Elena's vlucht door Susan Smit

Gebruikte editie De eerste druk van deze debuutroman van Susan Smit verscheen in september 2005 bij de uitgeverij Pimento te Amsterdam in een fraaie, gebonden uitgave. De roman telt 283 bladzijden, maar is gedrukt op een brede bladspiegel en kan daardoor snel worden gelezen.. Op de overwegend groene voorkant staan een afbeelding van een zwartharig meisje dat waarschijnlijk Elena moet voorstellen. Ze zit op een pad in de vrije natuur. De flaptekst Elena reist met haar "kumpania" - een groep van zigeunerfamilies - met paarden en huifkarren door het roerige Europa van de jaren dertig. Op haar veertiende wordt ze uitgehuwelijkt aan een oudere weduwnaar en vanaf dat moment moet ze zich schikken in de ondergeschikte rol van "romni", getrouwde vrouw. Als Elena een jaar na de bruiloft nog steeds niet zwanger is en kwade tongen beweren dat ze haar echtgenoot heeft vervloekt, besluit ze de besloten gemeenschap te ontvluchten. Ze vindt werk als dienstmeid in een Limburgs dorp, maar ze ontdekt al snel dat ze nooit geaccepteerd zal worden door de "gadje", de niet-zigeuners. De dorpelingen beschouwen zigeuners als "barakkenvolk", onbetrouwbare heidenen die niet willen deugen. Alleen Nicolaas, een fijnbesnaarde jongeman die op het land van zijn vader werkt, is vriendelijk tegen haar, en langzaam bloeit er iets op tussen hen. Elena’s vlucht is een kleurrijke debuutroman over een ontluikende liefde tussen twee jonge mensen, gesitueerd in de mysterieuze en voor buitenstaanders ontoegankelijke wereld van de Roma-zigeuners. Susan Smit schreef een zinderend verhaal vol verbeeldingskracht, magie en rijke taal in de traditie van Isabel Allende en Joanne Harris (Chocolat). Genre De roman is een psychologisch roman, waarin twee mensen uit hun eigen milieu durven te vluchten om met elkaar de liefde te ontdekken. Aangezien de ontwikkeling van Elena van haar geboorte af wordt gevolgd, zou je ook kunnen spreken van een ontwikkelingsroman. Vanwege de leeftijd van de schrijfster (30 jaar en mooi) wordt de literatuur van deze schrijfsters ook wel ingedeeld bij de zgn. chicklitromans. Susan Smit is één van de initiatiefneemsters van de actiegroep “Writers on Heels”(schrijvers op hakken). Zie hieronder in de bijlage.
Aanbeveling voor meisjes van havo en vwo Niet echte chicklit in mijn visie, maar de inhoud van deze zigeunerroman is wel erg romantisch ingekleurd, wat het boek toch meer geschikt maakt voor vrouwelijke dan voor mannelijke lezers. Maar het verhaal is mooi, vlot en goed gedocumenteerd (over het zigeunerleven van de Roma’s) geschreven en zou dus ook heel goed kunnen passen in een rijtje romans over cultuurverschillen. Een geschikt nummer derhalve voor de literatuurlijst van havo en vwo. Maar voor de mannelijke lezers waarschijnlijk net even iets te zoetsappig, al besef ik dat deze opmerking vrij clichématig is. Motto en opdracht Het boek is opgedragen aan de zwervenden en de zoekenden. Uit liefde voor het woord, liefde voor het avontuur en liefde voor de liefde. Het motto luidt: “Je taak is niet om naar liefde te zoeken, maar om al die barrières in jezelf te vinden die je ertegen hebt opgeworpen en die te slechten.” Het motto is van Rumi, een Perzische dichter en mysticus die leefde van 1207-1273. Het motto spreekt uiteraard voor zichzelf. Structuur en verhaalopbouw De roman is uitgebouwd uit 17 genummerde hoofdstukken en een nawoord waarin Susan Smit ingaat op de holocaust van de zigeuners in het Derde Rijk. Het is een onderbelichte groep vervolgden geworden: de aandacht ging vooral uit naar de Jodenvervolging. De roman bestaat uit twee verhaallijnen: één lijn volgt het verhaal van Elena in haar zigeunergroep; de andere lijn volgt de Limburgse jongen Nicolaas, die op haar verliefd wordt. Uiteraard komen beide verhaallijnen samen, wanneer Nicolaas haar na een eerste kennismaking in zijn geboortedorp gaat zoeken. Het verhaal wordt vrijwel chronologisch verteld. Er is sprake van een opening in handeling (Elena wordt klaar gemaakt voor de bruiloft met een oudere man) en een gesloten einde (samen met Nicolaas vlucht ze de wereld in, toch een wat onzekere toekomst tegemoet). Perspectief Het is een alwetend perspectief dat zich echter voornamelijk beperkt tot de twee hoofdfiguren Elena en Nicolaas. We leren door de ogen van de verteller voornamelijk hun gevoelens en gedachten kennen. Hierdoor krijgt de roman toch iets van een personaal perspectief, hier en daar aangevuld met de auctoriale trekjes van de alwetende verteller..
Titelverklaring De titel is eenvoudig te verklaren. Elena vlucht tot twee keer toe weg uit het leven van de groep waartoe ze door haar geboorte behoort. Ook haar tegenspeler Nicolaas vlucht uit zijn vertrouwde bestaan weg om het avontuur te zoeken. Ze zijn beide componenten van de mens die op zoek zijn naar het ware geluk. Ze leren de liefde kennen die zich niet laat inperken door de grenzen van de groep. Tenslotte vluchten beiden samen op zoek naar een onzekere toekoms,t maar in de wetenschap dat ze de ware liefde hebben gevonden. Tijd en decor Er wordt duidelijk verteld dat Elena geboren wordt in 1920. Als ze trouwt, is ze veertien jaar. Het is dan 1934. Ze gaat na een jaar bij haar echtgenoot weg en leeft een aantal maanden in een Limburgs dorp (Mariarade). Daarna gaat ze weer terug naar haar zigeunerstam en gaat Nicolaas naar haar op zoek. Hoe lang die periode duurt, kan niet uit de tekst worden opgemaakt. Hun stiekeme relatie wordt tenslotte ontdekt. De tijdslimiet wordt in ieder geval afgewerkt voor de Tweede Wereldoorlog (waarschijnlijk 1937). De plaats van handeling is West-Europa. In het dorp van Nicolaas (het Limburgse Mariarade) speelt de roman zich voor een gedeelte af, maar daarna is de handeling weer over de grens. De roman eindigt in Frankrijk tijdens een processie ter ere van de Zwarte Madonna als schutspatroon voor de zigeuners. Het milieu waarin Elena opgroeit is dat van de zigeuners. Blijkbaar heeft Susan Smit zich goed georiënteerd op de leefregels binnen deze gesloten gemeenschap. Ze lijkt goed op de hoogte van de dagelijkse gebeurtenissen en de rituelen en de roman komt heel geloofwaardig over. Smit heeft duidelijk goed vooronderzoek verricht naar de cultuur, geloofsstructuren en taal van de zigeuners. En dat compenseert dan weer voor de wat over geromantiseerde stereotype personages en licht clichématige passages. Thematiek In deze roman van Susan Smit gaat de mens op zoek naar het ware geluk en naar de ware liefde. Elena wordt uitgehuwelijkt aan een oudere man die haar niet gelukkig kan maken en die ze geen kind kan schenken. Ze vlucht uit haar hechte leefgemeenschap weg, wat grote risico’s voor haar meebrengt. Maar door de vreemdelingen (de gadje, de niet-zigeuners) wordt ze toch ook niet geaccepteerd, waardoor ze weer terug gaat. Voor Nicolaas geldt eigenlijk hetzelfde. Hij wordt verliefd op Elena; wanneer ze weer weggaat, voelt hij aan dat hij in de besloten gemeenschap waarin hij opgroeit, ook niet gelukkig kan worden. Hij moet op een andere manier volwassen worden dan zijn ouders willen. Die zien hem graag als priester opgroeien, maar dat is toch niet voor hem weggelegd. Na een periode met een weduwe te hebben samengeleefd, trekt hij verder en achtervolgt de groep waarvan Elena weer deel uitmaakt. De liefde blijkt sterker dan de regels van de groep en het verboden (ook seksuele) contact zorgt voor een duel op leven en dood. Dat wordt door Nicolaas gewonnen en hij laat geheel tegen de regels zijn oude tegenstander in leven. Dan moeten Elena en Nicolaas beiden voor de tweede keer vluchten. Ze wordt namelijk verstoten door haar man. De motieven die bij het thema horen zijn: leven en dood, uitgehuwelijkt worden, de leefregels binnen een gemeenschap, list en bedrog, het duel, spiritualiteit, jaloezie, wraak, de queeste, liefde en seksualiteit. Samenvatting van de inhoud In het eerste hoofdstuk wordt Elena voorbereid op haar huwelijk met een oudere man binnen de groep van de zigeuners waarin ze is geboren. Vrijwel direct daarna wordt over haar geboorte in een ijskoude nacht in 1920 verteld. Ze is de dochter van zigeuner Pulika. De bevalling gaat niet zonder problemen en slechts dankzij het kordate optreden van de vroedvrouw Jeta wordt het leven van moeder en dochter gered. Elena krijgt nog diverse broertjes en zusjes, maar ook sterven er een aantal van hen. Elena heeft vanaf haar geboorte een bijzondere band met het spirituele. Ze houdt verder veel van haar vader. Die is niet zo heel erg bedreven in het verwerven van geld, maar hij kan wel heel mooi zingen, zeker als hij melancholisch en daarna dronken is. Elena is een echt kind van de natuur en ze dwaalt hier graag. Als ze jong is, doet ze dat met haar vriendje Nuzi. Haar vader vindt dat geen goede zaak. Elena bloeit ook op als een heel mooi meisje. Pulika gaat op zoek naar een geschikte huwelijkspartner voor haar; dat slechte nieuws hoort ze van Nuzi. Elena wil echter liever een vrij en ongebonden leven leiden, zoals de oude Jeta dat doet. Arben, een zigeuner die kinderloos weduwnaar is, dingt naar de hand van Elena en haar vader kan zich wel vinden in de aangeboden bruidschat. Op 14-jarige leeftijd wordt ze in principe zijn bruid. Het huwelijk moet een groot eet -en drinkfeest worden dat door Arben wordt betaald. Daaruit werd de status van zijn positie binnen de groep afgeleid. Na afloop komt het ritueel van de ontmaagding. Arben doet de seks voor de eerste keer ruw en hard, zodat hij het laken met het maagdenbloed daarop gespreid kan laten zien aan de stamgenoten. Arben had van Elena een vrouw gemaakt. Het toneel van de handeling verplaatst zich in hoofdstuk 4 naar het dorp van Nicolaas. Hij moet die dag naar de biechtstoel, maar weet niet zoveel zonden aan de geestelijke te vertellen. In het goed-katholieke gezin waarin hij is opgegroeid zou het een eer zijn wanneer hij later zich zou melden in het seminarie om priester te worden. Hij heeft namelijk een goed stel hersens. Maar Nicolaas denkt er heel anders over. De geestelijke Theofilus steunt hem in zijn ontwikkeling: hij brengt hem ook in aanraking met literatuur. Ook geeft Theofilus aan dat Nicolaas zijn eigen zin moet doen. In Elena’s huwelijk gaat het niet geweldig. Arben is veel te oud voor haar. De zussen van Arben blijven haar bovendien te frivool vinden. Erg gelukkig is Elena niet. Ze wil graag de natuur in en als ze dat op een zonnige dag doet, krijgt ze ’s avonds de wind van voren van haar echtgenoot. Het past een zigeunervrouw niet dat te doen. De seks tussen hen blijft ruw en als ze haar moeder daarover bevraagt, reageert die geschokt. Ook bij haar is dat altijd zo geweest. Bij het schoonmaken van haar woonwagen vindt ze een portretje met een haarlok van de eerste vrouw van Arben. Ze vraagt hem ’s avonds waaraan zij gestorven is. Arben antwoordt: “Aan tuberculose". Op een avond grijpt Elena haar kans: met de haarlok van Jadranka gaat ze naar Jeta toe, die aangeeft dat Jadranka aan een soort levensverdriet gestorven is. Een jaar na de bruiloft is Elena nog steeds niet zwanger en de stam zigeuners kijkt daar vreemd van op. Heeft ze een betoverende invloed op Arben, heeft ze hem soms behekst? Arben verbiedt Elena daarop de omgang met Jeta en dan staat haar besluit vast: ze zal de volgende dag vluchten. Ze vlucht inderdaad en loopt een haar onbekend Limburgs dorp binnen, waar ze later wordt aangesproken door een jongen (Nicolaas). Ze vraagt een plek om te overnachten en hij biedt haar aan dat ze in de schuur bij hem thuis overnacht. De volgende dag vertelt Nicolaas het aan zijn vriend Theofilus en die weet wel een baantje voor Elena. Er is een vrouw Valerius die bedlegerig is geworden en in haar huis is plaats voor een extra dienstbode gekomen. Elena wordt aangenomen. Ze doet goed haar best, maar ze wekt de jaloezie van een dienstmeid Martha. Die heeft het vanaf het begin niet veel op met haar. Mevrouw Valerius merkt dat Elena af en toe de tarotkaarten leest en ze geeft in een gesprek aan dat ze dit soort bijgeloof niet onder haar dak wil hebben. Als ze zondags in de katholieke kerk zit, treft ze ook weer Nicolaas aan en ze maken die middag een wandeling met elkaar. ’s Nachts komt mevrouw Valerius haar vragen of ze de kaart wil lezen voor haar. Elena ziet dat haar echtgenoot haar lichamelijk mishandelt en geeft het advies dat niet meer toe te laten. Later wordt dat weer haar ondergang, want mijnheer Valerius heeft waarschijnlijk van Martha gehoord wat er gaande is. Dan wordt Elena weer ontslagen en staat ze weer op straat. Ze schaamt zich en gaat nu voor de kost door met kaartlezen: de vrouwen die haar raadplegen willen niet de echte waarheid horen, maar een gewenste waarheid en Elena past zich daaraan gemakkelijk aan. Ze krijgt een visioen van Jadranka en die geeft aan dat ze zwanger is. Elena merkt het zelf ook. Ze weet dat ze moet terugkeren naar haar zigeunergroep vanwege haar ongeboren kind. Maar zover is ze nog niet: ze leeft ondertussen in andere groepen zigeuners die haar volgens de leefregels moeten opvangen. Op een dag komt haar vader Pulika haar ophalen. Arben accepteert deze keer dat ze weggelopen is, maar dat zal een tweede keer niet gebeuren. Jeta merkt dat Elena zwanger is. Gelukkig moet het wel het kind zijn van Arben dat nog voor haar vertrek verwekt moet zijn. Zo goed en zo kwaad als het gaat, leven Arben en Elena verder. Ze vraagt hem over zijn verleden o.a. waarom hij zo mank loopt. Dat is veroorzaakt in de Eerste Wereldoorlog. Het was zo koud dat zijn voeten waren bevroren. Niet lang daarna krijgt Elena een doodgeboren kindje en begraaft het. Arben reageert heel afstandelijk. De zus van Arben denkt dat er opnieuw tovenarij in het spel is. In hoofdstuk 8 volgen we Nicolaas weer. Hij mist de plotseling verdwenen Elena en bezoekt zijn vriend Theofilus. Die raadt hem aan zijn hart te volgen en niet zijn moeders wens na te komen door in het seminarie te gaan. Nicolaas besluit dan om uit het dorpje Mariarade weg te gaan en zijn geluk elders te zoeken. Hij leeft bij de dag en overnacht overal en nergens. Op een bepaald moment komt hij bij een boerderij waar een weduwe met haar kleine kinderen woont. Hij krijgt onderdak en eten in ruil voor werkzaamheden op de boerderij. Het kan bijna niet anders of de vrouw (Geertje) wordt verliefd op hem en ze gaan na enige tijd ook met elkaar naar bed zonder dat ze getrouwd zijn. Dat is natuurlijk wel een zonde in de ogen van de katholieke Nicolaas. Hoewel ze het samen best goed hebben, blijft de onrust in Nicolaas’ hart: hij is toch niet thuis weggegaan om het avontuur te zoeken en dan aan te schuiven aan de tafel van een weduwvrouw. Hij maakt haar na enige tijd dan ook bekend dat hij weer verder wil. Hoewel ze het erg jammer vindt dat hij weggaat, kan ze het wel van hem begrijpen. Het is intussen 1936 geworden en de groep van zigeuners trekt via België naar het zuiden van Frankrijk om mee te doen aan de processie van de heilige Sara. Er gaan nogal wat verhalen over deze heilige Sara. Het zou zelfs het kind kunnen zijn van Jezus en Maria Magdalena. Sara is de Zwarte Madonna en de zigeuners zijn van mening dat ze van zigeunerafkomst is. Daarom trekken alle zigeuners naar het zuiden. Intussen is Elena’s vriendin Kore ook zwanger geworden. Wanneer Elena haar bezoekt om te feliciteren, merkt ze dat Kore een echte zigeunervrouw geworden is, die leeft volgens de regels van de groep en zich ondergeschikt maakt aan de man. Wanneer ze bij haar weggaat, ontmoet ze haar oude vriendje Nuzi met wie ze aan het dollen slaat; ook al verboden als getrouwde vrouw. Nicolaas raakt onderweg kennis met een rondzwervende zigeunergroep en hij wordt opgenomen, ook al is hij natuurlijk een gadje (buitenstaander). Op een avond wanneer de zigeuners aan het dansen zijn, ziet hij Elena. Maar hij hoort ook dat ze getrouwd is met de oude Arben: alles blijkt dus tevergeefs te zijn. Toch reist hij de groep achterna die naar Sainte Maries de la Mer op weg is. De zigeuners merken dat de bevolking steeds intoleranter tegen hen wordt. Het is de tijd van Nazi-Duitsland en de verering van het arische ras. Dan ontmoeten Elena en Nicolaas elkaar weer: de vonk van de liefde springt opnieuw over. Ze blijven elkaar ontmoeten: met tekens in de bomen gekerfd geven ze elkaar te kennen wanneer ze elkaar kunnen zien. Op een nacht hebben ze ook voor de eerste keer seks met elkaar en dat is natuurlijk een heel andere beleving voor Elena dan de seks die ze met Arben vroeger had. Ze ontmoeten elkaar steeds vaker. In voorspellende dromen voorziet Elena niet al te veel gunstige tekens. Haar moeder wordt bovendien ziek en bij de crypte van Sara belooft Elena haar liefde voor Nicolaas op te geven wanneer haar moeder beter wordt. Ze vertelt haar belofte meteen aan Nicolaas die ten einde raad is: hij houdt immers veel van Elena en hij besluit haar toch te volgen. Elana’s moeder gaat niettemin dood, maar op haar sterfbed geeft ze Elena nog mee dat ze altijd moet kiezen voor de liefde. Haar dochter is sterker dan zij was. Volgens de echte zigeunerrituelen wordt de vrouw begraven. Elena zoekt daarna weer contact met en troost bij Nicolaas. Die weet haar te overreden opnieuw uit de zigeunergemeenschap te vluchten en met hem mee te gaan. Ze stemt toe. Ze zoekt morele steun bij het beeld van de Zwarte Madonna en raakt dit aan. Nuzi echter heeft hen afgeluisterd en jaloers als hij is (hij was zijn hele leven al verliefd op Elena) besluit hij wraak te nemen. Hij vertelt het overspel aan Arben. Die kan volgens de rituelen niet anders dan Nicolaas uitdagen tot een duel, waarbij één van de twee zal sterven. Nicolaas gaat, hoewel zwakker, op de uitdaging in en Elena moet in lijdzaamheid afwachten. Dan verschijnt Arben ineens. Zou Nicolaas dood zijn? Nee, de schande is voor Arben nog groter geworden. Nicolaas heeft hem laten leven terwijl hij de kans had gekregen Arben te doden. Arben verstoot Elena nu als vrouw en waarschuwt haar uit zijn buurt te blijven. Tijdens de processie van de Zwarte Madonna staat Elena ineens oog in oog met Nuzi. Deze vervloekt haar. Mannen dragen het Sarabeeld de zee in, maar plotseling ontstaat er paniek. Het beeld van de Madonna valt in het water en dan wordt het dode lichaam van Nuzi, met een mes in de buik aangetroffen. De Madonna heeft haar gered. Jeta wacht hen op in het dorp en geeft ze als het ware de zegen van de liefde mee. Met twee paarden vluchten ze uit de gemeenschap der zigeuners het avontuur tegemoet. In het NAWOORD geeft Susan Smit een aantal feiten over de vervolging van de zigeuners in nazi-Duitsland. Het is een onderbelichte vervolging geworden, maar er zijn toch heel veel zigeuners in concentratiekampen omgebracht. Ook waren ze vaak het slachtoffer van nazi-experimenten. Heel lang kregen ze geen erkenning van hun slachtofferrol. Pas in 2000 werden ze in hun leed erkend. Nog steeds wordt er onderhandeld over een eventuele schadevergoeding. Recensies In de grote landelijke dagbladen (NRC, Volkskrant en Trouw) is de roman tot eind oktober 2005 nog niet besproken. Wel zijn er vrij veel recensies te vinden op het internet. Op de site van recensieweb.nl en chicklit. nl is de roman vrij positief besproken.
"God werpt ons noten toe, maar Hij kraakt ze niet voor ons". Petje af voor Susan Smit en haar eerste roman Elena's vlucht! Om als onderwerp voor je eerste roman 'zigeuners in de jaren 20' te kiezen heb je een behoorlijke dosis lef nodig. Elena's vlucht neemt je mee naar een andere wereld vol tradities, wijsheden en de geuren van heerlijk eten in de buitenlucht. Tot het eind lijkt het op een eenvoudige liefdesgeschiedenis, maar dan blijkt dat het einde niet alleen vol van liefde is, maar ook vol wijsheid. De uitweiding over het lot van zigeuners in de Tweede wereldoorlog tot slot maakte het verhaal voor mij helemaal af (hoewel het nog uitgebreider had gemogen van mij!). Susan doet haar verhaal op een vlotte, beschrijvende manier. Het bevat weinig dialogen en veel details worden niet uitgediept. Daardoor mist het verhaal wat diepgang en blijven vragen onbeantwoord (Waarom spelen Elena's zussen in het verhaal bijvoorbeeld geen enkele rol? Die vraag heeft mij tijdens het hele boek beziggehouden...) Ik vond de wijsheden en het einde van Elena's vlucht echt prachtig, maar het boek had van mij twee keer zo dik mogen zijn om het verhaal en de context meer inhoud te geven. Susan Smit heeft zeker bewezen dat ze talent heeft voor fictie, en het vermogen heeft een echte 'verteller' te zijn!" (recensie op chicklit.nl) De recensie op recensieweb.nl is ook positief: "De kracht van het boek is echter dat het niet alleen draait om de zoektocht van een jonge vrouw naar de ideale man, maar dat het verhaal de lezer meevoert naar een andere wereld, hem of haar daar een aantal uren lang vermaakt en inspireert, en een zeer plezierige nasmaak achterlaat. Elena’s vlucht is geen hoogstaande literatuur, maar dat hoeft ook niet. Het stijgt uit boven het niveau van formule-chicklit of dramatische ‘bewogen vrouwenlevens’ en biedt de lezer een mooi verhaal met genoeg inhoud en diepgang om te beklijven. Ik heb me gewillig laten meeslepen in Elena’s wereld en ik heb ervan gesmuld." In het chiklit-tijdschrift Viva werd de roman tegelijkertijd besproken met de nieuwe roman van Simone van der Vlugt. De redactrice kende de roman van Smit vier sterren toe, waar Schaduwzuster er slechts twee kreeg. Zo werd onder meer de stijl van Susan Smit geroemd, hoewel de inhoud misschien wat al te romantisch werd ingekleurd. Over de schrijfster Susan Smit (1974) werkte tien jaar als fotomodel in binnen- en buitenland. Ze ervoer hoe oppervlakkig en eenzaam de wereld van uiterlijkheden kan zijn, wat haar behoefte aan inhoud voedde. Op haar zesentwintigste studeerde ze af in Culturele Studies, richting Publicistiek, aan de Universiteit van Amsterdam. Als freelance journalist werkt ze voor tijdschriften als Marie Claire, AvantGarde en Happinez. Ze recenseert literatuur voor AvantGarde en het tv-programma Goedemorgen Nederland (Ned. 1). In Top Santé schrijft ze een maandelijkse column over haar leven. Toen ze in 2000 een artikel schreef over moderne heksen werd ze gegrepen door het fenomeen. In het jaar dat volgde, deed ze research naar de geschiedenis van deze eeuwenoude religie, reisde door de Verenigde Staten om vooraanstaande heksen te ontmoeten, stortte zich in rituelen en leerde werken met magie en kruiden. Uiteindelijk liet ze zich inwijden als heks. Over haar ervaringen schreef ze het boek "Heks. Een magische reis door de westerse spiritualiteit" (uitgeverij Arena), dat eind 2001 uitkwam. Het werd tot dusver zes keer herdrukt en zorgde voor een ware mediahype in Nederland en België. Susan Smit verscheen in zo’n beetje elke talkshow en mocht haar verhaal doen in talloze tijdschriften en kranten. In november 2003 verscheen haar tweede boek: "Wijze vrouwen. Inspirerende gesprekken over liefde, moed en magie" (uitgeverij Arena), dat inmiddels drie keer herdrukt is. Hierin verdiept ze haar ontwikkeling als heks door ontmoetingen met oudere vrouwen als koningin Noor van Jordanië, Isabel Allende en Irene van Lippe-Biesterfeld. Ze ontketende discussie over de positie van de oudere, wijze vrouw (in de hekserij ‘Crone’ genoemd) en vindt dat zij hun invloedrijke, inspirerende positie in de maatschappij weer moeten opeisen. In 2004 verscheen haar derde boek "De stad en de sterren" (uitgeverij Arena), waarin ze schrijft over alle facetten die het leven van een jonge vrouw zo gecompliceerd en leuk maken. Daarbij zijn wij getuige van haar voortdurende zoektocht naar een balans tussen spirituele diepgang en het jachtige moderne leven. In 2005 verschijnt haar eerste roman met fictie: "Elena’s vlucht".