Roken onder jongeren: een taak voor de overheid?

Pauze. We lunchen binnen, aangezien het pijpenstelen regent. Maar een klasgenoot twijfelt: binnen droog blijven, of buiten in zijn eentje een sigaret opsteken? Ik vraag of hij bij mijn groep komt zitten, maar de verslaving overwint. Als hij weer binnenkomt, is hij doorweekt. En niemand wil in de volgende les naast hem zitten omdat hij stinkt. Was een sigaretje dat echt waard?

Steeds meer jongeren roken. Ze beginnen meestal om stoer te zijn of omdat ‘iedereen het doet’, maar al snel kunnen ze niet meer zonder. Vaak blijven ze de rest van hun leven verslaafd. De overheid vindt dat niet kunnen en wil roken onder tieners tegengaan. Accijns op tabak, reclame tegen roken en voorlichting op school moeten zorgen dat jongeren er niet mee beginnen. Maar is dat wel een taak voor de overheid? Of moet ze zich erbuiten houden?

Volksgezondheid

‘Bijna 90% van volwassen rokers hebben hun eerste sigaret gerookt vóór ze 18 waren,’ schrijft de Rijksoverheid op haar website. ‘De overheid probeert de houding van jongeren tegenover roken te veranderen.’ Volgens voorstanders van het overheidsbeleid moet de regering de gezondheid van de bevolking bewaken. ‘In de grondwet staat: “De overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid”,’ zegt maatschappijleerdocente Sanne Huizinga. ‘Het invoeren van beperkingen rondom roken hoort daar gewoon bij. Vooral als het om jongeren gaat.’

Logisch dat de overheid zich op dit gebied met de burgers bemoeit, vindt Huizinga. ‘De overheid zorgt toch ook voor andere gezondheidsmaatregelen? Baby’s krijgen inentingen en jongeren krijgen voorlichting over roken.’ Lars (16) is het met haar eens: ‘Ik snap niet waarom de overheid op dit gebied uit ons leven zou moeten blijven. Ze regelt het onderwijs, het verkeer en zoveel andere zaken. Ik heb er geen probleem mee dat ze ons dan gaat stimuleren om gezonder te leven.’

Lars vindt het ook begrijpelijk dat het overheidsbeleid zich specifiek op jongeren richt. ‘Als een volwassene besluit dat hij wil roken, dan moet de overheid dat toestaan. Maar jongeren gaan vaak roken omdat hun vrienden dat cool vinden en zijn dan hun leven lang verslaafd. De overheid moet dat niet laten gebeuren.’ Maaike (21) weet daar alles van. ‘Vanaf mijn vijftiende rookte ik met klasgenoten en vriendinnen, alleen om erbij te horen. Nu heb ik moeite om ermee te stoppen. Logisch dat de overheid roken bij jongeren wil voorkómen: een volwassene kan zo’n keuze wel voor zichzelf maken, maar tieners zijn daar gewoon niet klaar voor.’

Eigen keuze

Anderen vinden juist dat de overheid zich niet moet bemoeien met de keuze van jongeren om te roken. Lisa (19) noemt het ‘belachelijk’ dat de overheid in haar privéleven ingrijpt. ‘Natuurlijk snap ik dat het niet goed voor je is. Ik probeer de laatste tijd ook minder te roken. Maar die keuze moet aan mij zijn, niet aan de overheid. Wat ik met mijn tijd, geld en gezondheid doe gaat niemand aan.’ Jeugdarts Martha Jonkers deelt haar mening. ‘Ik heb liever dat jongeren niet roken. Dat de overheid zich ermee gaat bemoeien, vind ik echter niet kunnen. Vrijheid is het fundament van de rechtsstaat, en daaronder verstaan we ook de vrijheid om slechte keuzes te maken.’

Verder is het huidig overheidsbeleid verwarrend, zegt Lisa. ‘Ik was laatst bij de huisarts met een klacht die niets met roken te maken had. Maar toen de huisarts hoorde dat ik rook, kreeg ik een halve bieb aan overheidspamfletjes mee. Kennelijk hoort dat bij het beleid, terwijl ik ruim oud genoeg ben om te roken. De overheid zegt dus eigenlijk: Je mag roken, maar toch gaan we proberen je te stoppen. Het beleid spreekt zichzelf tegen.’ Als iets legaal is, moet de overheid het vrij toestaan, vinden tegenstanders van het anti-rookbeleid.

Markteconomie

Ook econoom Peter Janssen is tegen het overheidsbeleid. ‘De overheid heft in naam van de volksgezondheid accijns op tabaksproducten. Ook mogen fabrikanten nauwelijks reclame maken en moeten afschrikwekkende tekstjes op doosjes sigaretten staan. Dat past niet in een markteconomie. Zoveel bemoeienis van de overheid in de economie is onaanvaardbaar.’

De meningen over het rookbeleid zijn scherp verdeeld. Wat moet zwaarder wegen: volksgezondheid en verantwoordelijkheid van de overheid aan de ene kant, of keuzevrijheid en een vrije economie aan de andere? Bevolking noch politici komen er uit. Zelf moet ik steeds denken aan de klasgenoot die kletsnat en alleen achterin het lokaal zit ter wille van een sigaretje. Misschien dat overheidsingrijpen hem juist meer vrijheid zou geven. De vrijheid om gezellig bij zijn vrienden te zitten in plaats van in de regen te staan puffen.