Blok 1

11 | Woorden met overgenomen Griekse en Latijnse delen

1 anesthesist – arts die ervoor zorgt dat de operatiepatiënt geen pijn voelt
2 antibioticum – geneesmiddel tegen een infectieziekte
3 autobiografie – levensbeschrijving met de schrijver zelf als onderwerp
4 analfabetisme – niet kunnen lezen en schrijven
5 antiglobalisten – degenen die zich verzetten tegen de wereldwijde invloed van de rijke landen die vooral hun eigen belangen (zouden) nastreven
6 apolitiek – geen belangstelling hebben voor een politieke partij
7 antisemitisme – jodenhaat
8 contragewicht – gewicht om in evenwicht te houden
9 derailleren – ontsporen
10 automatisme – iets wat vanzelf gebeurt
11 compressor – toestel dat lucht samenperst
12 autonomie – zelfbeschikking
13 bioritme – ritme in de levensverschijnselen (onder andere waken en slapen)
14 asymmetrisch – ongelijkvormig
15 atheïst – iemand die niet gelooft in God
16 collectief – gezamenlijk
17 condoleren – medeleven betuigen
18 deodorant – middel dat de onaangename geur van zweet wegneemt
19 coöperatie – vereniging tot samenwerking
20 asociaal – zonder gemeenschapszin

12 | Woorden met overgenomen Griekse en Latijnse delen

1 irreëel – onwerkelijk
2 irrelevant – niet ter zake doende
3 nasynchroniseren – de tekst die gesproken wordt vertalen en zodanig uitspreken dat de mondbewegingen samenvallen met die van de acteurs
4 expansie – uitbreiding van het grondgebied
5 renoveren – weer nieuw maken
6 illegaal – onwettig
7 incompleet – onvolledig
8 telescoop – sterrenkijker
9 excerpt – uittreksel
10 interliner – snelle, comfortabele bus
11 immoreel – niet in overeenstemming met de goede gewoonten (onzedelijk)
12 interlandwedstrijd – wedstrijd tussen twee landen
13 monopolie – alleenrecht
14 reanimeren – weer tot leven te wekken
15 neonazistisch – die opnieuw de opvattingen van het nazisme verkondigen
16 prepareren (zich) – (zich) voorbereiden
17 preventief – ziekte voorkomend
18 monotoon – eentonig
19 pseudoniem – schuilnaam
20 reclassering – instelling die gestraften weer geschikt maakt voor de maatschappij

13 | Theorievragen met opdrachten

1 a plat water →water zonder koolzuur/prik, spa blauw
b belgicisme
2 a wijdde →weet
b in een (zo uitgebreid mogelijk) woordenboek
c Dat komt omdat het woord wijdde (= zegende in) ook bestaat.
3 a De asterisk geeft aan dat de zin een fout bevat.
b van →aan
4 a ambitieus, integrale (strategie), vicieuze (gewelds)- cirkel
b Bijvoorbeeld: Omdat huiselijk geweld een misdrijf is, ontwierp het ministerie van Justitie een veelbelovend, allesomvattend plan van aanpak om het verschijnsel te doorbreken dat het ene geweld achter de gordijnen (binnenshuis) het andere uithaalt.
5 four-wheel drive →vierwielaandrijving
6 naar ... toe →aan
7 a gekend →bekend
b belgicisme
8 gaarne →graag
9 een lekkende ambtenaar → een ambtenaar die informatie liet uitlekken
10 want = namelijk (beide woorden zijn redengevend)
11 witte schimmel →schimmel/wit paard
12 a bijvoorbeeld
b De woorden voorbeeld en bijvoorbeeld hebben niet (precies) dezelfde betekenis.
c Het ene begrip is geen onderdeel van het andere begrip.
13 Mocht de trein vertraging hebben, dan bel je mij even, zodat ...

14 | Verkeerd woord/verkeerde uitdrukking

1 bemaald →bemalen
2 overtreders →auto‘s van overtreders
3 kappers en schoenmakers → haarverzorging (knippen) en schoenreparatie
4 opruimwerkzaamheden →opruimingswerkzaamheden
5 wijtte →weet
6 conferentie →conference
7 26-jarig meisje →26-jarige vrouw
8 vergelijk →vergelijking
9 reclame →propaganda
10 over kunt hebben →bij kunt zetten/plaatsen
11 legimiteren →legitimeren
12 ritje →vlucht(je)
13 tegen →op
14 voor →van
15 dilemma →probleem
16 elkaar →anderen
17 achter →onder
18 goedkoopste →laagste
19 geschept →geschapen
20 de gepeste/het slachtoffer
21 fysiek →qua ruimte
22 Bijvoorbeeld: door gebruik te maken van de vele mogelijkheden van het materiaal
23 vermoorden →doden

15 | Verkeerd woord/verkeerde uitdrukking

1 aansprakelijk
2 dan
3 blijkbaar
4 daardoor
5 te danken
6 doordat
7 hun
8 zij
9 met de hulp van
10 mits
11 niet het minst
12 onderschatten
13 reden
14 weifelen

16 | Moeilijk woord/moeilijke uitdrukking, vakterm, abstract woord, vreemd woord, barbarisme, belgicisme

1 carwash → wasstraat, autowasserette – barbarisme (anglicisme)
2 meest populaire →populairste – barbarisme (anglicisme)
3 gadgets →hebbedingetjes – (vreemd woord)
4 koudgesteld →uitgeschakeld – barbarisme (germanisme)
5 vroeger of later →vroeg of laat – barbarisme (anglicisme)
6 rust een zware hypotheek → (er) hangt veel van af – moeilijke uitdrukking
7 medicinale →geneeskrachtige – moeilijk woord
8 gekende →bekende – belgicisme
9 te uwer informatie → om u te informeren; mede → mee – Archaïsme
10 opmerkzaam →aandachtig – barbarisme (germanisme)
11 cartridge →inktpatroon (inkthouder) – vreemd woord
12 (het) abdiceren → (de) troonsafstand (afstand doen van de troon) – moeilijk woord
13 in-vitrofertilisatie → reageerbuisbevruchting – moeilijk woord
14 wake-up call →aansporing, opwekking – vreemd woord
15 beïndrukt →onder de indruk – barbarisme (germanisme)
16 oraal →door de mond – moeilijk woord
17 panikeren →in paniek raken – belgicisme
18 elektrieker →elektricien – (verouderd) belgicisme

17 | Modewoord of -uitdrukking, vaag woord, plat of grof woord, archaïsme

1 moet kunnen →moet mogelijk zijn – mode-uitdrukking
2 verkeerde dingen heeft gedaan → een misdrijf heeft begaan – vage woorden
3 naar ... toe →aan – modewoord
4 het brood →de broodafdeling – vaag woord
5 heavy → gevaarlijk, link; als een speer → razendsnel/als een haas – modewoorden
6 hoge inkomens → mensen met een hoog inkomen – vaag
woord
7 klerelijer →rotvent, rotzak – grof woord
8 richting →in de richting van, voor – modewoord
9 lage →goedkope – vaag woord
10 maken →verantwoorden – modewoord
11 Het → de zaak; alles → (bijvoorbeeld:) de samenwerking/
de afspraken/... – vage woorden
12 dermate →zo (erg) – archaïsme
13 leuk →fijn/plezierig/prettig/gunstig – vaag woord
14 zal me aan mijn kont roesten → kan me niets schelen, maakt mij niets uit – platte uitdrukking
15 best wel →best/wel – modewoord(en)

18 | Storende woordherhaling, foutieve tautologie, foutief pleonasme

1 dringt erop aan ... moet worden hersteld → dringt erop aan ... wordt hersteld – foutieve tautologie
2 overgeplaatst worden naar elders→overgeplaatst worden – foutief pleonasme
3 kan soms →kan/heeft soms – foutief pleonasme
4 nutteloze verspilling → verspilling/nutteloos verbruik – foutief pleonasme
5 op donderdag 22 juni aanstaande →op donderdag 22 juni – foutief pleonasme
6 deze (2) vervangen door de lampen en deze (3 en 4) door: ze – storende woordherhaling
7 onderlinge samenwerking →samenwerking – foutief pleonasme
8 succes in de toekomst →succes – foutief pleonasme
9 zijn samen getrouwd →zijn getrouwd – foutief pleonasme
10 ... doordat ze bijvoorbeeld slecht onderwijs hebben gevolgd, doordat ze vaak verhuisd zijn, veel spijbelden, enzovoort. – foutieve tautologie → ... doordat ze bijvoorbeeld slecht onderwijs hebben gevolgd, doordat ze vaak verhuisd zijn of veel spijbelden. → ... doordat ze slecht onderwijs hebben gevolgd, doordat ze vaak verhuisd zijn, veel spijbelden, enzovoort.
11 nieuwsgierig gluurde de buurvrouw → nieuwsgierig keek de buurvrouw/de buurvrouw gluurde – foutief pleonasme
12 gewoon één keer weglaten – storende woordherhaling
13 mondeling sollicitatiegesprek sollicitatiegesprek – foutief pleonasme
14 zo kun je bijvoorbeeld →zo kun je/je kunt bijvoorbeeld – foutieve tautologie
15 daglicht van buiten →daglicht – foutief pleonasme

19 | Woord(en) te weinig, telegramstijl

1 met de Duitse neonazi’s →met die van de Duitse neonazi’s
2 bezig welke →bezig met de vraag welke
3 in ‘Ach, goh, pak toch een sigaret!’ → als iemand je probeert over te halen (om te roken) met de woorden ‘Ach, goh, pak toch een sigaret!’
4 Houdt u van lekker pittige koffie, dan ...
5 Bijvoorbeeld: Wilt u slim geld lenen? Voor elk doel en elk bedrag hebben wij een voordelig krediet! Wilt u meer weten? Bel voor een gratis offerte.
6 dan de rest van Europa →dan die in de rest van Europa
7 iedere bestuursvergadering → op iedere bestuursvergadering
8 Bijvoorbeeld: NS is een verbindende factor in onze maatschappij. Wij verbinden mensen met hun bestemming, mensen met mensen. Van deur tot deur. Dat doen wij veilig en efficiënt, liefst op tijd en comfortabel.
9 helpen herinneren →eraan helpen herinneren
10 Hebt u vragen over het product, dan kunt u ...
11 onderzoek gedaan of →er onderzoek naar gedaan of
12 moeite met ... →moeite met de vraag ...
13 Frank Rijnveld, Staatsbosbeheer → Frank Rijnveld van Staatsbosbeheer/Frank Rijnveld, werkzaam (als ...) bij Staatsbosbeheer
14 de leerlingen →de plaatsen van de leerlingen
15 van Nederlandse jongeren →van dat van Nederlandse jongeren
16 over hoe →over de vraag/het probleem/de kwestie hoe ...