Inhoudsopgave
Twee mensen, twee verschillende standpunten. 3
‘Moeten we de ziel verwerpen?’ 4
Twee mensen, twee verschillende standpunten
Dick Swaab
De Amsterdamse neurowetenschapper Dick Frans Swaab is geboren in 1944. Hij was leider van het Nederlands Instituut voor hersenonderzoek van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. In 2010 publiceerde Swaab het boek ‘Wij zijn ons brein’.
Volgens Swaab is de ziel een misvatting; wij zijn niet meer dan ons brein. De geest – opgevat als datgene waarin je je bewustzijn kent – bestaat slechts op het moment dat men in leven is, waaruit te concluderen is dat de geest puur het resultaat van het brein is. Wij mensen hebben gedurende de evolutie meer brein hebben gekregen dan strikt noodzakelijk is voor het besturen van ons lichaam en dat extra stuk produceert de geest. Het chemische processen die ons hebben gaan doen geloven dat er meer is dan slechts het brein. Het is allemaal terug te brengen tot materie waaruit wij kunnen concluderen dat de ziel onzin is.
‘Het belangrijkste is wat hier zit, mijn brein. De rest is er slechts om dat wat hier boven zit te laten werken, meer breinen te laten maken en te laten communiceren met andere breinen en de omgeving. De mens is een brein met hulpmiddelen. […] Wij zijn in essentie ons functionerende brein.’
- Dick swaab
Bert Keizer
De 70-jarige Bert Keizer is geboren in Amersfoort. Keizer is een Nederlandse Arts, filosoof en schrijver. Hij heeft vele boeken op zijn naam staan.
Bert Keizer is van mening is dat wij mensen een ziel hebben. Hij beschouwd de ziel als een aanduiding voor iedere vorm van leven die zich niet laat vangen in een moleculaire analyse. Keizer benadrukt het feit dat de ziel niet beschouwd moet worden als een extra element naast of boven moleculen, maar als een aanduiding van geestelijk leven of bewustheid. Het wil dus niet zeggen dat de ziel los van moleculen staat. De filosoof was getuigen van een operatie aan de afdeling Hersenchirurgie van het VU Medisch Centrum in Amsterdam, waarbij verwijdering van hersenweefsel resulteerde in beschadiging van geestelijk leven. Hieruit concludeert hij dat de ziel onlosmakelijk in verbinding staat met de hersenen. Keizer benadrukt dat er veel onzin kleeft aan de term, neem bijvoorbeeld het feit dat velen denken dat de ziel iets tastbaars zou zijn. Toch wil hij de term niet verwerpen omdat het iets belangrijks aangeeft: het stoffelijk niet te bepalen beginsel dat een mens tot een mens maakt. Het bevestigde vermoeden van geestelijk leven in een ander oftewel; (zelf)bewustheid. De 70-jarige filosoof ziet echter geen reden voor een aanname dat de ziel zou voortbestaan na de dood.
‘Moeten we de ziel verwerpen?’
‘In de evolutie hebben wij mensen meer brein gekregen dan strikt noodzakelijk is voor het besturen van ons lichaam en dat produceert de geest.’ aldus neurowetenschapper Dick Swaab. De mens heeft haar intelligentie ontwikkeld in de evolutie en op een gegeven moment kwamen we tot een zekere hoogte waarop we zelfbewustheid en het hebben van een geweten creëerden. Volgens sommige heeft deze ontwikkeling van intelligentie zich ook geresulteerd in het ontwikkelen van de geest, waaruit dus geconcludeerd kan worden dat de geest puur het resultaat van het brein is. In feiten dwingt de neurologische kennis ons haast tot het loslaten van het begrip ‘de ziel’. De manier waarop de mens geëvolutioneerd is, staat in contrast met de manier waarop vele andere organismen de evolutie hebben doorlopen. Het hebben van vaardigheden als zelfbewustheid is voor ons een reden om onszelf boven andere organismes te stellen en onszelf dus meer rechten te geven dan bijvoorbeeld dieren. Wij beschouwen onszelf in feite als de koning der organismen. Wanneer natuurkundige ons erop wijzen dat alles tot materiële processen herleidbaar is, voelen velen onder ons zich enigszins beledigd. Ze beleven dit als een aanval op hun geestelijk bestaan. Velen vinden het niet prettig om naar zichzelf te kijken op moleculair niveau. Ze vinden het niet prettig om eraan herinnerd te worden dat zij als individu helemaal niet zoveel voorstellen en in vergelijking tot het universum waar zij een onderdeel van uitmaken zó klein is dat ze gewoonweg te verwaarlozen zijn. Voorstanders van de verwerping van het begrip ‘ziel’ zijn geneigd om de mens terug te brengen tot moleculair niveau en van hieruit te argumenteren. Echter moet er wel uitgekeken worden met het reduceren van de geestelijke activiteit. De wetenschap duidt op het feit dat wij mensen slechts uit een hoopje materie bestaan. Deze kennis komt voort uit het toepassen van reductionisme op de mens. Echter is het feit dat een bepaald fenomeen terug te leiden tot enkel chemische reacties voor velen geen middel waarmee ze hun emoties beter begrijpen of onder controle kunnen houden; het is dus geen kennis die resulteert in begrip. Al deze wetenschappelijke modellen op moleculair niveau tonen zich niet in de handelingen van een doorsnee man of vrouw. Niemand leeft naar dit idee; je gooit niet zomaar je kind in het vuur als hij het koud heeft met de motivatie dat het slechts een verzameling is van moleculen. Dit voorbeeld is eerder benoemd door de Nederlandse filosoof en arts Bert Keizer. Of neem een ander voorbeeld, door Jeroen Hopster, werkzaam bij het magazine ‘Filosofie’. ‘in theorie kunnen wij de hele geschiedenis beschrijven als het veranderende samenspel van atomen. Geen wetenschapper die daaraan twijfelt, maar toch is geen enkele historicus zo gek om een atomaire verhandeling te schrijven over de Val van de Muur’. Het feit dit soort dingen niet doet duidt op de aanwezigheid van geestelijk leven. En dit zou er weleens op kunnen duiden dat er wel zeker sprake is van een ziel. Reductionisme kan leiden tot misvattingen die voortkomen uit het weglaten van essentiële elementen en schiet daarom ook soms tekort. Echter is het wel een nuttig middel om complexere verschijnselen terug te brengen tot fundamentele entiteiten en er zo meer grip op te krijgen, wat dan weer kan zorgen voor nieuwe ingevingen. Het is alleen geen goed idee om reductionisme toe te passen op geestelijke activiteit, omdat het simpelweg te complex daarvoor is.
De beschouwing gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden