Hoofdstuk 8 en 9

Antwoorden Teksten en opdrachten Engels vwo

Hoofdstuk 8 1960–1980

opdracht 1
a Dit is de periode van de neergang van de grootmacht Amerika (Vietnam, de moorden op de Kennedy’s en Martin Luther King, Watergate), van het einde van de Amerikaanse Droom en daarmee van het in twijfel trekken van het kapitalisme. Dit verklaart de wereldwijde ruk naar links in de jaren zeventig (hersteld met een ruk naar rechts in de jaren tachtig). Het is ook de periode van de opkomst van de protestmuziek en van kunst die zich afzet tegen de gevestigde orde. Groot-Brittannië ging economisch achteruit maar leverde wel de belangrijkste bijdrage aan de popmuziek (de Beatles, de Rolling Stones). In Amerika maakte de experimentele roman een grote bloeiperiode door.

opdracht 2
a Ongeduldig, rusteloos, nieuwsgierig, gespannen, opgewonden, dromerig.

b Melanie is 15, is nieuwsgierig en wil zo snel mogelijk volwassen worden en de geheimen van de volwassen (seksuele) liefde ontdekken en ervaren. Het is logisch dat haar ontdekkingstocht begint in de verlaten slaapkamer van haar ouders, de sleutel tot de verborgen wereld van de volwassenen.

c Omdat zij haar ouders alleen maar volledig gekleed kent. Aangekleed zijn is de ‘natuurlijke’ toestand van haar ouders. Kleren horen bij haar ouders, net als ‘haren’ en ‘nagels’.

d Persoonlijk. Het is de vraag of een man in staat zou zijn geweest de ontluikende borsten van Melanie zo delicaat en toch precies te beschrijven als Angela Carter dat doet in ‘her bare breasts, which were tipped as pinkly as the twitching noses of white rabbits’.

opdracht 3
Leda was de dochter van Thestius (koning van Aetolië) en vrouw van Tyndareüs (koning van Sparta). Zij werd verkracht door Zeus in de gedaante van een zwaan. Zij brengt twee eieren voort, uit het ene ei komen Castor en Clytaemnestra en uit het andere ei Pollux en Helena van Troje. Het resultaat van de verkrachting is een vrouw (Helena van Troje) die de hele godenwereld in rep en roer zal brengen en de hele mannelijke heldenwereld grotendeels zal vernietigen.

opdracht 4
a Zijn gezicht verraadt aan de ene kant onschuld en onzekerheid en aan de andere kant zelfbewustzijn en zelfkennis.

b ‘This was a time when a sun-tan was not at all a desirable social-sexual status symbol, but the reverse: an indication of low rank.’

opdracht 5
Pinter baseert zijn script op twee verhaallijnen, de lijn van de negentiende-eeuwse verhouding tussen Sarah en Charles en de lijn van de twintigste-eeuwse verhouding tussen de acteurs die de rollen van Sarah en Charles spelen. De overeenkomsten en verschillen tussen beide verhoudingen helpen de kijker zich een beeld te vormen van de verschillen en overeenkomsten tussen de negentiende en de twintigste eeuw.

opdracht 6
a ‘If he flew them he was crazy and didn’t have to; but if he didn’t want to he was sane and had to.’

b Bewondering en respect.

opdracht 8
a Zij vernederen en martelen de patiënten en leven hun eigen frustraties op hen uit.

b McMurphy laat zich niet intimideren en komt niet als een bang konijn binnensluipen. Hij geeft nadrukkelijk blijk van zijn aanwezigheid en van het feit dat hij weigert in zijn schulp te kruipen (‘I don’t hear him slide along the wall’).

c De blanke vrouwen zijn de onderdrukkers, de blanke mannen zijn de slachtoffers, de zwarten zijn de handlangers van de vrouwen en de indianen zijn de volledig uitgerangeerde, onzichtbare ‘geesten’ uit het verleden.

d Ja, in de zin dat blanke mannen en vrouwen en de minderheden vertegenwoordigd zijn. Veel lezers, waaronder vrouwen en Afrikaans-Amerikanen, zullen het echter niet met Kesey eens zijn over de rol die hij toekent aan de verschillende groeperingen. Feministen zullen waarschijnlijk beweren dat de blanke mannen in die tijd de overheersers en de onderdrukkers waren en dat de zwarte mannen in het verzet aan het komen waren tegen hun rol als ondergeschikten.

opdracht 10
a Iemand die haar kind constant en overdreven bemoedert en overal en in alles (zelfs in hamburgers en frietjes) gevaren ziet die het kind bedreigen. Zij is de dominante persoon in het gezin.

b Geen rol van betekenis. Hij dient als ‘buiksprekerpop’ voor de moeder en wordt alleen in het gezin betrokken om haar meningen en bevelen te bevestigen.

c Het gebrek aan vrijheid en zijn moeder die hem geen moment met rust laat.

d Hoewel de moeder beantwoordt aan het stereotiepe beeld van de overzorgzame, betuttelende joodse moeder, is het overtrokken en komische portret ook van toepassing op betuttelende moeders in het algemeen en die tref je aan in alle lagen, groeperingen en schakeringen van de gemeenschap.

opdracht 11
b Hij doet wat zijn instinct, zijn natuur en zijn schepper hem vertellen te doen, dat wil zeggen afwachten en dan plotseling in actie komen voor de perfect kill. Hij kent geen morele of ethische principes en hoeft zijn gedrag niet te verdedigen. De havik is wat hij is.


Antwoorden Teksten en opdrachten Engels vwo

Hoofdstuk 9 De periode na 1980


opdracht 1
b Persoonlijk. Opvallende trends zijn de digitale revolutie, begonnen in Amerika, en het ontstaan van de zogenaamde joystick nation, een generatie die is opgegroeid met de nieuwe media en digitale spelletjes. Het Engels neemt een steeds prominentere plaats in als wereldwijd communicatiemiddel (90% van Internet is Engelstalig). In Amerika en Groot-Brittannië is een explosie waar te nemen van minderhedenliteratuur: etnisch, feministisch, regionaal en postkoloniaal. In beide landen zien we de opkomst van performance poetry (vermenging van media) en van fusion (vermenging van veelal etnische stijlen).

opdracht 2
a ‘Sophie rose an inch from her seat for a second and Nancy’s face swelled with hatred.’ Sophie reageert als moeder op het gehuil van haar baby, Nancy reageert daarop met gevoelens van haat, omdat Sophie de baby van Nancy vermoord heeft (in een ruzie om een luier).

c Persoonlijk. Romanschrijvers en schrijvers van detectives zijn de enige personen die er soms in slagen enig verband en logica aan te brengen in de bizarre, chaotische en misdadige gedragingen van de mens. Het ligt aan je eigen visie op de mensheid of je die pogingen realistisch of ongeloofwaardig vindt.

opdracht 3
Objecten en fenomenen die het ‘marsmannetje’ beschrijft zijn: horloge, klok, telefoon, toilet, duisternis, het echtelijk bed, dromen.

opdracht 4
a Een zeer dominante en dictatoriale persoon, die de wereld in twee, zwart-witte categorieën verdeelt: mensen/voorwerpen die met haar zijn (= vrienden, slechts een handjevol) en mensen/voorwerpen die tegen haar zijn (= vijanden, die samenspannen met de duivel, de rest). Eerst ziet zij de dochter als een van de weinige ‘vrienden’ en volgt de dochter haar in alles. Later, als de dochter haar eigen weg begint te gaan, ziet zij de dochter als een van de talloze ‘vijanden’.

b Met een zekere berusting en afstandelijkheid en met een droog gevoel voor humor. Er is geen spoor van enig zelfbeklag. Haar moeder is nu eenmaal zo en klagen heeft geen zin. De dochter moet er maar het beste van proberen te maken. De toon is laconiek, droog en onderkoeld.

opdracht 5
Pinkstergemeente is een samenvattende benaming voor een groot aantal protestantse groeperingen die ernaar streven de oorspronkelijke pinksterervaring opnieuw te beleven. De beweging is een voortzetting van de negentiende-eeuwse revivals in Groot-Brittannië en Amerika en plaatst zich buiten de officiële Kerken. De beweging heeft daarom vooral aanhang onder de sociaal zwakkeren. Alleen de letterlijke tekst van de bijbel als het geïnspireerde woord van God heeft gezag in geloofszaken. Als je in aanmerking neemt hoe negatief de letterlijke tekst van de bijbel zich uitspreekt over homoseksualiteit, dan is het logisch dat er voor de lesbische ik-figuur absoluut geen plaats meer is in de geloofsgemeenschap van haar moeder.

opdracht 6
a Persoonlijk. De scène en het incident zijn komisch, maar tevens ook een bewijs van de vindingrijkheid, spitsvondigheid en flexibiliteit van de conservatief-gelovige Ghani.

c Persoonlijk. Rushdie heeft overigens altijd beweerd dat hij op geen enkele manier de profeet Mohammed belachelijk heeft willen maken. In het boek valt hij wel zijn volgelingen aan die de leer van de profeet misbruiken en zodanig interpreteren datdeze hun eigen bekrompen, nationalistisch- politieke en gevaarlijke doeleinden dient.

opdracht 7
Een fatwa is oorspronkelijk een rechterlijke uitspraak op basis van de religieuze wetten van de islam. De fatwa van de religieuze leider van een moslimgemeenschap, zoals die van de ayatollah in Iran, heeft de kracht van een religieus edict, hetgeen wil zeggen dat alle gelovigen dit edict moeten aanvaarden en ernaar moeten handelen. In het geval van Rushdie betekende de fatwa, uitgevaardigd door ayatollah Khomeini, toen de religieus leider in Iran, het doodvonnis voor Salman Rushdie. Daarmee werd het de plicht van elke Iranese moslim zijn leven te wijden aan het vinden van mogelijkheden om het doodvonnis over Salman Rushdie te voltrekken.

opdracht 9
a Een grimlach. Het is natuurlijk uitermate komisch om Sproule te laten zeggen dat hij naar dit oord gekomen is voor zijn gezondheid na een gedetailleerde beschrijving van wreedheden die de plek tot een hel en de meest ongezonde plaats op aarde maken.

opdracht 11
a De digitale levensstijl (gebruik van de computer en digitale communicatie) stelt de verlamde moeder in staat te communiceren met woorden (= het communicatiemiddel in de oude, analoge wereld). De moeder wordt min of meer opnieuw tot leven gewekt en kan, ondanks haar verlamdheid, gedachten en gevoelens overbrengen op haar gezin en haar vrienden.

b Zij gebruikt dezelfde lay-out en hetzelfde letterbeeld die op nummerborden worden gebruikt en dezelfde techniek om zo weinig mogelijk woorden te gebruiken door te volstaan met ‘tekens’ die een bepaalde klank weergeven. De lezer voegt dan de ‘klanken’ samen tot de bedoelde woorden: I FEEL U (in plaats van ‘I feel you’), PNUT BUTR (in plaats van ‘peanut butter’), GR 8 (in plaats van ‘great’).

opdracht 12
Underwood is de merknaam van een legendarische Amerikaanse typemachine (= analoge, ‘oude’ communicatietechnologie) die vooral door schrijvers en journalisten werd gebruikt.

opdracht 14
a Eerst schaamde zij zich voor Kwan en zag zij haar als een gestoord, zelfs gevaarlijk iemand (‘I no longer think she is crazy, or if she is, she is fairly harmless’). Nu accepteert zij dat haar (half)zuster ‘anders’ is, soms op een amusante en soms op een irritante wijze. Olivia is nu boos, niet op Kwan, maar op het leven dat vaak anders loopt dan je hoopt of verwacht. Ook heeft zij het begrip ‘normaal’ leren te relativeren. Misschien zou Kwan in een andere cultuur en omgeving als volledig normaal gezien worden of zelfs gerespecteerd worden.

b ‘wacky’, ‘crazy’, ‘odd’, ‘unusual abilities’, ‘would strain the credulity’, ‘yin eyes’. Zij ziet ‘normaal’ als iets dat niet in algemene zin te definiëren valt. Het begrip normaal wordt bepaald door de cultuur en omgeving waarin een persoon leeft en zal dus van cultuur tot cultuur, van omgeving tot omgeving verschillen.

c Er is wellicht een plek op de wereld waar iemand als Kwan de norm is en waar iedereen een zuster als Kwan heeft. De laatste zin versterkt en herhaalt wat Olivia zegt over de relativiteit van het begrip normaal.

opdracht 15
a Het is de spreektaal van de bijna-ongeletterde, laag-geschoolde zwarte Amerikanen uit het zuiden. Zij komt uit een kansarme omgeving en heeft nooit de kans gekregen zich te ontplooien. Het feit dat zij brieven aan God schrijft bewijst dat zij de behoefte voelt haar gevoelens en gedachten te verwoorden en dat zij wil communiceren: de eerste stap op weg naar zelf-ontplooiing.

b Mr-raakt helemaal de kluts kwijt en gedraagt zich als een verliefde schooljongen. Ook Celie ziet vol verlangen en spanning uit naar het eerste optreden van Shug, een vrouw die alles is wat Celie zelf (nog) niet is en waar zij alleen nog maar van kan dromen.

c Die van een zelfbewuste, sexy, onverschrokken en zelfstandige zwarte vrouw (‘hand on her hip’, ‘don’t nothing seem to be troubling her mind’, ‘come on, come on all, it say. The Queen Honey Bee is back in town’).

d Zij aanbidt Shug en ziet haar als een superieur, bijna goddelijk wezen. Omdat Shug alles heeft wat Celie op dat moment ontbeert: geld, charme, minnaars, zelfvertrouwen en glamour.

opdracht 16
Bessie Smith.

opdracht 18
b Ja. De ui is zorgvuldig ingepakt (‘moon wrapped in paper’); de ui kan voor tranen (van ontroering, van bitterheid, van liefdesverdriet) zorgen; de kus (= smaak) van de ui is pittig en blijft lang proef-/voelbaar; de ring van een ui lijkt op een trouwring; de geur (= het parfum) van de ui blijft lang ruikbaar, aan je vingers plakken. Kortom, als je de ui even van een andere invalshoek benadert, heeft de ui alle kenmerken van een toepasselijk Valentijns- of liefdesgeschenk.

c Persoonlijk. Waarschijnlijk een vrouw omdat vrouwen (nog steeds) meer tijd dan mannen doorbrengen in de keuken en vertrouwder zijn met of ontvankelijker voor de verborgen, erotische en romantische aspecten van alledaagse voorwerpen en voedsel.

d Ontvangster: ‘Wat voor een cadeau heb je voor mee meegebracht?’
Not a red rose or a satin heart.
Wat dan wel?
I give you an onion.
Wat? (trekt een vies gezicht)
It is a moon wrapped in brown paper.
It promises light
like the careful undressing of love.
(Ontvangster trekt nog steeds een vies, niet-overtuigd gezicht en aarzelt met aanpakken)
Here
It will blind you with tears
like a lover.
It will make your reflection
A wobbling photo of grief.
Maar waarom een ui? Had je niks anders kunnen bedenken?
I am trying to be truthful.
Not a cute card or a kissogram.
Nee, ik wil dat vieze ding niet. Waarom een ui in hemelsnaam?
I give you an onion.
Its fierce kiss will stay on your lips,
possessive and faithful
as we are,
for as long as we are.
Nou, als je zo aandringt (nog steeds aarzelend).
Take it.
Its platinum loops shrink to a wedding-ring,
if you like.
(de ontvangster neemt nu eindelijk de ui aan. De geefster eindigt dan met een waarschuwing: ‘maar pas op, de ui heeft ook gevaarlijke kanten’:)
Lethal
Its scent will cling to your fingers,
cling to your knife.

opdracht 19
Op 14 februari, de sterfdag van Sint-Valentijn. Valentijn was een Romeinse hogepriester die in het gevang belandde omdat hij hulp gaf aan vervolgde christenen. Hij werd doodgeknuppeld op 14 februari. Het gebruik om valentijnskaarten te versturen heeft weinig met deze heilige te maken. Het gebruik gaat terug op de oude Romeinse Lupercalia (op 15 februari), gevierd op de plek waar Romulus en Remus door de wolvin gezoogd werden. Soms wordt er ook een verband gelegd met het gegeven dat vogels in Italië rond dit tijdstip beginnen te paren.

opdracht 21
a Een gestage reggaebeat; de stijl is gebaseerd op de spreektaal en de uitspraak van de Britse Jamaicanen (‘an’ i.p.v. ‘and’, ‘yu’ i.p.v. ‘you/your’, ‘hav’ i.p.v. ‘have’, ‘de’ i.p.v. ‘the’, ‘wid’ i.p.v. ‘with’). Het rijmschema is heel regelmatig. Elke tweede en vierde regel rijmen (2-4, 6-8, 10-12, enzovoort).

b Zephaniah maakt het contrast duidelijk tussen ‘Christmas’ (het feest, het kerstdiner, het slachten van dieren, vreetpartijen) en ‘Christ Mass’ (de kerkdienst waarin de geboorte van Christus op stemmige wijze gevierd wordt zonder dieren te slachtofferen en dat is waar Kerstmis eigenlijk om hoort te draaien). Een ander spel met woorden zit in de laatste regel: ‘yu will mek new friends ‘FOR LIFE’.’ ‘For life’ slaat op de eeuwige dankbaarheid van de kalkoen (‘een vriend voor het leven’) maar ook op het maken van een gebaar ‘voor’ het leven, is pro life (dus een stellingname tegen zinloze vernietiging van leven, ook het leven van dieren).

c Net doen alsof kalkoenen (eigenlijk lelijke en domme beesten) mensen zijn, die op eenzelfde wijze feest willen vieren als de mensen (alleen zonder gebraden kalkoenen uiteraard).

opdracht 22
b Maenaden (letterlijk ‘manische, razende vrouwen’) waren de Bacchae of Bacchanten, de vrouwelijke helpsters van Bacchus (de god van de drank en van de wellustige overgave aan pervers genot). De naam is ontleend aan hun overdreven wilde en obscene gebaren en vaak gewelddadige rituelen. Met de titel suggereert Murray dat de vrouwen de man vermoordden in een uitbarsting van sadistisch en pervers geweld, veroorzaakt door bovenmatig drank- en drugsmisbruik.

c Terwijl hij gemarteld en vermoord wordt, heeft de man nog de tegenwoordigheid van geest om de creditcard van een van de vrouwen te stelen en in zijn schoen te verstoppen. Door die daad slaagt de politie erin uiteindelijk de daders op te sporen en te arresteren.

d Ja. De vrouwen die zo weerzinwekkend en gruwelijk uit de band zijn gesprongen hebben nu twintig jaar gevangenis voor de boeg waarin ze hun tijd moeten doorbrengen met het verrichten van ‘normale’ vrouwelijk karweitjes als het opvouwen van handdoeken. Zij gaan dus van het ene uiterste (onvrouwelijke uitbarsting van moorddadig geweld) naar het andere: alleen maar huishoudelijke, ‘typisch vrouwelijke’ karweitjes doen.

opdracht 24
a Om iets gewoons, alledaags en huishoudelijks als de manier waarop mensen met gordijnen omgaan te gebruiken voor de illustratie van het verschil tussen arm en rijk.

b Rijke mensen hebben geen gordijnen nodig, want ze hebben niets (d.w.z. armoede) te verbergen, arme mensen gebruiken ze om hun interieur te verbergen: hun gebruik van kleuren (wijst op een andere, afwijkende achtergrond en cultuur) en de versleten en nog niet betaalde spullen.

c In Mexico (waar de meeste armen in de omgeving van Cisneros hun roots hebben) heerst er een andere cultuur en hebben mensen een andere smaak. Zij scheppen genoegen in felle kleuren en gebruiken die kleuren om hun levensvreugde en emoties uit te dragen. In Amerika (de westerse wereld) mag je geen emoties tonen (behalve bij sportevenementen!), geen ‘kleur bekennen’, moet je je plezier in het leven verbergen en moet alles beschaafd en smaakvol (d.w.z. kleurloos) zijn.

opdracht 26
a Door gebruik te maken van de indianen in de gevangenis, kon de mijn draaiende gehouden worden en de staking gebroken worden.

b De rechter speelt onder een hoedje met de uraniummaatschappij (Grants). Hij sluit de indianen op in de gevangenis, zodat ze vervolgens als een soort dwangarbeiders ingezet kunnen worden om de mijn draaiende te houden. Nog steeds spannen de rechterlijke macht en het grootkapitaal samen om de indianen uit te buiten en te misbruiken voor hun smerige praktijken en spelletjes (die op de golfclub uitgebroed worden).

c Laconiek. Droog. Feitelijk, zonder enig commentaar, de feiten spreken voor zich.

d Het indiaanse element zit hem in het ontbreken van zelfbeklag, de waardigheid en vooral in de onderkoelde ironie, die getuigt van inzicht in wat er gaande is en van realiteitszin (er valt voor de indianen helaas weinig anders te doen dan de streken van de blanken belachelijk te maken): ‘The mine superintendent and the city judge, who was also with the Chamber of Commerce, were all good friends, of course’.