Feminisme

Inleiding "Het enige recht van een vrouw is het aanrecht", wordt er tegenwoordig nog wel eens gegrapt. Daar is natuurlijk niets meer van waar. Vrouwen bekleden hoge posities op de arbeidsmarkt en laten niet zomaar meer over zich heen lopen. In de grondwet kun je dan ook het volgende lezen: Artikel 1: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Ze zijn begiftigd met verstand en geweten en behoren jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen. Artikel 2.1:
Een ieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in deze verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst of andere status. Artikel 23.3: Een ieder zonder enige achterstelling, heeft recht op gelijk loon voor gelijke arbeid. Zo'n honderd jaar geleden was dat wel anders. Deze sociale wetten werden absoluut niet nageleefd. Vrouwen hadden een ondergeschikte rol in de samenleving; * Vrouwen werden gezien als een object om kinderen te baren en dienstbaar aan de man te zijn. God had de vrouw geschapen om voor mensen te zorgen. Ze waren dus constant bezig met de opvoeding van de kinderen en het huishouden. * Vrouwen hadden geen gelijke kansen op een opleiding. De opleidingen voor meisjes waren van mindere kwaliteit en vervolgopleidingen waren vaak alleen toelaatbaar voor jongens. * Terwijl mannen op de arbeidsmarkt allerlei functies konden bekleden, was het voor de vrouw vrijwel onmogelijk een (normale) baan te vinden. Deze baantjes bestonden dan vaak uit eentonig fabriekswerk en werden zeer slecht betaald. * Vrouwen waren niet of nauwelijks betrokken bij politieke besluitvorming. Alleen mannen mochten stemmen en zich verkiesbaar stellen. Een vrouw in de regering was in die tijd nog ondenkbaar. * Vrouwen werden vaak gedwongen tot seks. Omdat de man alle macht had binnen het huwelijk, werd van vrouwen verwacht dat ze maar gewoon meededen als de man zin had om te vrijen. * Vrouwenmishandeling was heel gewoon. Als vrouwen niet deden wat hun mannen van hen verwachtten, werden ze geslagen. Rond 1900 kwamen de vrouwen tegen dit alles in opstand. Vrouwen en mannen moesten voortaan gelijke rechten hebben, er mocht geen onderscheid meer gemaakt worden. Dit verkrijgen van gelijke rechten en het inhalen van een achterstand, noemt men emancipatie. In dit werkstuk ga ik de volgende vraag aan de orde stellen: Hoe is de verbetering van de positie van de vrouw vanaf het einde van de 19e eeuw tot nu in Nederland bereikt? Deze hoofdvraag ga ik proberen te beantwoorden met behulp van de volgende deelvragen: Hoe verliep de eerste feministische golf? Wat waren de strijdpunten van de eerste feministische golf? Wat heeft men met deze eerste feministische golf bereikt? Welke personen hebben tijdens deze eerste feministische golf een belangrijke rol gespeeld? Welke vrouwenbewegingen en organisaties hebben tijdens de eerste feministische golf een belangrijke rol gespeeld voor de huidige positie van de vrouw? Hoe verliep de tweede feministische golf? Wat waren de strijdpunten van de tweede feministische golf? Wat heeft men met deze tweede feministische golf bereikt? Welke personen hebben tijdens deze tweede feministische golf een belangrijke rol gespeeld? Welke vrouwenbewegingen en organisaties hebben tijdens de tweede feministische golf een belangrijke rol gespeeld voor de huidige positie van de vrouw? Wat zijn de verschillen tussen deze twee feministische golven? Wat is feminisme? Om een goed beeld te krijgen van de betekenis van het begrip feminisme, heb ik het woord op verschillende plaatsen opgezocht. Ik kreeg hierbij de volgende resultaten. Volgens het woordenboek: 1) Vrouwenbeweging

2) Het streven, de economische, juridische, maatschappelijke enz. rechten van vrouwen en mannen op gelijk niveau te brengen. 3) Het streven de maatschappij te feminiseren. Volgens de Winkler Prins encyclopedie: In het algemeen een wereldbeschouwing die de bestaande machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen ter discussie stelt en een herwaardering van vrouwen en vrouwelijkheid beoogt. Feminisme wordt ook als synoniem voor vrouwenbeweging gebruikt. Sinds eind 19e eeuw noemen veel vrouwen binnen de internationale vrouwenbeweging zich feministisch. Volgens de Encarta encyclopedie op cd-rom: Naam van de beweging van radicalisering onder vrouwen vanaf het eind van de jaren '60. De feministische beweging onderscheidt zich van de vrouwenbeweging rond de eeuwwisseling en de daaruit voortgekomen en nog steeds bestaande organisaties door de nadruk die zij legt op het feit dat de juridische en politieke gelijkheid, die sinds het verkrijgen van het algemeen kiesrecht stap voor stap werden uitgebreid, niet voldoende zijn om werkelijke gelijkheid tussen mannen en vrouwen te creëren. Men streeft ook naar de opheffing van alle gedragspatronen die de achterstelling van de vrouw ten opzichte van de man bestendigen. Het woord 'feminisme' komt van het Latijnse woord femina, dat vrouw betekent. Het begrip werd voor het eerst gebruikt rond 1800 door Hubertine Auclert, een Franse kiesrechtstrijdster. Het feminisme is ontstaan door het achttiende-eeuwse verlichtingsdenken. Men ging met het gezonde verstand nadenken over het geloof in rationalisme, vrijheid, gelijke rechten en het recht op ontplooiing van alle individuen. De eerste feministen waren dan ook vooral liberalen; zij waren namelijk vooral voor vrijheid van het individu. Je kunt dus kort samengevat zeggen dat men met feminisme wil bereiken dat mannen en vrouwen gelijke rechten krijgen en dat er geen onderscheid mag worden gemaakt tussen mannen en vrouwen. Je kunt het begrip dus ook omschrijven als vrouwenemancipatie. De eerste feministische golf De eerste feministische golf vond plaats rond de eeuwwisseling. Vrouwen waren de situatie zat en begonnen op te komen voor hun rechten. Zoals in de inleiding ook al beschreven staat, werden vrouwen onderdrukt door mannen en werden de sociale wetten niet of nauwelijks nageleefd. In de eerste feministische golf waren de volgende strijdpunten de belangrijkste: Het recht op onderwijs De vraag naar onderwijs voor vrouwen werd zeer groot. Meisjes wilden net als jongens een opleiding kunnen volgen die kwalitatief niets meer of minder was. Jongens kregen de mogelijkheid om na de middelbare school ook nog een vervolgopleiding te doen, terwijl dit voor meisjes een uitgesloten kwestie was. Meisjes moesten worden opgevoed tot huisvrouw. De eerste vrouw in het onderwijs was Aletta Jacobs. Zij kreeg in 1871 toestemming voor het volgen van colleges aan de universiteit in Groningen. In 1878 kwam zij zelfs als eerste vrouwelijke arts van de Universiteit. Door middel van gratis spreekuren en cursussen hygiëne en zuigelingenzorg bracht zij verbetering in de slechte levensomstandigheden van arbeidersvrouwen. Ook bond Jacobs de strijd aan tegen de prostitutie en ze pleitte voor verbetering van de werkomstandigheden van vrouwelijk winkelpersoneel. In 1984 was ze medeoprichtster van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Jacobs was een internationaal bekend feministe (een soort voorbeeld voor elke vrouw), die veel voor de situatie van de vrouw heeft betekend. Onderwijs werd voor vrouwen steeds meer mogelijk en de situatie op de arbeidsmarkt verbeterde. Het vrouwenkiesrecht Door het recht op onderwijs was de positie van de vrouw misschien wel wat verbetert, maar vrouwen hadden nog steeds een tweederangs positie in de maatschappij. De vrouwen wilden dat er geen onderscheid meer gemaakt zou worden tussen mannen en vrouwen op politiek gebied, dus eisten zij kiesrecht. Ook Jacobs pleitte voor vrouwenkiesrecht. De vrouwenbewegingen gebruikten de volgende strijdmethoden; * Zij verstoorden vergaderingen. * Zij stichtten brand in openbare gebouwen. * Zij organiseerden manifestaties, waarbij ze vaak in aanraking kwamen met de politie. Deze (vaak wat gewelddadige) strijdmethoden hadden echter wel effect; in 1917 kregen de vrouwen passief kiesrecht (dat wil zeggen dat ze zich verkiesbaar mochten stellen) en in 1919 kregen de vrouwen actief kiesrecht (dat wil zeggen dat de vrouwen nu ook zelf naar de stembussen mochten om hun stem uit te brengen). Het verkrijgen van het vrouwenkiesrecht was voor de vrouwen een grote overwinning. Een rechtvaardige situatie op de arbeidsmarkt De arbeidersvrouwen hadden een zwaar leven. Naast het huishouden en het opvoeden van de kinderen, moest zij er ook nog eens voor zorgen dat er extra geld in het laatje kwam. Het geld dat de man verdiende was namelijk vaak niet genoeg om het hele gezin van te onderhouden. Het loon verdienden zij door te werken in vlasserijen, steenbakkerijen, turfafgravingen en later in de industrie. De vrouwen maakten lange, eentonige werkdagen in bedompte ruimtes. Dit was ten eerste heel vervelend, maar bovendien ook zeer ongezond. Daarom ontstond tijdens de eerste feministische golf de eerste arbeidersvrouwenbeweging; Dolle Mina. Deze marxistische vrouwenbeweging is door Wilhelmina Drucker opgericht in 1969. Deze arbeidersvrouwenbeweging protesteerde tegen de rol van de vrouw in de samenleving door middel van speelse acties. Aan de vorm van protesteren hebben ze ook hun naam te danken. De acties van Dolle Mina waren vaak zeer sensationeel. Deze vorm van protesteren hadden zij een beetje afgekeken van de Provo's (een actiegroep die protesteerde tegen de verburgerlijkte samenleving). De actiegroep Dolle Mina had verschillende leden; * studenten * leden van een studentenbeweging * leden van de SJ (socialistische jeugd) * leden van een linkse jongerenorganisatie
Dolle Mina had groot succes en maakte het verschijnsel feminisme bij de ‘gewone’ mensen bekend. Veel vrouwen wisten er namelijk niet van af. Zij durfden vaak geen actie te ondernemen tegen de huidige situatie. De brochure van Dolle Mina droeg de titel ‘Een rebelse meid is een parel in de klassenstrijd’ en beschreef de strijd voor het socialisme en de klassenstrijd. Een aantal acties van Dolle Mina waren; * het nafluiten van mannen (wat in die tijd absoluut niet kon) * het gratis uitdelen van condooms aan leerlingen van de huishoudschool * de actie ‘Baas in eigen buik’, die voor abortus pleitte * het dichtbinden van urinoirs met behulp van roze linten

Ook in de tweede feministische golf bleef Dolle Mina voortbestaan. Rond 1977 stierf de actiegroep Dolle Mina echter een stille dood. De tweede feministische golf Na de eerste feministische golf was het voor vrouwen eindelijk mogelijk opleidingen en zelfs vervolgopleidingen van goede kwaliteit te volgen, maar het feminisme was nog niet echt helemaal goed aangeslagen. Dit kwam waarschijnlijk ook door de economische crisis en de twee wereldoorlogen die tijdens de eerste feministische golf plaatsvonden. Een andere oorzaak is mogelijk dat de maatschappij nog niet was ingesteld op werkende vrouwen. Daardoor ontstond de tweede feministische golf. Deze golf is echter moeilijker te beschrijven dan de eerste feministische golf, omdat er in deze golf verschillende stromingen met verschillende gedachten ontstonden. Je kunt heel grof een scheiding maken tussen twee groepen; 1) De reformisten; deze groep wilde, door middel van actie voeren druk uitoefenen op instellingen. 2) De revolutionairen; deze groep zocht naar deeloplossingen. Tijdens deze tweede feministische golf ontstaat een hele belangrijke actiegroep; Man - Vrouw - Maatschappij. Opvallend aan MVM is, dat deze actiegroep uit mannen en vrouwen bestaat en de hoge graad van activiteit. MVM kwam op voor de rechten van man èn vrouw. MVM was een actiegroep die in 1968 ontstond. Deze groep oefende druk uit op de overheid, politieke partijen en maatschappelijke organisaties. MVM behoorde dus tot de revolutionairen. Ze wilden de bestaande Nederlandse samenlevingsvorm vanuit feministische optiek veranderen. Dit deden ze onder andere door middel van brieven van verzoek en protest en werkgroepen. De belangrijkste strijdpunten van MVM zijn; ¨ Doorbreking van de traditionele rolverdeling. ¨ Het recht op gelijke ontplooiingsmogelijkheden voor mannen en vrouwen. ¨ Het gelijke recht op betaald werk. Over de leden van MVM valt het volgende te vertellen; * De meeste leden waren dertigers. * Er waren gehuwde en ongehuwde leden. * De leden van MVM waren over het algemeen goed opgeleid. * 12% van de leden waren mannen en 82% van de leden waren vrouwen. MVM bestaat nog steeds, maar is tegenwoordig steeds minder belangrijk. Dolle Mina en Man vrouw Maatschappij vergeleken: In het begin kwamen de strijdpunten van Dolle Mina en MVM nog redelijk overeen. Beide actiegroepen streden voor gelijkheid van mannen en vrouwen en wilden de traditionele rolverdeling doorbreken. De verschillen werden veroorzaakt door het feit dat MVM meer uit ging van het Verlichtingsdenken (het gezonde verstand gebruiken en eerst alles kritisch bekijken) en Dolle Mina ging meer uit van het Marxisme (meer socialistisch). Bovendien verschilden de samenstellingen van beiden groepen nogal; Dolle Mina bestond vooral uit jonge meiden die nog studeerden, terwijl MVM merendeels bestond uit dertigers. In het begin werkten beide partijen nog samen en was de verhouding tussen de actiegroepen nog goed. Later verslechterden de verhoudingen en begonnen de twee groepen anders tegen elkaar aan te kijken. Dolle Mina zag MVM toch steeds meer als een groep ‘middenklasse trutten’. Een wel hele belangrijke overeenkomst is dat beide groepen met mannen samenwerkten. Tijdens de tweede feministische golf vond ook een seksuele revolutie plaats. Seksuele taboes werden min of meer opgeheven. Vooroordelen te n opzichte van homoseksualiteit werden dus ook opgeheven. Op dat moment ontstond het COC; de Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit. Deze vereniging had doorbreking van het rollenpatroon van mannen en vrouwen als doel. Radicale feministen Tijdens de tweede feministische golf ontstond een nieuwe vorm van feminisme; het radicale feminisme. Dit soort van feminisme was vooral uit op snelle veranderingen van het patroon tussen mannen en vrouwen. Er wordt uitgegaan van een mannenheerschappij over vrouwen. Vrouwen worden hierbij onderdrukt. Dit werd geassocieerd met klasse- en raciale onderdrukking. Binnen deze stroming van het feminisme werd veel gebruik gemakt van praatgroepen; binnen deze praatgroepen spraken acht tot twaalf vrouwen met elkaar over hun persoonlijke situatie. De praatgroep- onderwerpen waren meestal gebaseerd op dingen die in het leven van de vrouw centraal stonden; opvoeding, ervaringen in het werk, seksualiteit, kinderen krijgen, het uiterlijk, enzovoort. De praatgroepen waren vooral gebaseerd op bewustwording van de problemen, niet zo zeer op de oplossingen. Aan deze praatgroepen mochten geen mannen deelnemen; dit verschijnsel heet separatisme. Vrouwen organiseerden zich apart van hun onderdrukkers. Autonome vrouwenbewegingen Autonome vrouwenbewegingen waren vrouwenbewegingen die geen binding hadden met een politieke partij of vakbeweging. Deze autonome vrouwenbewegingen waren gebaseerd op het radicaal feminisme. De volgende vrouwenbewegingen waren autonome vrouwenbewegingen: Paarse September Paarse September was een goed voorbeeld van radicaal feminisme. Paarse September werd opgericht in 1972 en richtte zich vooral op homofiele en lesbische relaties. Volgens Paarse September was de heteronorm nu juist de oorzaak van de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. Fem-Soc De feministische socialisten richtten hun groep op in 1973. Hun idee was dat vrouwen door mannen werden onderdrukt. Belangrijke factoren hierbij zijn; * De economische organisatie van de maatschappij. * Het bestaan van de klassentegenstellingen (invloed van het marxisme). De feministische socialisten wilden machtsvorming binnen mannenorganisaties, ze wilden niet alleen een tegencultuur tegen mannen opbouwen (waar veel andere groepen wel op uit waren). Marie, word wijzer Deze vrouwenbeweging is opgericht in 1972. De acties van deze groep zijn vooral gericht op onderwijsdeelname van meisjes.
Wij vrouwen eisen Wij vrouwen eisen werd in 1974 opgericht en was voor liberalisering van abortus. Rooie vrouwen In 1969 ontstond Vrouwencontact. Dit was een vrouwenbeweging binnen de Partij van de Arbeid die zich met de politiek probeerde te bemoeien. Met hun Rooie Vrouwenplannen trokken ze vaak de aandacht van de media. 'Vrouw in de reclame' is daar een goed voorbeeld van; hiermee deden de Rooie Vrouwen een aanval van vrouwen als domme huisvrouw of seksobject. Langzaam aan werden de Rooie Vrouwen een zelfstandige politieke machtsfactor. De Rooie Vrouwen waren om een paar redenen succesvol; * Door samenwerking met MVM stonden ze steviger in hun schoenen. * Ze konden het beginselprogramma van de Partij van de Arbeid beïnvloeden. Hoogtij van het radicaal- feminisme Rond 1975 was een periode van hoogtij voor het radicaal- feminisme in Nederland. Vrouwen gingen als het ware een tegencultuur opbouwen tegen de mannenwereld. In praatgroepen zochten vrouwen steun bij elkaar. Paarse September kreeg een steeds grotere aanhang. Vrouwen wensten een samenleving waarin geen verschil in waardering voor mannelijke en vrouwelijke waarden en normen zou zijn. Tijdens deze periode werd het verschil tussen feminisme en emancipatie steeds duidelijker. Emancipatie betekende dat men streefde naar gelijke rechten en gelijke kansen. Feminisme betekende steeds meer de bevrijding van mannenonderdrukking. Het feminisme in de jaren tachtig Rond de jaren '80 was er een scala van uitgangs- en strijdpunten. In 1981 was er een stakingsdag tegen de nieuwe abortuswet. Deze nieuwe wet voldeed niet aan de feministische eisen. Er werd een nieuwe wet aangenomen en daarmee viel een belangrijk strijdpunt van de feministen weg. De feministen hadden weer succes gehad. Hierna richtte de feministische stroming zich steeds sterker op seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes. Seksueel geweld hield het volgende in; * Aanranding en verkrachting. * Ongewenste intimiteiten op het werk. * Incest. * Gewelddadige pornografie. Deze aandacht voor het seksueel geweld was op gang gekomen onder invloed van het radicaal- feminisme. De Fem-Soc stroming ging zich ook steeds meer bezig houden met "lijfpolitiek". In 1980 introduceerde de Fem-Soc stroming de theorie van Gayle Rubin in Nederland. Deze theorie was als volgt; De zogenaamde heteronorm is essentieel voor een goed begrip van de machtsongelijkheid tussen de seksen. Deze ongelijke machtsverhouding bestaat zowel op het terrein van de arbeidsverdeling als op dat van de seksualiteit. Volgens Rubin worden jongens en meisjes opgevoed in een gerichtheid op heteroseksualiteit. De ongelijke machtsverhouding wordt dus volgens Rubin als het ware met de paplepel ingegoten. Dit leidt ook tot onderdrukking van alle homoseksuele relatievormen. Deze theorie kreeg in Nederland heel veel invloed. Het 'einde' van het feminisme Het woord einde staat tussen aanhalingstekens, omdat het feminisme eigenlijk nooit echt afgelopen is. Er bestaan nog steeds vrouwenbewegingen en instellingen die voor de rechten van de vrouw opkomen, alleen spelen deze in de huidige samenleving nog maar een hele kleine rol. Het feminisme is ten einde gekomen toen de 'Wet van Gelijke Behandeling' werd ingediend. Dit gebeurde aan het einde van de jaren '80. Theoretisch gezien betekent dit dat mannen en vrouwen nu een gelijke positie in de maatschappij hebben. In Nederland is dat (in principe) in de praktijk ook zo, maar in sommige landen heeft de vrouw nog steeds een ondergeschikte positie.
De eerste en de tweede feministische golf met elkaar vergeleken De twee feministische golven hebben een ding heel duidelijk met elkaar gemeen; ze streven allebei naar verbetering van de positie van de vrouw en gelijkwaardigheid ten opzichte van de man. Tijdens de eerste feministische golf ging het vooral om het verkrijgen van het vrouwenkiesrecht, het verbeteren van de situatie van de vrouw op de arbeidsmarkt en de opleidingsmogelijkheden voor vrouwen verbeteren. Dit zijn dus politieke en economische redenen. Tijdens de tweede golf probeerde men de traditionele rollenverdeling te verbreken en gelijke rechten van mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt te verkrijgen. Dit waren dus meer sociale redenen. De belangrijkste doelen waren tijdens de eerste golf al bereikt, de tweede golf moest er voor zorgen dat vrouwen als volwaardige burgers werden gezien. Conclusie Ongeveer honderd jaar geleden was de positie van de vrouw heel anders dan nu. De vrouwen leefden als tweederangsburgers. De onderwijsmogelijkheden waren slecht, op politiek gebied had de vrouw niets te zeggen, de situatie op de arbeidsmarkt was slecht en thuis moesten de vrouwen alleen zorgen voor de kinderen en het huishouden. Door dit alles gingen vrouwen zich organiseren in vrouwenbewegingen, om zich te verzetten tegen de maatschappij. Tijdens de eerste feministische golf heeft men bereikt dat vrouwen opleidingen en zelfs vervolgopleidingen konden gaan volgen. Aletta Jacobs heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Als eerste vrouw op een Universiteit was zij een voorbeeld voor alle vrouwen. In de eerste feministische golf is bovendien bereikt dat vrouwen kiesrecht kregen. In 1917 eerst passief kiesrecht en later, in 1919 ook actief kiesrecht. De actiegroep Dolle Mina heeft een belangrijke rol gespeeld voor de situatie van de vrouw op de arbeidsmarkt. Omdat het feminisme na de eerste golf nog steeds niet echt helemaal goed was aangeslagen, ontstond een tweede feministische golf. Deze golf verliep wat ingewikkelder. Met deze tweede golf wilde men vooral bereiken dat het traditionele rollenpatroon werd doorbroken en dat vrouwen en mannen gelijke kansen op de arbeidsmarkt zouden krijgen. Tijdens de tweede golf ontstonden veel kleine bewegingen die deze strijdpunten wilden bereiken. Rond de jaren '80 verzette men zich vooral tegen seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes. Toen de 'wet van gelijke behandeling' eindelijk werd ingevoerd, kwam het feminisme min of meer tot zijn einde. Het is dus de samenloop van omstandigheden geweest die de huidige positie van de vrouw in Nederland heeft bereikt. Bronvermelding * Wolter's Nederlands Koenen woordenboek. * Winkler Prins encyclopedie. * Encarta encyclopedie op cd-rom. * 'Vrouwenbeweging: tussen macht en emancipatie' van uitgeverij Horstink Amersfoort. * 'Feminisme, politiek veelstromenland' door Drs. Anneke Ribberink. * 'De emancipatie van de vrouw' door prof. Mr. I. A. Diepenhorst. * De Grote Encyclopedie '99 op cd-rom. * Werkstuk van scholieren.com; 'Emancipatie'. * Werkstuk van scholieren.com; 'Het feminisme in Nederland'.