Zelfgemaakt Proefexamen Filosofie: Identiteit

8.5

Antwoorden door een scholier
5e klas havo | 3193 woorden
27 juni 2018
4 keer beoordeeld

8.5

4 keer beoordeeld

ADVERTENTIE

Overweeg jij om Politicologie te gaan studeren? Meld je nu aan vóór 1 mei!

Misschien is de studie Politicologie wel wat voor jou! Tijdens deze bachelor ga je aan de slag met grote en kleine vraagstukken en bestudeer je politieke machtsverhoudingen. Wil jij erachter komen of deze studie bij je past? Stel al je vragen aan student Wouter.

Meer informatie

Proef Examen HAVO

2018

tijdvak 2

woensdag 16 mei

9.00 - 12.00 uur

Door Brenno Mulder

Dit examen bestaat uit 17 vragen.

Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen.

Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald

kunnen worden.

Als bij een vraag een verklaring, uitleg of argumentatie gevraagd wordt, worden aan

het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of argumentatie

ontbreekt.

Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd.

Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee

redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.

Opgave 1 Op 't nippertje

Sinds kort weten neuronwetenschappers pas echt wat er in het brein omgaat. Er zijn namen gegeven aan delen van het brein en er is meer bekend wat iemands persoonlijkheid bepaalt. Eén van de eerste situaties waarin wetenschappers pas echt inzicht kregen in de gevolgen van breinschade was in de 19-de eeuw, toen een normale arbeider genaamd Phineas Gage een dodelijk ongeluk kreeg. Gage overleefde dit maar liep hiermee hersenschade op. Dit ongeluk is voor zowel velen wetenschappers als psychologen een legendarische fonds geweest in het inzicht van de persoonlijkheid van de mens en het zelf.

Tekst 1

Phineas Gage was een Amerikaanse spoorwegarbeider, die bij de aanleg van een spoorweg een arbeidsongeval kreeg waarbij hij zware schade aan zijn frontale kwabben in de hersenen opliep. Gage werkte in Cavendish aan een nieuwe spoorweg door Vermont toen hij op 13 september 1848 een ongeluk kreeg. Een ijzeren staaf die hij gebruikte om een explosieve lading aan te stampen in een boorgat veroorzaakte een vonk, waardoor de lading voortijdig tot ontploffing kwam. De ijzeren staaf schoot met een hoge snelheid door zijn hoofd heen. Gage was direct na het ongeluk bij bewustzijn en genas binnen 2 maanden. Hij kon lopen, praten en ook zijn geheugen functioneerde normaal. Zijn persoonlijkheid zou echter totaal zijn veranderd. Hij vertoonde onaangepast en asociaal gedrag, terwijl hij voordien een verantwoordelijk, rustig en sociaal aangepast persoon was geweest. De geschiedenis van Phineas Gage vormde een van de eerste aanwijzingen dat specifieke delen van de hersenen een rol spelen in specifieke psychische processen.

Diverse filosofen zoals John Locke hebben voor wetenschappers al geprobeerd een theorie te bedenken bij de vraag wat iemand hetzelfde maakt naarmate tijd. John Locke staat bekend om wat hij gezegd heeft over religie, onderwijs en de samenleving. Locke zou met zijn psychologisch criterium over identiteit kunnen bepalen of Phineas Gage nog hetzelfde persoon is gebleven. Echter bevat dit criterium veel kritiekpunten, met name van de Schotse filosoof Thomas Reid.

1. Geef de kritiek van Reid op Locke weer en noem minstens drie bezwaren die Reid heeft tegen de opvatting van Locke over identiteit. 3p

Een meer hedendaagse en moderne theorie komt van de filosoof Derek Parfit. Parfit hield zich net als Locke veel bezig met identiteitsvraagstukken.

Zijn psychologische criterium geeft een beter inzicht op de vraag of een persoon nog steeds hetzelfde is naarmate tijd.

2.Leg uit met het psychologisch criterium van Parfit of Phineas Gage nog hetzelfde persoon is gebleven na het ongeluk. Gebruik hierbij de begrippen psychologische continuïteit en psychologische verbondenheid. 3p

David Hume, een tijdsgenoot van Reid en net als hem empirist, schreef in zijn boek ''Traktaat over de menselijke natuur'' zijn opvatting over identiteit. Voor hem was de vraag naar de continuïteit naar het zelf irrelevant, hij focuste zich meer over de ontologie van het zelf. Hume stelde dat het zelf niet bestaat.

3. Leg de sceptische argumentatie van Hume uit en benoem daarbij de begrippen ervaring, percepties en zintuigen. 4p

Tekst 2

Dr. Harlow beschreef voor het ongeluk Gage als een hardwerkende, verantwoordelijke en geweldige jongeman onder zijn werkgenoten. Zijn collega's noemden hem ''de meest efficiënte en capabele man in hun werkomgeving.'' Hij maakte ook duidelijk dat Gages geheugen en algemene intelligentie niet vergelijkbaar was na het ongeluk. Niettemin zeiden dezelfde collega's dat Gage niet meer hetzelfde werk mocht doen. Aldus Dr. Harlow.

Dr. Harlow beschrijft hier de veranderingen in Gage zijn persoonlijkheid. Deze persoonlijkheid kan ook de karaktereigenschappen worden genoemd. De filosoof Marya Schechtman noemt de vraag naar deze kenmerken van een persoon het karakteriseringsvraagstuk.

4. Leg het karakteriseringsvraagstuk van Schechtman uit en definieer hierbij het begrip narratief zelfbeeld. Geef hiermee aan of Phineas Gage een narratief zelfbeeld heeft en in hoeverre deze dan is veranderd of niet. 3p

Opgave 2 Filosoof versus dictator

De filosoof Kimberley Cornish schreef in haar boek ''The Jewz of Linz'' over de interessante relatie tussen de twee tijdsgenoten Wittgenstein en Hitler. Hiervoor werd gezegd dat zij toevallig in dezelfde klas zaten en elkaar nauwelijks kende. Cornish beargumenteert echter dat de twee tegenpolen juist elkaar heftig beïnvloedt hebben in hun denkwijze. Deze denkwijze is nog steeds zichtbaar tot de dag van vandaag.

De antwoorden gaat verder na deze boodschap.

Verder lezen

Bijlagen

5b3398de07870_Proefexamen_Filosofie_II.doc

5b3398e92ff11_Proefexamen_Correctieschrift.doc

Help je medescholieren!

Upload jouw samenvattingen.

Upload

Bewaar of download dit verslag!

Om dit verslag toe te voegen aan je persoonlijke leeslijsten of te downloaden moet je geregisteerd zijn bij Scholieren.com.

35.445 scholieren gingen je al voor!

Probleem melden

Ook lezen of kijken

Alles wat je moet weten over leraar worden

Koningsdag: ik ben geen fan

Verkoper schoolboeken getroffen door cyberaanval: gegevens op straat

Vier examenuitspraken waar je docent verzot op is

Gids Eindexamens

Alles wat je moet weten over de eindexamens

Tekst 3

Dat Adolf Hitler en de filosoof Ludwig Wittgenstein in Linz dezelfde Realschule hebben bezocht was al lang bekend, maar biografen hebben er nooit veel aandacht aan besteed. De Autralische filosoof Kimberley Cornish heeft dat wel gedaan en de conclusies die hij in zijn boek The Jew of Linz heeft neergelegd zijn op zijn minst opzienbarend. Volgens Cornish waren de contacten tussen beide schooljongens niet alleen veel intensiever dan altijd is aangenomen, maar ze hebben ook een beslissende invloed uitgeoefend op het politieke, historische en filosofische lot van het de Europese twintigste eeuw.

Dat is geen bekrompen bewering en Cornish heeft met zijn veronderstellingen dan ook de nodige sensatie verwerkt. Verreweg de meeste aandacht ging daarbij uit naar het eerste deel van het boek, waarin Wittgenstein verschijnt als de figuur die Hitler op het spoor van het antisemitisme heeft gezet en als de organisator van het beruchte Russische spionage-netwerk van voormalige Cambridge-studenten.

Een van Cornish' meest tot de verbeelding sprekende bewijsstukken is een klassenfoto van de jonge Hitler waarop ook Wittgenstein staat, op nauwelijks een armlengte afstand. Zo dicht bij elkaar op de foto, dan moeten ze elkaar wel goed gekend hebben, redeneert Cornish, al moet hij toegeven dat niet onomstotelijk vaststaat dat de 'Wittgenstein' op de foto inderdaad Wittgenstein is. Computerbewerkingen die het portret ouder maken wijzen weliswaar op een hoge waarschijnlijkheid, maar bewezen is het niet.

Adolf Hitler was een Duitse leider in de Tweede Wereldoorlog met een extremistische ideologie. Hij bracht de opkomst van het fascisme op gang en was verantwoordelijk voor de Holocaust. Hij was een uitstekende spreker met krachtige speeches. In zijn tijd las hij veel van de filosoof Schopenhauer. Zijn ideologie staat geschreven in zijn boek ''Mein Kampf''.

Tegenover hem staat de Duitse filosoof Ludwig Wittgenstein, die bij hem in de klas heeft gezeten. Volgens Cornish niet alleen dat, ze hebben waarschijnlijk ook elkaar gekend en elkaars denkbeeld beïnvloedt. Adolf was een onbegrepen, driftige kunstenaar. Wittgenstein was een intelligente, wel bespraakte filosoof.

Deze verschillen waar van jongs af aan al duidelijk, wat zorgde tot een strijd tussen de twee intellectuele jongemannen.

Wittgenstein zou het hoogstwaarschijnlijk niet met Hitler eens zijn geweest. Wittgenstein ging namelijk veel anders met zijn gedachten om. Hij schreef twee boeken over de taalfilosofie en leefde een rustig leven. Een fragment uit het tweede boek ''philosophische untersuchungen'' gaat over een bepaalde opvatting van pijn.

5. Beschrijf dit fragment van Wittgenstein over de opvatting van pijn. Leg daarbij uit waarom pijn geen privégelegenheid is. Gebruik in je antwoord het begrip gewaarwording. 3p

Een filosoof die het waarschijnlijk ook niet eens zou zijn met de ideologie van Hitler is René Descartes, een rationele fransman in de 17-de eeuw. Descartes staat vooral bekend om zijn zin: Je pense, donce je suis (Ik denk, dus ik ben). Descartes had met deze filosofie een speciale opvatting over hoe een denkend persoon zelfkennis moet verkrijgen. Sommige mensen zouden zijn manier van zelfkennis verkrijgen, ''mediteren'' noemen.

6. Leg uit wat volgens Descartes mediteren is en hoe de geest van een persoon tot zelfkennis komt. 2p

Wittgenstein zou het niet eens zijn met deze theorie over zelfkennis. Wittgenstein had zelf een eigen opvatting over taal. Communicatie was namelijk zeer belangrijk voor hem.

7. Leg uit waarom Wittgenstein vindt dat de theorie van Descartes tot solipsisme leidt. 1p

Tegenwoordige aanhangers van Descartes trekken ook hun twijfels bij zijn theorie.

8. Leg uit wat het verschil is tussen Descartes en de neocartesianen. 1p

Nog een filosoof die tegenover Hitler geplaatst kan worden is Karl Marx. Hitler en zijn volgers haatte de ideologie van Marx. Het kapitalisme was voor Marx een groot probleem. Marx heeft met zijn ideologie problemen duidelijk gemaakt die zowel de burger en zijn staat betrekken.

9. Leg uit waarom volgens Marx het kapitalisme de grootste bedreiging vormt voor een authentiek leven. Leg hierbij uit hoe een burger echt authentiek kan leven. 2p

Opgave 3 Echte liefde?

Ben heeft een baan, hij heeft vrienden en hij is pedofiel. Hij vertelt hoe het is om met zijn geaardheid te leven.

Tekst 4

Ben is 49. Hij heeft kort grijs haar met een beetje gel erin. Zijn ogen worden spleetjes als hij lacht. Hij reist graag en veel, meestal naar landen waar hij kan duiken. Naar zijn kantoorbaan draagt Ben scherp gesneden pakken en gestreken overhemden. Vandaag is hij vrij en heeft hij een zwart overhemd met witte stippen aan. We zitten in zijn ruime appartement met een hoog plafond.

Na zijn puberteit groeide de leeftijd van de jongens waar hij op viel niet met hem mee. Op zijn zestiende wist hij het zeker: deze voorkeur gaat niet veranderen. Ben valt uitsluitend op jongens tussen de elf en zestien jaar – veel pedofielen vallen voornamelijk op jongens of meisjes in een specifieke leeftijdscategorie, zeggen deskundigen. Ben Kirssen is zijn pseudoniem, die naam gebruikt hij op Twitter, tijdens besloten lezingen en op Pedofilie.nl, een informatie- en discussieplatform, waarvoor hij blogs schrijft.

Ben is ook activist, hij strijdt voor pedofiele emancipatie. Het doel van zijn activisme is het bespreekbaar maken van pedofilie, niet het legaliseren van seks met minderjarigen, zoals Vereniging Martijn nastreefde. Ben zal nooit met een kind naar bed gaan, zegt hij. Een pedofiel, vindt Ben, moet niet worden gezien als een potentiële dader, maar als iemand met een geaardheid die hij nooit ten volle kan beleven.

Ben beschrijft zichzelf als pedofiel. Maar volgens de wet zal hij nooit met minderjarigen naar bed mogen. Hierdoor kun je stellen dat Ben niet zichzelf kan zijn. De filosoof Christine Korsgaard heeft een opvatting gedaan over wat het is om jezelf te zijn.

10. Leg uit wat volgens Korsgaard een authentiek persoon is en gebruik hierbij het begrip praktische identiteit. Leg met deze opvatting uit of Ben een praktische identiteit heeft en concludeer daaruit of hij authentiek is. 4p

Voor Korsgaard is de vraag naar authenticiteit eigenlijk niet zo belangrijk. Zij legt meer de nadruk op autonomie. Een speciale vorm van autonomie komt van de Duitse filosoof Axel Honneth. Hij stelt dat wij pas autonoom zijn als wij voldoen aan de drie voorwaarden van relationele autonomie.

11. Geef de drie voorwaarden van relationele autonomie van Honneth weer en pas dit toe op de casus van Ben. Leg bij elke voorwaarde uit in hoerverre Ben autonoom is. 4p

Tekst 5

''De liefde die zijn naam niet durft te zeggen'' in deze eeuw is die diepe genegenheid van een oudere voor een jongere man zoals die bestond tussen David en Jonathan, die Plato tot de grondslag van zijn filosofie maakte, bezongen in de sonnetten van Michelangelo en Shakespeare.” Zo luidde in 1895 de klassieke ‘homo’- (of ‘pedo’?) verdediging van Oscar Wilde bij beschuldigingen dat hij jongemannen had misbruikt. Daarmee had hij zich buiten de gemeenschap geplaatst. Hij zag zelf in die liefde ethische en esthetische, erotische en pedagogische kwaliteiten. Dat gold ook voor Nobelprijswinnaars als Thomas Mann en André Gide. Van zeer gewaardeerd zijn deze uitingen van seks en intimiteit zwaar verdacht geraakt. Een liefde die eeuwen in alle toonaarden bezongen is, wordt het spreken onmogelijk gemaakt. De schriftelijke sporen ervan dreigen in de verbrandingsoven te verdwijnen. Nederland prijst zich om seksuele vrijheid en tolerantie maar zelfs het zo veel puriteinsere Amerika heeft haar overgebleven pedo-organisatie NAMBLA niet eens verboden.

Er blijkt een grote strijd te zijn tussen pedoseksualiteit en authenticiteit. Dit roept filosofische vragen op over zelfkennis en autonomie. De filosoof Harry Frankfurt heeft een opvatting over liefde als het gaat om authenticiteit.

12. Geef aan of de liefde die Frankfurt bedoeld hetzelfde is als pedoseksuele liefde. 2p

Een andere filosoof die het veel had over liefde, was de Fransman Jean-Jacques Rousseau. Hij schreef over maatschappelijke onderwerpen zoals de natuurtoestand en het sociaal contract, maar ook over de opvoeding van kinderen. Hij was een politieke filosoof die als zeer romantisch werd beschouwt. Rousseau vond namelijk romantiek belangrijker dan de samenleving. Rousseau onderscheidde twee soorten liefde die een inzicht brachten in een authentiek leven. Rousseau beschreef deze liefdesvormen als amour de soi en amour propre.

13. Leg deze twee soorten begrippen voor liefde uit en vertaal ze. Geef hierbij aan in hoeverre een pedofiel in een samenleving deze vormen van liefde heeft. 3p

Een pedofiel zijn en blijven blijkt dus heel moeilijk te zijn. Het dilemma kan worden betrokken tot ethiek, een tak van de filosofie die een antwoord probeert te geven op wat het ''goede'' is. Ethiek wordt ook wel moraalfilosofie genoemd, omdat de vragen slaan op wat nou een morele handeling is. Een voorbeeld van een ethische theorie is het utilisme. Een ander voorbeeld is het hedonisme. Met het utilisme en het hedonisme als uitgangspunt kan er bepaalt worden of een handeling moreel is.

14. Leg uit wat het verschil is tussen het utilisme en hedonisme en gebruik dit om uit te leggen of een pedoseksuele handeling te rechtvaardigen valt. 3p

Opgave 4 Baby's shoppen

Een erfelijke ziekte uit het DNA van een embryo knippen, het is Amerikaanse onderzoekers gelukt. Hoog tijd dat ook Nederland gaat nadenken over deze kwestie, zegt Martina Cornel, hoogleraar genetica bij VUmc. Maar er is ook veel discussie over het genetisch modificeren van baby's. Het verbeteren van een embryo valt onder zelfverbetering, wat filosofische vragen oproept.

Tekst 6

Het is nog te vroeg om baby's te fabriceren. Bart Gremmen, hoogleraar ethiek aan de Wageningen Universiteit, denkt dat deze angst twee kanten heeft: “Ik denk dat ze aan de ene kant bang zijn dat er dingen in de genen veranderd worden die misschien heel moeilijk terug te draaien zijn. Daarnaast kan er ook commercieel misbruik van gemaakt worden, waarbij ouders van tevoren een aantal eigenschappen opgeven waar de nieuwe baby aan moet voldoen: de zogenaamde designerbaby’s.” Op dit moment kan er in Nederland nog niet zo veel aangepast worden aan ongeboren baby’s. Wat wél kan speelt zich voornamelijk af in de diagnostiek. Zo kunnen artsen zien of er misschien iets mis is met de embryo. Volgens Gremmen gaan we binnenkort een stap verder: “Met deze nieuwe techniek wordt niet alleen gekeken, maar worden de genen echt aangepast.” De nieuwe techniek kan gebruikt worden om bijvoorbeeld erfelijke ziektes weg te nemen. In het Verenigd Koninkrijk is al een experimentele therapie toegestaan waarbij genetische ziektes bij embryo’s worden weggenomen. Dat klinkt heel positief, maar volgens Gremmen is het verstandig om even een pas op de plaats te doen: “Nu het nog kan moeten we bijvoorbeeld de sociale en ethische aspecten onder de loep nemen. Bepaalde ethische gevolgen tonen zich pas wanneer een nieuwe techniek in gebruik wordt genomen. Deze gevolgen moeten we met elkaar bespreken en er eventueel maatregelen tegen treffen. Zo kan de wetgeving mee evolueren met de medische ontwikkelingen.”

Een tegenargument voor het genetisch modificeren van baby's is dat het tegen de menselijke natuur is. Volgens tegenstanders staat de menselijke natuur vast, wanneer hiermee wordt gespeeld zal dit onvoorspelbare en drastische gevolgen hebben. Een professor en ethicus aan de Duke Universiteit genaamd Allan Buchanan heeft in zijn boek ''Menselijke natuur en zelfverbetering'' kritiek op dit tegenargument.

15. Leg uit waarom volgens Buchanan de menselijke natuur niks zegt over de ethiek van de zelfverbeteringtechniek van genetische modificatie. Leg vervolgens uit in hoeverre deze manier van zelfverbetering bevorderend is voor de interne en externe autonomie van de ongeboren baby. 4p

Het genetisch modificeren van een baby is het veranderen van lichaam en geest. Filosofen zoals Descartes stellen dat het lichaam los staat van de geest. In de tijd van Descartes waar religie de moraliteit bepaalde en de geest iets heiligs was, zei Descartes dat de geest kon worden beschreven als iets dat onderzocht kan worden. Hij beschreef de geest als een ''wit bolletje''. Andere filosofen zoals Gilbert Ryle en Maurice Merleau-Ponty hadden beiden een eigen opvatting over het dualisme van Descartes.

16. Leg uit wat het verschil is tussen de opvatting van Ryle en Merleau-Ponty over lichaam en geest. 2p

De vraag blijft of de geest van een designerbaby wel echt wordt veranderd, of dat alleen de hersenactiviteiten worden aangepast. De breinreductionist Victor Lamme stelt dat wij geen vrije wil hebben en dat de mens niets anders is dan een kwebbeldoos die dingen goedpraat, ook wel confabulatie genoemd. Maar de meeste filosofen zijn het hier niet mee eens, omdat het zelf niet waarneembaar is, hoeft nog niet te betekenen dat het zelf niet bestaat. Filosofen zoals Wilfrid Sellars stellen dat er iets transcendents bij komt kijken. Sellars onderscheid twee soorten wereldbeelden.

17. Leg deze twee wereldbeelden uit en geef aan in hoeverre de zelfverbetering van een baby samenhangt met deze twee wereldbeelden. Geef per wereldbeeld aan wat er wordt verbeterd aan de baby. 3p

einde■