Wim Mertens

1.De componist :Wim Mertens Een biografische schets : Wim mertens kwam ter wereld in 1953 te Neerpelt. Onder invloed van zijn vader , een groot muziekliefhebber begon hij op zijn achtste gitaar te spelen. Na tien jaar muziekonderwijs dat hij veel te theoretisch vond, besloot hij een andere weg te kiezen en ging sociologie ( dit behoort tot de communicatiewetenschappen) studeren in Leuven. Maar zijn liefde voor muziek had hij blijkbaar nooit verloren want toen hij zijn studies in Leuven voltooid had, ging hij in Gent naar het conservatorium en studeerde daar piano en muzicologie. Na zijn studies ging hij op zijn 22ste bij de Om roep Brabant werken , een radiozender vergelijkbaar met Studio Brussel van vandaag . Daar had hij samen met Gust de Meyer een programma : Funky Town. Dit programma inspireerde hen om in 1982 het werk For amusement only te schrijven. In 1978 trad hij in de voetsporen van zijn vader door voor de toenmalige brt te gaan werken. Zo kreeg hij de kans concerten te organiseren met Steve Reich ,Philip Glass, Michael Nyman ( die zelfs het voorwoord van zijn eindwerk voor het conservatorium schreef), Urban Sax , …Toen hij 28 was speelde Mertens samen met Soft Verdict . Ze vormden niet een echte band maar waren eerder een verzameling van muzikanten. For amusement only was slechts een experimenteel werk en al snel koos hij voor een andere muziekstijl namelijk het minimalisme (dat soms erg aan pop of rock doet denken). Wim Mertens is een zeer productief componist en heeft sindsdien al meer dan 20( !)werken uitgebracht waaronder Jardin clos in 1996. Zijn bekendste andere werken zijn Vergessen en Struggle for Pleasure . Wat zijn werk cultureel betekent : De muziek van Wim Mertens kom je zowat overal tegen : -op de radio : Often a Bird als tune van het Radio 1 programma De melkweg en ook de tune van het het nachtprogamma op de BRT radio was van zijn hand -op televisie : De vorige tune van het VRT journaal was van Wim Mertens’ Hors Nature en zelfs in reclamespotjes van onder andere Proximus wordt zijn Struggle . for Pleasure gebruikt. Wim Mertens schreef ook de muziek voor zo’n 12tal filmproducties waaronder Luc Dardenne’s Je pense à Vous en Paul Cox’ Father Damien. In de Braziliaanse film ‘Here we are waiting for you’ speelde zijn muziek zelfs een hoofdrol : de film had geen personages, geen plot maar bestond enkel uit muziek en bij elkaar geplaatste beelden. Hij schreef ook muziek voor het stuk ‘De macht der theaterlijke dwaasheden’ van Jan Fabre. Een nummer van hem Struggle for Pleasure is in Frankrijk door een zekere dj Dream herschreven tot een disco versie. Zijn muziek wordt dus ook gesampled of herschreven . Ook voor het proximus reclame spotje werd de muziek aangepast.2.Muziekwerk : Jardin clos Algemeen : Jardin clos is de titel van een cd met muziek die Wim Mertens gecomponeerd en geproduced heeft. De cd bevat 8 verschillende nummers waarvan ik er twee zal bespreken. Dat zijn de nummers Often a Bird en Out of the Dust . Het is minimalistische of repetitieve muziek die ingedeeld wordt bij de Stijlverruiming (Postmodernisme) (De in de lessen vermelde Minimal Music) .Wim Mertens werkt met zo’n 25 muzikanten.Voor zijn tournee Jardin clos is hij speciaal op zoek gegaan naar jongere muzikanten. Velen van hen waren net afgestudeerden of werkten bij de opera en konden dus goed om met geschreven muziek. De bezetting van Often a Bird omvat een piano, een hobo , een koperblazer en enkele violen.Bij Out of the Dust is er een andere bezetting : er is gebruik gemaakt van slagwerk, de blaasinstrumenten zijn meer op de voorgrond dan de violen en er is ook een vocale partij .Toch vind ik dat de twee muziekstukken gelijkenissen vertonen en daarom wou ik ze alletwee bespreken om ook een vergelijking te kunnen maken. Often a Bird duurt 3minuten 41 seconden en Out of the dust 2 minuten 45seconden. De creatie en muzikale invloeden : Wim Mertens was niet de ‘uitvinder’ van de minimalistische muziek maar in het voetspoor van de Amerikanen Steve Reich, Philip Glass, … heeft hij deze muziek gecomponeerd, als minimalist was hij een pionier in België. Jardin clos is lang niet het eerste minimalistische werk dat hij schreef maar hiermee nam
hij de draad van composities voor een groot ensemble weer op. Zijn muziek bestaat uit vaak lang lopende cycli, lang opgebouwde bewegingen. Dit verkrijgt Wim Mertens door zijn muziek in alle richtingen uit te breiden. Het creëren van zijn muziek is een expansief proces. Het heeft soms te maken met materiaal dat terugkomt, maar ook materiaal dat vooruit gezet wordt. . Hij zegt te werken vanuit een niet-doelgerichte aanpak; een aanpak die niet uitgaat van een stilistisch gesloten geheel. Het heeft meer met menigvuldigheid te maken, ‘multiplicity’ in het Engels. Het is iets wat zich afzet tegen de verbale canon van het spreken. Het wil voorbij het spreken gaan. Het komt vanuit het verlangen om klanken te horen. Hij beschrijft het wel eens als ‘la recherche du son’. Hij wil niet zozeer muziek maken, want muziek maken betekent volgens Wim Mertens dat je binnen een muzieksysteem of -traditie terechtkomt. Het wil niet vertrekken vanuit een soort schema, maar eerder vanuit die opwinding van het verlangen om klanken te horen. In Jardin clos is Sylvia Kristel een opvallende figuur: Wim Mertens zocht een personage dat met het thema van de cd verbonden was. In de 13de eeuw had je vrouwen die samen in een kleine groep leefden, in een 'jardin clos', onafhankelijk van de door mannen bestuurde wereld. Sylvia is volgens Mertens hét voorbeeld van de vrijgevochten vrouw . Inhoud van het werk : De Jardin clos is een plaats zonder vaste contouren, een plaats waar de dingen niet benoemd zijn. Het gaat niet over de kant van het leven die geexpliceerd , geregeld, benoemd is maar over de ware kant van de dingen. De muziek vraagt aandacht voor een andere realiteit. Structuur van de muziek : Beide muziekstukken zijn opgebouwd rond een melodietje of deuntje dat steeds herhaald wordt. Het tempo ligt steeds nogal hoog. De verschillende instrumentgroepen vallen elk op hun beurt in en herhalen steeds hetzelfde patroon. In Often a Bird vindt je scherpe en zachte klanken naast elkaar terug. Het ritme is zeer beweeglijk. Bij Out of the Dust is er volgens mij een grotere samenklank vooral dankzij de vocale partij en het ritme dat wat rustiger, gestager gaat. De taal in Out of the Dust is non-verbaal. Wim Mertens zegt hierover dat hij een heel precieze taal hanteert, die zich heel geleidelijk ontwikkeld heeft; een taal volgens hem in 15 landen begrepen wordt, die kan genoteerd worden en door andere muzikanten kan worden uitgevoerd. Het is een volwaardige taal, een muziektaal van het onderbewuste, waarbij hij wil aansluiten op de oude traditie van het fonetisch zingen. Het is ook een zeer consequente taal, hij vertelt een verhaal met dat zingen. Men zingt met andere woorden. 3. Beluistering en bespreking Beluistering : Bij de eerste beluisteringen van Jardin clos was vooral het repetitieve van de muziek zeer opvallend. Maar de veelvuldige herhalingen van de melodietjes waren toch niet

zenuwslopend maar juist rustgevend. Alle muziek leek erg op elkaar. Na de cd verschillende keren beluisterd te hebben (vooral dan Often a Bird en Out of the Dust ) merkte ik dat het repetitieve van de muziek zich in een soort van golfbeweging afspeelt : een afwisseling van steeds opnieuw dezelfde patronen met telkens een kleine aanpassing. Bij Often a Bird lijkt het net of de muziek steeds hoger en sneller wil gaan. De nieuwe muziekgolf wil de vorige uitwissen en verbeteren, overtreffen . Bij Out of the Dust vormt de muziek meer een groot geheel, er wordt verdergegaan vanuit de vorige beweging , er wordt meer aangesloten op het vorige. Na de muziek verschillende keren te beluisterd hebben merkte ik ook dat de nummers onderling toch soms grote verschillen vertoonden hoewel ze allemaal wel dezelfde tijdloze sfeer weergeven. Bespreking : Wat me vooral treft in deze muziek is de grote eenvoud , de weinige muzikale middelen waarmee Wim Mertens er toch in slaagt om zulke mooie muziek te maken. De muziek heeft ook iets heel natuurlijks. Ze bestaat enkel uit pure, zuivere klanken die dan vaak ook nog solistisch gespeeld worden en toch zuigt de muziek de aandacht naar zich toe. Ik denk dat daarin de kracht van Wim Mertens muziek ligt. Hij durft het om een eenvoudig melodietje te blijven herhalen wat een bijzonder effect heeft Bij Out of the Dust vormt de muziek een soort van verbinding tussen eenvoud en schoonheid die je ook bij andere nummers van Jardin clos terugvindt. Ik vind ook dat Wim Mertens zeer passende titels aan zijn nummers geeft : Often a Bird heeft iets zweverigs van de vlucht van een vogel of van de terugkomst van een trek vogels in de lente. Er zit ook wel een zekere gejaagdheid in de muziek die dan oplost in langere klanken. Dit stemt overeen met het klapwieken en zweven van een vogel. Je voelt in de muziek een zekere bewondering voor de natuur. Out of the Dust verheft je boven het aardse, voert je naar iets hoger, letterlijk ‘out of the dust’ . Ook de naam van de cd ‘Jardin clos ‘vind ik heel mooi gekozen : in de muziek vindt je ook de kenmerken van een gesloten klooster terug : religieus, sober, zuiver, gericht op iets hogers dan het aardse en gehuld in een zeker mysterie. Vergelijking met een ander werk : Here to There , The Piano , Michael Nyman. Michael Nyman, geboren in Londen, is net als Wim Metrens een schrijver van
minimalistische muziek. Gelijkenissen zijn er vooral met Often a Bird : de steeds weerkerende patronen in de muziek , eenvoudige bezetting, het speelse ritme, het belang van de structuur, … . Maar er zijn toch enkele punten waarin de twee muziekstukken verschillen , o.a. de duur (3min 41sec tegenover 1min 2sec), de grotere variatie op het melodietje bij Nyman ,… . Ook worden er in de loop van het stuk geen partijen toegevoegd zoals bij Often a Bird wel gebeurt. Toch vind ik dat beide componisten er in slagen om elk op hun eigen manier met weinig middelen mooie muziek te maken.5.Bronvermelding : CD, Mertens, Wim, uit Jardin clos,Usura/Crépuscule, 1996, TWI 1020 CD, Nyman, Michael, uit The Piano, Chester Music Ltd., 1993, 7777882742 http://www.gallery.uunet.be/frank.cuypers/wminterviewstubru.htm, (auteur: Frank Cuypers), Wim Mertens Interview with Studio Brussel,03/03/2001 http://www.wimmertens.be.tf/(auteur:Jeroen Medaer),Wim Mertens,03/03/2001 http://www.vum.be/nbcdwmert.html(auteur:Bart Vandormael), Muziekschool is georganiseerde misdaad,18/03/2001 http://houbi.simplenet.com/belpop/groepen/mertens.htm, (auteur: onbekend), Wim Mertens/Soft Verdict,18/03/2001
5.Bronvermelding : CD, Mertens, Wim, uit Jardin clos,Usura/Crépuscule, 1996, TWI 1020 CD, Nyman, Michael, uit The Piano, Chester Music Ltd., 1993, 7777882742 http://www.gallery.uunet.be/frank.cuypers/wminterviewstubru.htm, (auteur: Frank Cuypers), Wim Mertens Interview with Studio Brussel,03/03/2001
http://www.wimmertens.be.tf/(auteur:Jeroen Medaer),Wim Mertens,03/03/2001 http://www.vum.be/nbcdwmert.html(auteur:Bart Vandormael), Muziekschool is georganiseerde misdaad,18/03/2001 http://houbi.simplenet.com/belpop/groepen/mertens.htm, (auteur: onbekend), Wim Mertens/Soft Verdict,18/03/2001