Feitelijke gegevens over het boek
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum 1e druk: eind oktober 2009
Aantal bladzijden: 245
Uitgegeven door: De Arbeiderspers te Amsterdam

Beschrijving van de cover
Twee kleine zwarte figuren die op de schaats staan, is de coverafbeelding.

Genreaanduiding van het boek
“Winterliefde “is een psychologische roman over de eerste liefde, schuldgevoelens enz.

De flaptekst
Friesland, winter 1950. Twee jonge mensen ontmoeten elkaar op het ijs: Jaap, een eenvoudige schippersjongen en Jitske, een rijke boerendochter. Ze herkennen iets in elkaar – hun passie voor het schaatsen – en worden verliefd. Misverstanden, rivaliteit en standsverschil drijven hen echter uit elkaar, en als de dooi intreedt raken ze elkaar voorgoed kwijt.
Wanneer Jitske aan het eind van haar leven begint te dementeren, leeft ze steeds meer in het verleden, alsof ze daar nog iets wil afmaken. Dan, als een daad van liefde, achterhaalt haar man waar zijn vroegere rivaal woont, en vraagt hem om voor haar naar Friesland te komen.
Winterliefde is het verhaal van een eerste liefde, maar gaat ook over ouder worden en de onmogelijkheid om het verleden terug te halen.

Motto
Er is geen motto.


Structuur en/of verhaalopbouw
Het boek telt 53 relatief korte hoofdstukken. Het boek begint met een ik-verteller waarmee het verhaal ook eindigt. Dat is de dan tachtigjarige Tjeerd de Jong, die een van de laatste wensen van zijn dementerende vrouw Jitske wil inlossen. Hij zoekt dan contact met Jitskes eerste liefde, Jaap Jonker die in Brazilië woont en zojuist zijn vrouw heeft verloren. Deze Jaap wordt dan de verteller van het grootste aantal hoofdstukken. Jaap is een hij-verteller (personale) verteller. Waar Tjeerd slechts een zevental ik-stukken voor zijn rekening neemt, is meer dan 40 hoofdstukken voor rekening van de eerste liefde Jaap.
Bovendien wisselen in die hoofdstukken heden en verleden elkaar af. Het verleden speelt in twee strenge winters met natuurijs (1950 en 1951) . Diverse keren laten zowel Tjeerd als Jaap weten dat dit zestig jaar geleden is. Dat zou betekenen dat het verhaal in 2010-2011 zou spelen. Op zich is dat mogelijk, want er wordt in het heden geen enkel jaartal of datum genoemd.
“Winterliefde “wordt dus op deze manier een niet-chronologische roman.

Gebruikt perspectief
Er zijn twee vertellers
- De belangrijkste is Jaap Jonker, die in de hij-vorm vertelt
- De tweede verteller is de ik-verteller Tjeerd de Jong

De tijd van het verhaal
Er zijn twee tijdlagen:
- Het verleden speelt zich af in twee strenge winters: 1950 en 1951
- Het heden speelt zich zestig jaar later af (moet dus ongeveer 2010-2011) zijn.

De plaats van handeling
Jaap Jonker woont in Brazilië wanneer hij door Tjeerd gevraagd wordt om de laatste wens van Jitske in te willigen.
Hij komt over naar Friesland. In de buurt van het Friese plaatsje Akkrum heeft het verleden zich afgespeeld. (1950-1951)
Wanneer Jitske in het tehuis wordt opgenomen, is dit waarschijnlijk in Heerenveen. Het Thialf-ijsstadion is namelijk vlakbij.


Samenvatting van de inhoud
Aangezien heden en verleden door elkaar heen lopen in deze roman zijn de passages over het verleden gecursiveerd weergegeven.

Heden: Tjeerd de Jong merkt dat zijn vrouw Jitske aan het dementeren is. Het gaat steeds slechter met hem vindt ook zijn zoon Herman. Moeder wil nog graag een keer op natuurijs schaatsen.

In Brazilië begraaft Jaap Jonker zijn vrouw Elisa. Hij woont al lang in dit land, nadat hij in zijn jeugd in Friesland heeft gewoond. Hij wordt gebeld door Tjeerd de Jong die hem vraagt of hij naar Nederland wil komen, omdat zijn vrouw Jitske naar hem gevraagd heeft. Hij moet even nadenken, maar hij besluit toch te gaan. Hij komt op Schiphol aan en hij neemt een taxi naar Heerenveen. Tjeerd komt Jaap ophalen. De sfeer is afstandelijk. Jaap gaat de volgende dag naar het tehuis. Jitske is erg afwezig en weet niet wie hij is. Hij bezoekt haar een dag later opnieuw en ze heeft nog een briefje al die tijd bewaard.

Verleden: in januari 1950 ligt er natuurijs. Jaap is zoon van een beurtschipper en hij kan wat bijverdienen met baanvegen. Maar hij kan ook goed schaatsen en omdat er iemand wegblijft, kan hij meedoen. Natuurlijk wint hij die kortebaanwedstrijden, maar de eerste prijs(een horloge) is al meegenomen door de andere schaatsers. Hij krijgt een briefje waarop staat dat hij de winnaar van Akkrum is. Na de wedstrijd ontmoet hij het leuke blonde meisje Jitske voor de eerste keer. Ook de volgende dag maken ze een toertocht. Ze wil aan het einde daarvan een eitje met cognac. Ook de volgende dagen ontmoet hij Jitske. Ook Tjeerd is er bij: dat is de jongen die hij in de finale in Akkrum versloeg. Het zijn vanaf dat moment concurrenten van elkaar, want Tjeerd vindt Jitske heel leuk. Jitske laat Jaap een geheime plek met schaatsen zien, waar het ijs nog ongerept is. Wanneer ze een grote scheur moeten overwinnen, springen ze erover heen. Jaap moedigt Jitske aan en zij kan het ook voor elkaar brengen om er over heen te komen. (dit zal een vooruitwijzing zijn naar het einde van de roman)

Jaap vertelt deze verhalen aan Jitske die in het tehuis verblijft: ze heeft nog niet helemaal door dat het ook om haar gaat. Ze is wel geïnteresseerd in het verhaal: ze vindt het een mooie liefdesstory.

Verleden: Jitske en Jaap doen ook samen aan een kortebaanwedstrijd mee en het is een onverslaanbaar team: ze winnen twee gouden tientjes. Na de wedstrijd hoort hij van de andere schaatsers dat ze de dochter is van een grote herenboer (Jitske Zonderland) Dat is geen leuke man: hij heeft de vader van Jaap afgezet omdat hij door de vorst zijn lading mest niet op tijd had vervoerd. Jaap wordt woedend en gaat uit Friesland weg. In de zomer blijkt dat de boot van zijn vader steeds slechter wordt. Ook de conditie van zijn vader gaat achteruit. De boot wordt verkocht en een paar weken later overlijdt hij. Jaap heeft geen baan meer en hij hoopt op een strenge winter, want dan hij weer gaan schaatsen en misschien….

Heden: Jaap gaat naar Medemblik om het graf van zijn ouders te bezoeken, maar het is al geruimd. Daarna rijdt hij naar Friesland om het bruggetje te zoeken waaronder hij Jitske heeft ontmoet. Maar ook dat is niet wat hij zoekt. De boodschap is duidelijk : het verleden haal je niet gemakkelijk terug.
Hij blijft Jitske trouw bezoeken en haar de verhalen uit 1950 vertellen. Hij heeft op een dag een ei met cognac meegenomen. Dat vindt Jitske erg lekker. Ook gaat hij een keer naar Thialf om het binnenschaatsen te bewonderen. Eigenlijk vindt hij het maar niets: schaatsen doe je buiten.

Verleden Er komt in 1951 meteen weer een strenge winter en Jaap gaat naar Friesland om te schaatsen. Hij is duidelijk de sterkste, maar hij laat zich ook wel eens afkopen: daarmee verdient hij veel geld. Hij ziet ook Jitske weer: ze komt in een arrenslee
met Tjeerd voorbijrijden en wil niet naar hem kijken. Maar het noodlot helpt een handje. Het paard voor de slee slaat op hol en Jaap is dapper genoeg om de situatie te klaren. Jitske is hem dankbaar en hij mag mee-eten op de boerenhoeve. Maar als haar arrogante vader opmerkingen maakt, wordt Jaap boos en hij geeft de boer lik op stuk, o.a. over de prijs die hij met zijn vader heeft afgesproken. Hij loopt boos van tafel en rijdt op de schatas weg. Maar Jitske is hem achterna gekomen en wil bij hem blijven. Ze komt midden in de nacht bij hem op de kamer die hij heeft gehuurd en ze hebben voor de eerste keer in hun leven seks. De volgende dag probeert Jitske haar boze vader te kalmeren en gaat Jaap schaatsen, maar hij wint nu niet. Jitske komt terug en kiest voor hem en niet voor haar vader, maar toch krijgen ze ruzie omdat hij haar mee wil nemen naar een verre plaats. Hij heeft 2000 gulden verdiend met schaatsen, maar het gaat Jitske niet om het geld. Dan schaatst de teleurgestelde Jaap uit haar leven weg.

Heden: Jaap die nu alleen is, zou nog graag een keer een vrouw naast zich hebben (meisje uit het hotel is wel erg jong) maar het komt er een keer van dat hij bij Jitske in het tehuis blijft overnachten. Ook ontmoet hij de zoon van Tjeerd, Herman. Jaap bezoekt op een keer de hoeve van Tjeerd. Ze praten over de vechtpartij die ze een dag na het verdwijnen van Jitske hebben gehad. Beiden zijn gehavend uit de strijd gekomen. Tjeerd heeft zich altijd als tweede keus beschouwd. Dan komt ook Herman, zijn zoon, weer binnen en Tjeerd doet meteen een grote onthulling: Herman is de zoon van Jaap (één keer vrijen en hups….) Tjeerd had het voorstel gekregen om met Jitske te trouwen en later de hoeve over te nemen. Niemand had ooit geweten dat Herman een zoon van Jaap was. Het is trouwens een bijzondere dag voor Jaap, want hij hoort die dag ook dat hij een achterkleindochter heeft gekregen die Elisa wordt genoemd. Dan gaat hij met Herman naar het tehuis. Jitske heeft intussen alles begrepen en

wil nog één keer schaatsen. Dat gebeurt op de binnenbaan van Thialf: het gaat eerst moeizaam en daarna vormen ze weer het ideale paar, zoals vroeger. Daarna gaan ze terug naar het tehuis en de koorts krijgt weer vat op Jitske. Ze geeft de doos met bewaard spullen aan Jaap en vraagt hem nog één keer naar de geheime plek terug te gaan waar hij haar had gevraagd over de scheur te springen. Dat moet hij nu opnieuw doen. Dat doet hij en daarna is Jitske overleden. Hij moest haar naar de overzijde helpen.
Jaap blijft niet bij de begrafenis. Dat is te intiem en voor de familie. Tjeerd betaalt zijn rekening en belooft nog een keer naar Brazilië te komen. Herman zal daar ook zijn vader willen zien
Maar ook Jaap heeft het wel gehad met het leven, nu zijn twee vrouwen (Elisa en Jitske) zijn overleden

In het laatste hoofdstuk (53) mag Tjeerd eindelijk de brief openmaken die Jitske hem gegeven had toen ze naar het tehuis ging. In de brief schrijft ze dat Tjeerd altijd goed voor haar heeft gezorgd en dat ze geen spijt heeft gehad van haar huwelijk met hem. Dat is toch een hele geruststelling voor Tjeerd.

Titelverklaring
De titel “Winterliefde” is eenvoudig te verklaren. De grote liefde tussen Jitske en Jaap heeft zich afgespeeld tijdens de strenge winters van 1950 en 1951. Het was een winterliefde die kon bestaan dankzij de aanwezigheid van natuurlijs. In het Fries noemt Jitske haar geliefde dan ook “haar ijsliefde.”

Thematiek en interpretatie
In het boek komt het thema van de ware liefde, de eerste liefde en de onmogelijke liefde aan de orde, gekoppelde aan het motief van heden en verleden. Jitske en Jaap zijn in de winters van ’50 en ’51 heel erg verliefd op elkaar geworden. De bijzondere band die ze hebben, wordt gesymboliseerd in de ideale wijze waarop ze met elkaar kunnen schaatsen, ze vormen een ideaal ijspaar. Maar er zijn natuurlijk strubbelingen te verwerken. Jaap is de zoon van een beurtschipper en Jitske de dochter van een rijke herenboer. Een dergelijk groot standsverschil is niet eenvoudig over het hoofd te zien in de vijftiger jaren.
Omdat hij het helemaal niet om het geld doet, loopt Jaap de eerste keer al van haar weg, maar Jitske geeft ook niet om geld. Een jaar later heeft Jaap opnieuw een slechte ervaring gehad met Jitskes vader die zijn vader heeft afgezet. Wanneer hij bij de arrogante man aan tafel zit, kan hij zijn kop niet houden en geeft pa Zonderland de volle laag. Opnieuw verwijdert hij zich van Jitske, maar die houdt van hem en komt hem achterna schaatsen. Ze hebben zelfs de eerste keer seks, wat leidt tot een zwangerschap maar daarvan weet Jaap later niets. Wanneer hij zegt dat hij geld gespaard heeft om naar een verre plaats weg te gaan, verliest hij Jitske opnieuw: ze wil niet weg uit Friesland. De stijfkoppige Jaap vertrekt, krijgt daarna nog een vete uit te vechten met Tjeerd.

De laatste wordt door de ouders van Jitske uitgenodigd om Jaaps plaats in te nemen en de schande van een voortijdig geboren zoon uit te wissen. Herman is echter de zoon van Jaap en dat wordt voor hem verborgen gehouden.

Er gaan zestig jaar voorbij en Tjeerd heeft zich altijd “second best” gevoeld. Aan het einde wil zijn dementerende vrouw nog graag een keer schaatsen met haar grote liefde en hij kan het opbrengen om Jaap in Brazilië te benaderen. Daarmee toont hij toch een vorm van ware liefde die immers onbaatzuchtig moet zijn. Hij denkt meer aan zijn zieke vrouw dan aan het probleem dat hij zal ondervinden wanneer zijn rivaal (haar eerste liefde) naar Nederland komt. Bovendien moet hij nog vertellen dat Herman de zoon van Jaap is. Dat kan hij allemaal opbrengen uit de ware liefde voor Jitske. Hij mag dan als beloning in hoofdstuk 53 uit haar brief lezen dat ze geen spijt heeft gehad van haar huwelijk met hem. De ware winterliefde heeft een happy end gekregen. De liefde voor het schaatsen die ze met elkaar delen(dee eenparige beweging die Jitske en Jaap kunnen delen)  en het respect dat de drie belangrijkste mensen voor elkaar hebben gekregen, heeft zo'n einde kunnen bewerkstelligen. Geen omzien in wrok en dat mag ook wel eens gezegd worden.

Beoordeling scholieren.com
Bij het lezen van de roman van Carel Donck moest ik erg denken aan een verhaal van Maarten ’t Hart. Ook in de romans van de Maassluise schrijver gaat het voornamelijk om het vertellen van het verhaal (bijv. Een vlucht regenwulpen, Verlovingstijd etc) Bij Carel Donck staat ook het verhaal centraal. Het leest bijzonder vlot weg en de structuur van verleden en heden met de twee verhaallijnen is hier natuurlijk uiterst functioneel. Ook de sfeer van het Friese natuurleven doet me denken aan de streekliteratuur van Maarten ’t Hart die zich over het Westland uitlaat.
De inhoud is natuurlijk niet heel verrassend voor een ervaren lezer (dat zoon Herman van Jaap is, ligt wel wat voor de hand) Maar Donck past mooie en liefdevolle (symbolische) situaties in zijn vertelling toe, zoals Arthur van Schendel zijn liefdestrio in “De Wereld een dansfeest”met elkaar liet dansen. Donck kiest voor het schaatsen, maar de oude bejaarden zijn in staat dat gevoel nog één keer terug te krijgen op de binnenbaan van Thialf. Dat is wel een mooi gegeven. Met dat boek van Van Schendel kan “Winterliefde”een mooi duo op de literatuurlijst vormen.
Scholieren (meisjes?) zullen wel leesplezier kunnen beleven aan deze vlot vertelde roman.
De literaire waardering is twee punten voor havo en vwo.

Relevante recensies 
De eerste recensie is van Elske van der Velden (5 -nov. 2009) op www.cultuurbewust.nl
Zij is heel positief over de roman: [.......] "Bij het lezen van het boek denk je al snel aan de Hollywood kaskraker The Notebook. In die film wordt een dementerende vrouw door haar geliefde voorgelezen uit haar eigen dagboek. Ook in Winterliefde staan dementie, een ongrijpbaar verleden en ouder worden centraal. Daardoor wordt het boek al gauw een beetje voorspelbaar, maar Donck compenseert dit door verlangen, heimwee, melancholie en kalverliefde te scheppen met het Nederlandse landschap als achtergrond. De Friese nuchterheid, de passie voor schaatsen en koek-en-zopie tentjes langs de ijsbaan maken dat je als Nederlandse lezer zelf melancholisch terugdenkt aan de laatste echte Elfstedentocht, aan handschoenen op de verwarming en warme chocolademelk na het schaatsen. Plots krijg je zelf weer zin in de winter.

Ook creëert Donck fascinerende karakters. Aan het begin van het boek zijn de personages van het boek zoals het begin van de winter; koud, guur en afstandelijk. Maar zodra de passie voor de schaatskunst voortvloeit uit de mond van Jaap Jonker, voelt de lezer hoe het boek 'opwarmt'. Jaap, Tjeerd en Jitske ontdooien, maar ook de relaties onderling. De kloof kan slechts gedicht worden door dingen uit te spreken die nooit besproken waren. Jaaps komst lijkt dit te bewerkstelligen.

Eén thema is voortdurend aanwezig, namelijk de tegenstelling tussen heden en verleden. De dementie van Jitske maakt het verleden ongrijpbaar, maar door de verhalen die Jaap aan haar bed vertelt, keren zij samen terug naar dat verleden. Haar dementie lijkt als sneeuw voor de zon te verdwijnen en plaats te maken voor een scala aan herinneringen. Jitske hoort de verhalen aan zonder te beseffen wie Jaap is en over wie de verhalen gaan.
Donck schetst zo feilloos hoe mensen veranderen met tijd, terwijl het verleden hetzelfde blijft. "


Over de schrijver en eerder gepubliceerde werk
Bron: website uitgever
Carel Donck (1946) is bekend als scenarioschrijver van bekroonde tv-series als De zomer van ’45, Zwarte sneeuw en De 9 dagen van de gier. In 2008 debuteerde hij als romanschrijver met De nachtmoeder.

BIJLAGE
Op de site van de Arbeiderspers staat een interview met de schrijver over deze roman.
U schreef eerder De nachtmoeder. Wat doet u naast het schrijven van romans? Hoe was het om te debuteren?
Ik heb meer dan dertig jaar lang scenario’s geschreven voor films en tv-series, en dat met veel succes en plezier. Maar het was een feest om te debuteren als romanschrijver. Scenarioschrijven is een heel andere discipline, met een heel andere dynamiek. Het is vooral een collectief gebeuren: je moet samenwerken, communiceren, rekening houden met allerlei wensen en beperkingen. De hectiek en het avontuurlijke daarvan heb ik heel lang heel inspirerend gevonden. Maar nu, op mijn 63ste, vind ik het een verademing om in alle rust en autonomie mijn eigen verhaal te kunnen vertellen.

In Winterliefde beschrijft u het winter- en schaatsjaar 1950 op een prachtige manier. Hoe heeft u zich in die tijd ingeleefd?
Ik heb digitale jaargangen van de Leeuwarder Courant bekeken, en dan vooral de wintermaanden, de winters van 1949-1950 en 1950-1951. Ik wilde weten wanneer het destijds begon te vriezen, en hoe lang die vorstperioden duurden. Dan zie je hoe belangrijk ijs was in die tijd, en in die noordelijke provincies: bladzijden vol met verslagen van kortebaanwedstrijden, aankondigingen van wedstrijden, met daarbij de geldbedragen die men kon winnen. Ook gingen redacteuren van de krant bijvoorbeeld zelf een tocht rijden, en schreven dan over de conditie van het ijs. Zo ging er al bladerend een wereld voor me open.
Daarnaast heb ik een paar keer gepraat met Hedman Bijlsma – hij is de schaatshistoricus van Nederland, en hij heeft me veel interessante details verteld over het wedstrijdschaatsen van toen.


<> U bent zelf ook een fanatiek schaatser. Maakte u de tochten die Jaap en Jitske maken ook zelf?
Ik ben in 1946 geboren, op het platteland in de provincie Groningen. Ik schaats al vanaf mijn vierde, en zo lang als ik me kan herinneren was en ben ik er helemaal aan verslaafd. Kunstijsbanen waren er nog niet, maar in mijn herinnering lijkt het alsof het toen elke winter vroor. We deden tikkertje, zoals ik dat in het boek beschrijf en, net als in het boek, leek het of sommige meisjes er op het ijs nòg mooier uitzagen.
Mijn hele leven lang heb ik tochten gereden op natuurijs – eerst in het noorden, later in de omgeving van Broek in Waterland, de Oostvaardersplassen, Ankeveen, Botshol, enzovoort. Al die tochten staan met een gouden randje in mijn geheugen gegrift.

Waarom is er in het leven van Jitske zoveel onbesproken gebleven? Welke angst ligt ten grondslag aan het weghouden van het verleden?
Waarom is er in het leven van Jitske zoveel onbesproken gebleven? Ik denk dat ze dat verleden, die eerste liefde, grotendeels heeft weggestopt, verdrongen – mede ook om haar man Tjeerd en zichzelf te beschermen. Het is voorbij, het komt nooit meer terug – wat voor zin heeft het om dat allemaal op te rakelen? Maar nu, nu ze begint te dementeren, vallen die remmingen weg en komen er fragmenten van dat verleden terug. Daarbij komt, dat Jitske zelf nog niet alles weet. Er zijn nog vragen, onuitgesproken zaken, open plekken in haar herinnering. Daarover gaat een belangrijk deel van het boek.

Dit boek heeft veel interessante invalshoeken voor een bespreking in leesclubs. Welk discussiepunt zou u willen inbrengen?
Een interessant discussiepunt naar aanleiding van dit boek zou kunnen zijn: hoe ga je als partner om met de eventuele dementie van je echtgenoot? Je hoort of leest wel eens, dat de een de ander op een gegeven moment helemaal niet meer herkent. Alsof dertig jaar huwelijksleven zomaar uit het geheugen zijn gewist. In het geval van Winterliefde komt daarvoor bij de dementerende Jitske een andere persoon in de plaats: Jaap, haar eerste liefde. Haar man Tjeerd gaat zelfs zo ver, dat hij die jeugdliefde opspoort en hem vraagt om haar op te zoeken.
Hij heeft daar zo zijn redenen voor – niet iedereen zal dat doen – maar het blijft een interessante vraag hoe men daar mee omgaat.