Hoofdstuk 3: Humanisme

1.1 Diederick: een jonge humanist

Het woord ‘humanisme’ komt van het Latijnse ‘humanus’, dat betekend: ‘de mens betreffende’. De mens is het allerbelangrijkste bij het humanisme. Het humanisme is een levensbeschouwing die veel waarde hecht aan de mens. Een humanist gelooft dat de mens zélf vorm en zin moet geven aan zijn leven. Veel humanisten zijn atheïst: ze geloven niet in God.

1.2 Beknopte geschiedenis van het humanisme

Periode

Jaartallen

Ontwikkelingen

Personen

Klassieke oudheid

800 voor Christus tot 500

Humanistische ideeën en uitgaanspunten.

Socratus (Grieks),

Cicero (Romeins)

Renaissance

1400-1500 (einde middeleeuwen)

Opleving denkbeelden uit de oudheid.

Petrarca

(Italiaans),

Erasmus (Nederlands)

Verlichting

18-nu

Het humanisme krijgt steeds meer invloed. Wetenschap en verstand steeds belangrijker.

De mens staat centraal.

Humanistisch verbond wordt opgericht.

Multatuli

(19e eeuw),

Jean Paul Sarte (20e eeuw)

Humanistische levensvragen zijn onder te verdelen in 6 groepen. De dikgedrukte vragen zijn die 6 groepen.

3.1 Wat is belangrijk in het leven?

Waarde

Omschrijving

De mens

De mens is het hoogste goed.

Eigen verantwoordelijkheid

Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor wat ze doen en laten.

Gelijkwaardigheid

Je moet mensen niet discrimineren. Bijvoorbeeld over: land van herkomst, huidskleur of seksuele voorkeur.

3.2 Wie is de mens?

Het humanisme beschouwt de mens als een vrij wezen. Hij heeft een vrije wil en beschikt over verstandelijke vermogens. In tegenstelling tot een dier kan een mens redeneren en keuzes maken. Als een dier honger heeft, eet het (instinct). Als een mens honger heeft kán maar hoéft hij niet te eten.

Dat de mens vrij is, wil niet zeggen dat hij geen rekening hoeft te houden met zijn medemens. De mens heeft een bepaalde vrijheid, maar hij mag de vrijheid van andere mensen niet beperken.

Wangedrag komt vaak voort uit een slechte opvoeding. Maar soms wordt het ook veroorzaakt doordat mensen in een groep zijn, waardoor ze heel stoer of grof gaan doen. Het humanisme vindt dat je jezélf moet blijven, je verstand moet gebruiken en je niet moet laten meeslepen door anderen.

In het humanisme wordt ook veel waarde gehecht aan de ratio (het verstand). Een mens is (ook) een redelijk wezen. De mens is met zijn verstand in staat onderscheid aan te brengen tussen goed en kwaad, waarheid en leugen enz..

3.3 Hoe leven mensen met elkaar samen?

Het humanisme vindt respect erg belangrijk. Pesten en discriminatie zijn voorbeelden van geen respect.

3.4 Hoe gaan mensen om met lijden en dood?

Het humanisme vindt dat een mens zelf moet kunnen bestlissen over leven en dood. Voor het humanisme is de mens een vrij wezen. Hij moet zelf kunnen beschikken over leven en dood (menselijk zelfbeschikkingsrecht).

3.5 Wat is tijd?

Voor het humanisme is het leven – hier en nu – erg belangrijk.

Mensen die verlangen naar een leven na de dood hebben moeite met de gedachte dat er niets is na dit leven. Ze kunnen dat niet accepteren en daarom fantaseren ze dat er wel iets is.

3.6 Wat is de natuur?

De mens is niet alleen verbonden met zijn medemens maar ook met de natuur. Mensen zouden zonder de natuur niet kunnen overleven. Dat betekent dat mensen ook verantwoordelijk zijn voor de natuur.

Op het moment dat wij de natuur geweld aandoen, doen we ook ons zelf geweld aan. Dat blijkt uit de opwarming van de aarde en de gevolgen daarvan voor de mensheid in de toekomst. Wij zijn immers zelf deel van de natuur.

Het verschil tussen dieren, planten en mensen is dat mensen verstand en een vrije wil hebben en dieren en planten niet.

Een overeenkomst tussen dieren en mensen is, dat we beide de neiging hebben om aan te vallen en te verdedigen.

Instrumenteel = nuttig => voedsel, koe => melk, kip => eieren.

Intrinsiek = niet nuttig, maar bijv. Leuk => huisdier.

4.1 Inspirerende humanisten => Jean Paul Sartre (Frans)

Hij leefde van 1905-1980. Hij stond bekend als schrijver, filosoof en politiek activist. Hij voerde actie tegen veel oorlogen en bezettingen.

Sartre had een relatie met Simone de Beauvoir, een van de grondleggers van het moderne feminisme.

Sartre was de grondlegger van het existentialisme. De stroming in de filosofie gaat er van uit dat de mens eerst bestaat (existeert) en pas in dat bestaan zijn wezen ontwikkelt. Als de mens geboren wordt, is hij nog ‘niets’: hij is ‘blanco’. Wat de mens later ‘is’ heeft hij van zich zelf gemaakt. De mens kan dus steeds plannen maken om zijn leven vorm en zin te geven.

Sartre had kritiek op de verschillende godsdiensten: zij leggen het wezen van de mens vast. Vervolgens geven de godsdiensten aan hoe de mens moet leven en zich gedragen. Op deze manier wordt de vrijheid van de mens enorm beperkt.

Voor Sartre is de menselijke vrijheid dus heel belangrijk en dat betekent dat de mens steeds weer keuzes moet maken in zijn leven. De mens moet zelfverantwoordelijkheid zijn. Hij mag zich niet achter anderen verschuilen.

Er zijn mensen die zeggen: ‘Ik laat mij in het maken van keuzes leiden door de opvattingen die in de bijbel staan’. Voor Sartre is dat verraad van de mens en zichzelf. Je moet namelijk zelf keuzes maken. Sartre gelooft dus niet in een God.

Mensen kunnen hun vrijheid op heel veel manieren ‘vergeten’. Een soldaat in de oorlog die een bevel krijgt om onschuldige kinderen te doden, kan dit weigeren, vindt Sartre.

4.2 Humanistische rituelen, feesten en symbolen=> Humanistische relatieviering

Mensen die een mijlpaal in hun relatie willen vieren, kunnen hulp vragen van een humanistisch begeleider relatieviering van het Humanistisch Verbond.

De humanistisch begeleider relatieviering bekijkt samen met de betrokkenen op welke manier de mijlpaal in de relatie gevierd kan worden en welke symbolen daarbij een rol kunnen spelen. Daarbij komen vragen aan de orde als: