbelse profeten aanmaten.

Om in het literaire circus te kunnen meedraaien, moet de schrijver met zijn hele hebben en houden voor de dag komen en zijn eigen boeken pluggen door op te treden in alle media. Biografieën en dagboeken zijn in de boekhandel niet meer aan te slepen en menig schrijver verwerkt zo veel mogelijk eigen ervaringen in wat hij schrijft. Tot en met de jaren zeventig gold aan de universiteiten als criterium voor ‘literatuur’dat een tekst ‘fictioneel en waardevol’ dient te zijn. Dus geen waar gebeurde verhalen of vermakende verhalen zoals stripboeken. Tegenwoordig houden literatuurwetenschappers er heel andere ideeën op na. Wat die ideeën zijn betoogde Thomas Vaessens op 7 april in de nrc.next. Hij betoogde dat schrijvers zich niet moeten verschuilen acht hun personages. De literatuur stelt zich veel te vrijblijvend op vind hij. Zo noemde hij het verkeerd als een schrijver die zich voor belediging moet verantwoorden in een rechtszaak, zich verdedigt door te stellen: “Dat heb ik niet gezegd, maar een van mijn personages.”

Om het maar kort samen te vatten weet niemand echt wat literatuur is omdat iedereen er anders over denkt. Vroeger moest het boek fictioneel zijn maar tegenwoordig mag het ook non-fictie zijn. Literatuur is ook volgens de één een vrijblijvend spel met woorden en volgens de ander is het een boek met een relatie met de wereld. De een vind ook dat Literatuur van zijn voetstuk is gevallen en dat het haar maatschappelijke waarde kwijt is maar de ander vind van niet.