Ontwikkeling van de muziek in de Sovjet Unie

Inleiding Toen de tsaar in 1917 afgezet werd veranderde Rusland in de Sovjet-Unie, toen de tsaar nog aan de macht was, was de muziekcultuur slechts zeer beperkt ontwikkeld. Naast enkele concertinstellingen en een paar operagezelschappen en conservatoria in de grote steden waren er geen voorzieningen ter bevordering van de muziekcultuur aanwezig. Bovendien hadden de Eerste Wereldoorlog en de Oktoberrevolutie het muziekleven volledig ontwricht. Na de revolutie veranderde dit, maar hoe dan? Wat was de rol van de staat in het muziekleven? Stonden zij alles toe, of waren er ook dingen die afgekeurd werden? Op dit soort vragen heb ik mij vooral gericht in deze praktische opdracht, met als overkoepelende vraagstelling: Wat was de ontwikkeling van de muziek in de Sovjet-Unie? Wat was de ontwikkeling van de muziek in de Sovjet-Unie? Wat er voornamelijk veranderde na de revolutie was de interesse in het muziekleven. Omdat het de beperkte muziekcultuur door de Eerste Wereldoorlog en de Oktoberrevolutie totaal ontwricht was, moest er veel gebeuren. Dit gebeurde aanvankelijk door middel van de Proletkultorganisatie. Dit betekende relatief veel vrijheid, maar bleek spoedig toch een mislukking. In 1920 word op aansporing van Lenin de organisatie van het muziekleven in handen van de culturele instanties van de staat zelf gelegd (Narkompos = Volkscommissariaat voor Onderwijs). Binnen enkele jaren werden talrijke instellingen en scholen voor de ontwikkeling van een nieuwe muziekcultuur in het leven geroepen, niet zonder veel hulp van buitenlandse musici, omdat veel vakmusici, waaronder Vladimir Horowitz, Rusland tijdens en kort na de revolutie hadden verlaten. De toenemende – uit ‘linkse’ en ‘rechtse’ fractioneringspogingen voortkomende - spanningen binnen de Communistische Partij, alsmede de aanval op de beginselen van een proletarische cultuur door met name Trotski, hadden een verdere centralisatie van de cultuurpolitiek door de partij tot gevolg, die via haar officiële publicaties scherpe kritiek uitoefende op de herleving van burgerlijke tendensen. Naast deze publicaties ontstonden tal van tijdschriften (o.a. Sovremenaja Moezyka = Eigentijdse muziek; Artist-Moezykant; Moezykalnaja Koeltoera; Moezyka; Sovetskaja Moezyka) die het beleid van de regering steunden. Terwijl in veel van de kunst de experimenten van de jaren twintig moesten verdwijnen, bleef er veel ruimte over voor experimenten van uit de Proletkult voortgekomen componisten, o.a. A.V. Mossolov, L.A. Polovinkin, Smetanin, J. Ozolin, Bankovski, A.M. Avraamov, B.B. Krasin, die revolutionaire inhouden met moderne muzikale middelen trachten te verbinden. De discussie over ‘formalisme’ en ‘realisme’ begon met een artikel in de Pravda, in 1936, waarin Sjosjtakovitsj’ opera Lady Macbeth van Mtsensk scherp werd bekritiseerd, omdat het werk in een westers formalistisch idioom zou zijn geschreven en bovendien omdat die in dit werkoptredende representanten van de arbeidersklasse zouden zijn uitgebeeld als dronkelappen en hoerenlopers; I.I. Dzerzjinski’s opera De stille Don (1934) werd daarentegen geprezen als een realistisch kunstwerk dat navolging zou verdienen. De jaren dertig lieten ook een activering zien van de volksmuziek uit de verschillende Sovjetrepublieken, waarbij echter steeds getracht werd een verbinding tot tast te brengen tussen deze populariseringstendens en een niveauverhoging van composities en publiek Het lukte de partij om beroemde Russische musici – onder wie Prokofjev (in 1932) – naar de Sovjet-Unie terug te halen. Alle pogingen om tot de opbouw van een socialistische volksmuziekcultuur te komen, konden echter de restauratie van een burgerlijk muziekleven niet verhinderen. Het was van Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd door het Centraal Comité wederom een poging ondernomen de beginselen van een proletarische muziek te propageren.A. Zjdanov werd met deze opdracht belast omdat hij in 1934 al naar voren kwam op het schrijverscongres om aan de teugels te trekken. Hij nam toen de taak op zich om de schrijvers te verenigen in één schrijversbond, want het individualisme en de schrijversbond werd een instrument van de partij. Zjdanov hield zich vanaf 1946 bezig met de campagne voor ideologische zuiverheid, dit hield in dat alles dat absolute loyaliteit aan partij en Leider voorop stond en dat daarom alle vreemde invloeden van de oorlogsjaren, of die nu van nazi- dan wel geallieerde zijde kwamen, teniet gedaan moesten worden. Illusies over het versoepelen van het systeem of zelfs over het loslaten van de collectivisatie moesten kop ingedrukt worden. In 1948 verliet Zjdanov in een rede het door Lenin en Loenatsjarski voorgestane marxistisch-wetenschapelijke principe van de opbouw van een socialistische cultuur ten gunste van een abstract, op de ‘klassieken’ georiënteerd schoonheidsideaal. Als gevolg ontstond in de jaren vijftig een geleidelijke restauratie van een burgerlijke muziekcultuur. In eerste instantie werden alle pogingen om tot zelfstandige socialistische vormen van muzikale produktie te komen, lamgelegd en sinds omstreeks het 20ste Partijcongres (1956) richtte de Sovjetmuziek zich steeds mer op de ontwikkelingen en modes van de westerse muziek. Ook het concertleven nam weer volledig burgerlijke 19de-eeuwse vormen aan. Ook na de Tweede Wereldoorlog hebben velen het land verlaten, onder wie bijv. componisten als Arvo Pärt, Andrej Volkonski en Valentin Silvestrov. Ook vooraanstaande uitvoerende musici (Rostropovitsj, Maxim Sjostakovitsj) zijn geëmigreerd. Een muzikaal signaal van wat de definitieve kentering in de Sovjet-Unie zou worden, was het optreden in 1986 in Moskou van de Amerikaans-Russische pianist Vladimir Horowitz, die na zijn vertrek tot dan niet terug mocht komen, dat internationaal sterk de aandacht trok. In de late jaren zestig en de jaren zeventig was jazz een van de meest populaire muzieksoorten. Hiervoor bestond het wel, maar de staat wantrouwde deze muziekstijl omdat het zijn oorsprong in de Verenigde Staten vond en de essentie van de muziek het improviseren was. Maar aangezien jazz een symbool voor artistieke vrijheid en individuele expressie is, was het erg moeilijk in de hand te houden. Vandaar dat jazz de jarenlange onderdrukking overleefde en in de jaren zestig en zeventig zo populair werd. Bekende jazzartiesten als Vadim Mustafa-Zadek en Aleksei Kozlov werden muziek idolen van een generatie van jazzliefhebbers. In de jaren tachtig nam de populariteit van jazz af door het ontstaan van rock-’n-roll. Rock-’n-roll sprak vooral jongeren aan, vanwege het rebelse van de muziek. In de jaren tachtig werden eens meest populaire rock band als Winds of Change en The Time Machine vervangen door nieuwere groepen. Rock bands uit Leningrad zoals Boris Grebenshchikov en zijn band Aquarium en de groep Avia, die slogans, speeches, harde geluiden, onorthodoxe mixen van instrumenten en geschreeuw in hun muziek verwerkten, waren een belangrijke vorm van exces voor de jeugd. Hun muziek was het soms eens met Gorbachov’s politiek, omdat ze een verandering in de maatschappij wilden. Soms gingen de teksten van de rock-‘n-roll over de grenzen van wat de regering acceptabel vond, toch realiseerde de regering dat deze muziek niet voor lang verwijderd of gecensureerd kon worden, niet alleen omdat de muziek veel burgers aantrok, maar ook omdat het de regering kon helpen in het verspreiden van haar politiek. Voor veel jongeren diende rock-‘n-roll om dromen en wensen uit te leven die moeilijk of onmogelijk waren in het dagelijks leven. Aankomende rock of pop muziekanten konden zich in het openbaar uiten door het meer open politieke milieu tijdens de jaren 80. In die tijd stonden Moskou en Leningrad optredens van punki (punk fans) en metallisti (heavy metal fans) toe, wiens harde, grove muziek vervreemde en rebellerende jongeren aansprak. Zo worden steeds meer muzieksoorten toe gelaten.
Conclusie Door de jaren heen heeft de regering in de Sovjet-Unie zich op zo’n manier met de ontwikkeling bemoeit, dat zij bepaalde wat zich wel en niet ontwikkelde. Verscheidene keren is muziek gecensureerd of verboden. Componisten zijn gevlucht voor naar het buitenland om zijn vrijheid te behouden, zij die bleven moesten onder het beleid hun muziek componeren, proberend om tussen de regels door toch een zekere mate van creativiteit en originaliteit te ontwikkelen. Werden de regels te vaak gebroken, dan was men gedoemd tot het maken van film- of staatsmuziek. Sommige hielden vol hopend op betere tijden, sommige haakten af. Door deze bemoeizucht van de staat zijn bepaalde muzieksoorten niet ontwikkelt. Vooral de klassieke muziek van voor de jazz, heeft hier erg onder moeten lijden. Toen eenmaal de jazz kwam, probeerde men ook dit te verbieden, maar door het karakter van jazzmuziek mislukte dit, toen men jazz wel toe moest laten was het hek van de dam. Rock-‘n-roll ontstond, rock muziek, punk en heavy metal. Er was geen houden meer aan. Bronnenlijst - De geschiedenis van de Sovjet-Unie, Z.R. Dittrich en A.P. van Goudoever - Grote Winkler Prins Encyclopedie, het precieze deel weet ik niet meer, maar het was het deel waar de S van Sovjet-Unie in staat. Daar heb ik onder het kopje muziek (blz.386) gekeken. - http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/sutoc.html (onder THE ARTS, Music) Verantwoording: Ik heb de site gevonden via startpagina.nl. Je hebt dan voor elk land ook een startpagina. Dus ging ik naar rusland.pagina.nl, daar kun je onder algemeen land info de link vinden naar Russian History. Als je dan naar Hoofdstuk 9 THE ARTS, music gaat, vind je een heel hoofstuk over de muziek in de Sovjet-Unie. Ik denk dat het een betrouwbare bron is, omdat van de Library of Congres is, je kunt ook in de Bibliography opzoeken waar ze de informatie vandaan hebben. Ik heb geprobeerd op te zoeken wie de schrijver is, maar in de bibliografie staat het per hoofdstuk, er staat dus van het hele hoofdstuk 9 in waar ze alle informatie van dat hoofdstuk vandaan gehaald hebben. Ik kan die hele lijst wel opschrijven, maar dat vind ik een beetje onzin aangezien niet al die boeken met de muziek te maken hebben en omdat het wel een erg lange lijst is.