RENEE V6C
ELDORADO DUITS HOOFDSTUK 8 1960-1980
1 a Welke overeenkomsten en verschillen merk je op tussen de beide Duitslanden? Rubriceer de gevonden uitkomsten en gebruik daarvoor niet meer dan ½ A4.
Overeenkomsten:
# Studenten kwamen in opstand tegen bijvoorbeeld de consumptiemaatschappij en de oorlog in Vietnam en wilden hun mening hierover ook laten horen, net als schrijvers en anderen die zich betrokken voelden.
# Veel mensen waren tegen de door de NAVO geplaatste kruisraketten.
# Het land was in de jaren zeventig in de ban van de terroristische RAF. Dit schiep
toch een beetje het gevoel van verwantschap.
Verschillen:
# West-Duitsland was druk bezig met zijn macht uit te breiden.
# De DDR probeerde contact te leggen met andere Europese landen, zij opende haar
deuren hiervoor.
# In de DDR was de Republiekflucht een groot thema, in West-Duitsland hield men
zich absoluut niet bezig met de scheiding van de Duitslanden en de bouw van de
muur.
b Op welke manier vind je deze uitkomsten terug in de literatuur?
Mensen gingen meer nadenken over de dingen waar ze over schreven, en wilden hun mening ook aan ander mensen laten horen. Ze schreven teksten die bedoeld waren voor een groot publiek. De schrijvers gingen schrijven over politieke zaken en gebeurtenissen en uitten hier hun kritiek over. In de romans kregen de personages een kunstmatig karakter en in de politieke poëzie schudden de lezers wakker om mee te denken over de kwestie waar ook het gedicht over ging.
ERICH FRIED
3 a Dekt de titel van dit gedicht de verwachte lading? Motiveer je antwoord.
Ja, je verwacht dat het over de beperking van vrijheid in meningsuiting gaat en hier gaat het ook over. In dit gedicht geeft Fried zijn mening erover dat men de mond wordt gesnoerd, dat men niet meer kan zeggen wat hij wil.
b Welke technieken gebruikt Fried in dit gedicht?
Hij gebruikt korte zinnen, wat een bepaald effect opwekt. Ook herhaalt hij bepaalde elementen uit het gedicht.
c Leg uit waarom dit gedicht tot zijn politieke gedichten gerekend wordt.
Dit gedicht van Fried gaat over een politieke zaak, namelijk vrijheid van meningsuiting. Het is geschreven voor een groot publiek, hij wil met dit gedicht duidelijk zijn mening geven over de kwestie.
MAX FRISCH
5 a Waar heeft de onderwijzer niet op gerekend?
Andri ziet zichzelf niet als de zoon van zijn leraar, terwijl hij dit eigenlijk wel is, al is het niet biologisch. Zelf is Andri Jood en hij vindt zichzelf een beetje een buitenstaander. De leraar, oftewel zijn ‘vader’ heeft dit niet echt door en denkt eigenlijk ook alleen maar aan zichzelf.
b Hoe vaak kraaien de hanen? Waaraan doet je dat denken?
De hanen kraaien drie keer. Ik weet niet meer precies hoe het verhaal ging, maar ik kan me nog iets herinneren van een verhaal uit de bijbel over de dag of een van de dagen rondom dat Jezus aan het kruis zou gaan, als de hanen een aantal keren zouden kraaien zou er iets gebeuren maar dat weet ik niet meer, wat dat precies was. Het had volgens mij ook iets te maken met 1 van de vrienden van Jezus, diegene die hem verraden had, maar ik weet niet meer hoe die heet.
c Waarom is de onderwijzer aan de drank?
Omdat hij erachter is gekomen dat zijn zoon zijn zoon niet wil zijn, dat zijn zoon hem eigenlijk vrijwel haat. Hij kon dit blijkbaar niet verwerken en is aan de drank gegaan, maar ook om zijn zoon de waarheid te kunnen vertellen.
d Waar zou hij voor kunnen staan in dit stuk?
Ik heb geen idee waar hij voor staat. Misschien omdat ik net al dacht dat het betrekking had op het verhaal met Jezus en zijn vriend, dat hij nu zou staan voor de vriend van Jezus. Deze bedroog zijn vriend, een dierbare. Deze onderwijzer bedriegt zijn zoon, ook een dierbare.
GÜNTER GRASS
7 a Vanuit welk perspectief wordt het verhaal verteld? Waaruit wordt dit duidelijk?
Vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Dit wordt duidelijk omdat de schrijver, verteller in tweede of derde persoon vertelt of spreekt.
b Wie wordt er in de eerste alinea van dit fragment bedoeld met ‘der uns erfand, von Berufswegen’?
Ik denk op de vriend van Pilenz, Joachim.
c Waarop wijst de naam Joachim Mahlke?
Misschien opnieuw naar een figuur uit de bijbel, maar dat weet ik echt niet.
d Wat is een adamsappel en waarom wordt deze zo genoemd?
De adamsappel zit in onze keel, aan de buitenkant zie je hem ook, vaak bij mannen meer dan bij vrouwen. Dit komt door bepaalde hormonen. Waarschijnlijk slaat Adam uit het woord terug op de Adam uit de bijbel, de enige man toen op de wereld in zijn tijd. Appel zal terug slaan op de appel die Adam op dat moment at samen met Eva, waardoor hij een zonde beging. Het uitsteeksel ziet er bij jongens soms een beetje uit als een kleine appelvorm. Het zal daarom waarschijnlijk zoiets zijn als dat de zonde die Adam toen begaan heeft hem als straf zou tekenen voor het leven, en dit zie je dan nu dus ook terug bij de jongens van nu.
e Maak een persoonsbeschrijving van Joachim Mahlke.
Joachim wordt gepest met zijn adamsappel, hier is hij nogal onzeker door geworden. Hij vormt een beetje een buitenbeentje. Toch probeert hij er het beste van te maken, al is dit niet altijd even makkelijk door de mensen die hij om zich heen heeft.
f Wat drijft hem?
Dat hij niet meer het buitenbeentje wil zijn alleen vanwege zijn grote adamsappel. Hij wil niet meer gepest worden.
CHRISTA WOLF
10 a Waren de autoriteiten in de DDR blij met dit boek denk je? Motiveer je antwoord.
Ja, want de hoofdpersoon Rita gaat uiteindelijk niet mee met haar vriend, maar geeft hem op voor het deel van Duitsland waar zij in woonde, omdat ze dit niet in de steek wil laten en zich niet thuis voelt in West-Duitsland. In dit boek kiest de hoofdpersoon dus land boven vrienden en dat zag het bestuur van de DDR natuurlijk graag.
b Beschrijf hoe Rita en Manfred ten opzichte van elkaar staan. Geef voorbeelden uit de tekst waaruit dat blijkt.
Ze zien beide erg op tegen het afscheid en op het moment dat het zover is zeggen ze elkaar vrij weinig omdat ze niet bij elkaar weg willen. Ze zijn dol op elkaar. Voorbeelden uit de tekst hiervan:
# ‘Leb wohl, braunes Fräulein’, sagte er zärtlich. R. 53/54
# ‘Rita legte ihren Kopf eine Sekunde lang an seine Brust.’ R.54/55
c Voor welk dilemma hebben beiden zich geplaatst?
Ze moeten beiden kiezen tussen elkaar en hun land. Toch voelen ze zich sterker verbonden met hun land dan met elkaar.
d Waarom maakt de bloemenverkoper een misrekening?
Omdat hij dacht dat hij precies op het goede moment stoorde, tussen de twee. Waarschijnlijk dacht hij dat ze net iets heel erg liefs tegen elkaar zeiden, dat hij ze onderbrak onder een romantisch moment waaronder het nog romantischer was geweest om bloemen aan elkaar te geven, maar in werkelijkheid waren dit de laatste minuten samen voor Rita en Manfred, dus stoort hij ze ontzettend.
e Waar zou de zin ‘Merkwürdig, dachte Rita. Soviel Helligkeit bei soviel Dunkel.’ (regel 68) op kunnen wijzen?
Omdat het voor haar natuurlijk een hele verdrietige gebeurtenis is, een heel donker iets, dat ze Manfred nooit meer terugziet, maar aan de andere kant is het ook heel licht en verlossend voor haar dat ze weer teruggaat naar haar eigen land.
f Wat kun je zeggen over de verhaaltechniek?
Het werkt allemaal erg vertragend, er worden veel details besproken. Het fragment gaat maar over een paar minuten, terwijl je het gevoel hebt dat het veel langer duurt.
GÜNTER KUNERT
12 a Welk perspectief wordt gebruikt?
Het perspectief van de alwetende verteller.
b Welke stilistische middelen gebruikt de schrijver in dit verhaal?
Personificatie.
c Wie wordt er in de derde alinea bedoeld?
Ik denk de hoofdpersoon, maar ze verwoorden het door haar te vergelijken of aan te duiden met de stad Berlijn.
d Verklaar de zin ‘man entlarvt vor seinem Namen das D Punkt als David und Ausreisegrund’ (regel 32-33).
Deze vraag begrijp ik niet.
e Leg uit waarom ‘die Mädchen unentwegt Mädchen bleiben’ (regel 76-68).
Omdat wat er ook met ze gebeurt, ze verder niet veranderen van binnen. Ze blijven altijd hetzelfde in bepaalde opzichten.
f Waarom is er met krijt op de muren geschreven?
Om de gebeurtenis die men vreselijk vind te benadrukken en iedereen te laten zien hoe erg het is.
EUGEN GOMRICHER
##
MARTIN WALSER
16 a Waarom vergist Helmut zich in de twee?
Hij denkt eerst dat het oud leerlingen van hem zijn, omdat die ook nog wel eens bij hem langskomen. Hij is inmiddels al vrij oud en vergeet nogal vaak iets.
b Hoe denkt Helmut over zijn leerlingen? Is dat terecht?
Hij vindt de meeste van hen verschrikkelijke kinderen, wat ook logisch is want hij is er altijd heel erg door gepest.
c Waar heeft Helmut het moeilijk mee?
Dat hij moeilijk dingen en mensen hun gezichten kan onthouden. Hierdoor kan men hem van alles wijsmaken, omdat hij gewoon bijna alles vergeten is. Zelfs leerlingen die hem vroeger heel erg gepest hebben komen hem leugens vertellen over wat ze van hem vonden en hij kan dit niet meer aan.
d Welk stel vind je normaler, Helmut en Sabine of Klaus en Helene? Motiveer je antwoord.
Helmut en Sabine hebben hun problemen samen, bij Klaus en Helene is alles zo perfect en geweldig tussen hen, dat het bijna onwerkelijk wordt. Daarom vind ik Helmut en Sabine wat normaler.
e Waarom herkent Helmut zijn oude school- en studievriend in eerste instantie niet?
Omdat hij lijdt aan gezichts- en geheugenverlies.
f Wat drukt de zin ‘Das war eine Frau wie eine Tropäe’ (regel 38-39) uit?
Dat dit een geweldige vrouw was, lief en aardig, die goed haar best doet, positief is en voor iedereen klaarstaan. Kortom, hij vond haar geweldig.
THOMAS BRASCH
18 a Tot welk genre gedichten hoort Sindbad? Welke argumenten kun je daarvoor aanvoeren?
Het is denk ik een lyrisch gedicht. Brasch laat duidelijk merken hoe hij denkt over blanken op de manier dat hij Sindbad afschildert.
b Wat kun je zeggen over het perspectief? Onderbouw je argumenten met voorbeelden uit de tekst.
Ik denk dat het geschreven is in het perspectief van de alwetende verteller. Het verhaal is geschreven in tweede en derde persoon.
c Brasch maakt enkele toespelingen en verwijzingen. Geef daarvan twee voorbeelden.
Deze vraag heb ik niet begrepen.
d Over wie en waarover gaat de tekst eigenlijk?
Over Sindbad, maar deze staat eigenlijk symbool voor de blanken in onze samenleving. Brasch zag deze mensen als slechte mensen, die geesten zijn van doden, ze leven niet maar zijn ook nog niet dood. Hij beschrijft ook uitvoerig hoe Sindbad uiteindelijk ten onder gaat en zet hem ook een beetje voor schut.
e Er zijn wellicht verschillende manieren om de laatste regels ‘also mußten die Bilder sein Tod sein, oder die Rettung’ te lezen. Hoe lees jij ze?
Ik krijg de indruk dat de schrijver het meer als een redding ziet, omdat hij nu niet meer hoeft te leven als een soort geest die niet dood is en niet levend maar toch zal sterven. Hij is nu verlost van zijn leiden, dat hij eigenlijk toch altijd wel zou houden anders, omdat hij blank is.
ELDORADO DUITS HOOFDSTUK 8 1960-1980
1 a Welke overeenkomsten en verschillen merk je op tussen de beide Duitslanden? Rubriceer de gevonden uitkomsten en gebruik daarvoor niet meer dan ½ A4.
Overeenkomsten:
# Studenten kwamen in opstand tegen bijvoorbeeld de consumptiemaatschappij en de oorlog in Vietnam en wilden hun mening hierover ook laten horen, net als schrijvers en anderen die zich betrokken voelden.
# Veel mensen waren tegen de door de NAVO geplaatste kruisraketten.
toch een beetje het gevoel van verwantschap.
Verschillen:
# West-Duitsland was druk bezig met zijn macht uit te breiden.
# De DDR probeerde contact te leggen met andere Europese landen, zij opende haar
deuren hiervoor.
# In de DDR was de Republiekflucht een groot thema, in West-Duitsland hield men
zich absoluut niet bezig met de scheiding van de Duitslanden en de bouw van de
muur.
b Op welke manier vind je deze uitkomsten terug in de literatuur?
Mensen gingen meer nadenken over de dingen waar ze over schreven, en wilden hun mening ook aan ander mensen laten horen. Ze schreven teksten die bedoeld waren voor een groot publiek. De schrijvers gingen schrijven over politieke zaken en gebeurtenissen en uitten hier hun kritiek over. In de romans kregen de personages een kunstmatig karakter en in de politieke poëzie schudden de lezers wakker om mee te denken over de kwestie waar ook het gedicht over ging.
ERICH FRIED
3 a Dekt de titel van dit gedicht de verwachte lading? Motiveer je antwoord.
Ja, je verwacht dat het over de beperking van vrijheid in meningsuiting gaat en hier gaat het ook over. In dit gedicht geeft Fried zijn mening erover dat men de mond wordt gesnoerd, dat men niet meer kan zeggen wat hij wil.
b Welke technieken gebruikt Fried in dit gedicht?
Hij gebruikt korte zinnen, wat een bepaald effect opwekt. Ook herhaalt hij bepaalde elementen uit het gedicht.
c Leg uit waarom dit gedicht tot zijn politieke gedichten gerekend wordt.
Dit gedicht van Fried gaat over een politieke zaak, namelijk vrijheid van meningsuiting. Het is geschreven voor een groot publiek, hij wil met dit gedicht duidelijk zijn mening geven over de kwestie.
MAX FRISCH
5 a Waar heeft de onderwijzer niet op gerekend?
Andri ziet zichzelf niet als de zoon van zijn leraar, terwijl hij dit eigenlijk wel is, al is het niet biologisch. Zelf is Andri Jood en hij vindt zichzelf een beetje een buitenstaander. De leraar, oftewel zijn ‘vader’ heeft dit niet echt door en denkt eigenlijk ook alleen maar aan zichzelf.
b Hoe vaak kraaien de hanen? Waaraan doet je dat denken?
De hanen kraaien drie keer. Ik weet niet meer precies hoe het verhaal ging, maar ik kan me nog iets herinneren van een verhaal uit de bijbel over de dag of een van de dagen rondom dat Jezus aan het kruis zou gaan, als de hanen een aantal keren zouden kraaien zou er iets gebeuren maar dat weet ik niet meer, wat dat precies was. Het had volgens mij ook iets te maken met 1 van de vrienden van Jezus, diegene die hem verraden had, maar ik weet niet meer hoe die heet.
c Waarom is de onderwijzer aan de drank?
Omdat hij erachter is gekomen dat zijn zoon zijn zoon niet wil zijn, dat zijn zoon hem eigenlijk vrijwel haat. Hij kon dit blijkbaar niet verwerken en is aan de drank gegaan, maar ook om zijn zoon de waarheid te kunnen vertellen.
d Waar zou hij voor kunnen staan in dit stuk?
Ik heb geen idee waar hij voor staat. Misschien omdat ik net al dacht dat het betrekking had op het verhaal met Jezus en zijn vriend, dat hij nu zou staan voor de vriend van Jezus. Deze bedroog zijn vriend, een dierbare. Deze onderwijzer bedriegt zijn zoon, ook een dierbare.
GÜNTER GRASS
7 a Vanuit welk perspectief wordt het verhaal verteld? Waaruit wordt dit duidelijk?
Vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Dit wordt duidelijk omdat de schrijver, verteller in tweede of derde persoon vertelt of spreekt.
b Wie wordt er in de eerste alinea van dit fragment bedoeld met ‘der uns erfand, von Berufswegen’?
Ik denk op de vriend van Pilenz, Joachim.
c Waarop wijst de naam Joachim Mahlke?
Misschien opnieuw naar een figuur uit de bijbel, maar dat weet ik echt niet.
d Wat is een adamsappel en waarom wordt deze zo genoemd?
De adamsappel zit in onze keel, aan de buitenkant zie je hem ook, vaak bij mannen meer dan bij vrouwen. Dit komt door bepaalde hormonen. Waarschijnlijk slaat Adam uit het woord terug op de Adam uit de bijbel, de enige man toen op de wereld in zijn tijd. Appel zal terug slaan op de appel die Adam op dat moment at samen met Eva, waardoor hij een zonde beging. Het uitsteeksel ziet er bij jongens soms een beetje uit als een kleine appelvorm. Het zal daarom waarschijnlijk zoiets zijn als dat de zonde die Adam toen begaan heeft hem als straf zou tekenen voor het leven, en dit zie je dan nu dus ook terug bij de jongens van nu.
e Maak een persoonsbeschrijving van Joachim Mahlke.
Joachim wordt gepest met zijn adamsappel, hier is hij nogal onzeker door geworden. Hij vormt een beetje een buitenbeentje. Toch probeert hij er het beste van te maken, al is dit niet altijd even makkelijk door de mensen die hij om zich heen heeft.
f Wat drijft hem?
Dat hij niet meer het buitenbeentje wil zijn alleen vanwege zijn grote adamsappel. Hij wil niet meer gepest worden.
CHRISTA WOLF
10 a Waren de autoriteiten in de DDR blij met dit boek denk je? Motiveer je antwoord.
Ja, want de hoofdpersoon Rita gaat uiteindelijk niet mee met haar vriend, maar geeft hem op voor het deel van Duitsland waar zij in woonde, omdat ze dit niet in de steek wil laten en zich niet thuis voelt in West-Duitsland. In dit boek kiest de hoofdpersoon dus land boven vrienden en dat zag het bestuur van de DDR natuurlijk graag.
b Beschrijf hoe Rita en Manfred ten opzichte van elkaar staan. Geef voorbeelden uit de tekst waaruit dat blijkt.
Ze zien beide erg op tegen het afscheid en op het moment dat het zover is zeggen ze elkaar vrij weinig omdat ze niet bij elkaar weg willen. Ze zijn dol op elkaar. Voorbeelden uit de tekst hiervan:
# ‘Leb wohl, braunes Fräulein’, sagte er zärtlich. R. 53/54
# ‘Rita legte ihren Kopf eine Sekunde lang an seine Brust.’ R.54/55
c Voor welk dilemma hebben beiden zich geplaatst?
Ze moeten beiden kiezen tussen elkaar en hun land. Toch voelen ze zich sterker verbonden met hun land dan met elkaar.
d Waarom maakt de bloemenverkoper een misrekening?
Omdat hij dacht dat hij precies op het goede moment stoorde, tussen de twee. Waarschijnlijk dacht hij dat ze net iets heel erg liefs tegen elkaar zeiden, dat hij ze onderbrak onder een romantisch moment waaronder het nog romantischer was geweest om bloemen aan elkaar te geven, maar in werkelijkheid waren dit de laatste minuten samen voor Rita en Manfred, dus stoort hij ze ontzettend.
e Waar zou de zin ‘Merkwürdig, dachte Rita. Soviel Helligkeit bei soviel Dunkel.’ (regel 68) op kunnen wijzen?
Omdat het voor haar natuurlijk een hele verdrietige gebeurtenis is, een heel donker iets, dat ze Manfred nooit meer terugziet, maar aan de andere kant is het ook heel licht en verlossend voor haar dat ze weer teruggaat naar haar eigen land.
f Wat kun je zeggen over de verhaaltechniek?
Het werkt allemaal erg vertragend, er worden veel details besproken. Het fragment gaat maar over een paar minuten, terwijl je het gevoel hebt dat het veel langer duurt.
GÜNTER KUNERT
12 a Welk perspectief wordt gebruikt?
Het perspectief van de alwetende verteller.
b Welke stilistische middelen gebruikt de schrijver in dit verhaal?
Personificatie.
c Wie wordt er in de derde alinea bedoeld?
Ik denk de hoofdpersoon, maar ze verwoorden het door haar te vergelijken of aan te duiden met de stad Berlijn.
d Verklaar de zin ‘man entlarvt vor seinem Namen das D Punkt als David und Ausreisegrund’ (regel 32-33).
Deze vraag begrijp ik niet.
e Leg uit waarom ‘die Mädchen unentwegt Mädchen bleiben’ (regel 76-68).
Omdat wat er ook met ze gebeurt, ze verder niet veranderen van binnen. Ze blijven altijd hetzelfde in bepaalde opzichten.
f Waarom is er met krijt op de muren geschreven?
Om de gebeurtenis die men vreselijk vind te benadrukken en iedereen te laten zien hoe erg het is.
EUGEN GOMRICHER
##
MARTIN WALSER
16 a Waarom vergist Helmut zich in de twee?
Hij denkt eerst dat het oud leerlingen van hem zijn, omdat die ook nog wel eens bij hem langskomen. Hij is inmiddels al vrij oud en vergeet nogal vaak iets.
b Hoe denkt Helmut over zijn leerlingen? Is dat terecht?
Hij vindt de meeste van hen verschrikkelijke kinderen, wat ook logisch is want hij is er altijd heel erg door gepest.
c Waar heeft Helmut het moeilijk mee?
Dat hij moeilijk dingen en mensen hun gezichten kan onthouden. Hierdoor kan men hem van alles wijsmaken, omdat hij gewoon bijna alles vergeten is. Zelfs leerlingen die hem vroeger heel erg gepest hebben komen hem leugens vertellen over wat ze van hem vonden en hij kan dit niet meer aan.
d Welk stel vind je normaler, Helmut en Sabine of Klaus en Helene? Motiveer je antwoord.
Helmut en Sabine hebben hun problemen samen, bij Klaus en Helene is alles zo perfect en geweldig tussen hen, dat het bijna onwerkelijk wordt. Daarom vind ik Helmut en Sabine wat normaler.
e Waarom herkent Helmut zijn oude school- en studievriend in eerste instantie niet?
Omdat hij lijdt aan gezichts- en geheugenverlies.
f Wat drukt de zin ‘Das war eine Frau wie eine Tropäe’ (regel 38-39) uit?
Dat dit een geweldige vrouw was, lief en aardig, die goed haar best doet, positief is en voor iedereen klaarstaan. Kortom, hij vond haar geweldig.
THOMAS BRASCH
18 a Tot welk genre gedichten hoort Sindbad? Welke argumenten kun je daarvoor aanvoeren?
Het is denk ik een lyrisch gedicht. Brasch laat duidelijk merken hoe hij denkt over blanken op de manier dat hij Sindbad afschildert.
b Wat kun je zeggen over het perspectief? Onderbouw je argumenten met voorbeelden uit de tekst.
Ik denk dat het geschreven is in het perspectief van de alwetende verteller. Het verhaal is geschreven in tweede en derde persoon.
c Brasch maakt enkele toespelingen en verwijzingen. Geef daarvan twee voorbeelden.
Deze vraag heb ik niet begrepen.
d Over wie en waarover gaat de tekst eigenlijk?
Over Sindbad, maar deze staat eigenlijk symbool voor de blanken in onze samenleving. Brasch zag deze mensen als slechte mensen, die geesten zijn van doden, ze leven niet maar zijn ook nog niet dood. Hij beschrijft ook uitvoerig hoe Sindbad uiteindelijk ten onder gaat en zet hem ook een beetje voor schut.
e Er zijn wellicht verschillende manieren om de laatste regels ‘also mußten die Bilder sein Tod sein, oder die Rettung’ te lezen. Hoe lees jij ze?
Ik krijg de indruk dat de schrijver het meer als een redding ziet, omdat hij nu niet meer hoeft te leven als een soort geest die niet dood is en niet levend maar toch zal sterven. Hij is nu verlost van zijn leiden, dat hij eigenlijk toch altijd wel zou houden anders, omdat hij blank is.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden