Slaap! door Annelies Verbeke

Samenvatting Maya heeft last van slapeloosheid. Ze heeft dit al een lange tijd, maar niemand schijnt haar te begrijpen. Niemand weet dat ze ’s nachts door de straten slentert, behalve misschien haar vriend Remco, die het al snel uitmaakt. Uit frustratie houdt ze ’s nachts mensen uit hun slaap. Eens als ze een flatje wakker maakt, elke dag één appartement, wordt er heel snel geantwoord. De bewoner heet Benoit de Gieter en heeft zelf ook last van slapeloosheid. Hij begrijpt Maya’s situatie dus; iets wat Maya bij niemand anders vindt, en Maya begrijpt hem ook. Hij bleek ook haar oom Hugo te kennen, die was gestorven aan een teveel aan alcohol. Naast Maya was hij de enige die hem een “fantastische kerel” vond. Maya en Benoit vullen elkaar min of meer aan. --- ”Fiets! Stuur! Wacht niet! Naar links! Voel klap! Zo hard. Pijn hier. En weg. Zie bloed. Mijn bloed. Geen nood. Geen nood. Ga dood.” Dit zijn de bevelen die Maya zichzelf geeft, omdat ze het niet meer ziet zitten. Ze komt onder een truck, maar overleeft het. Benoit heeft van jongs af aan altijd een levendige fantasie gehad. Het begon met Frederik, een potvis die alleen in zijn dromen bestond. Zelfs als hij al volwassen is, droomt hij nog over Frederik. Zijn droomwereld is vriendelijker tegen hem dan de realiteit, en daarom wil hij bij Frederik blijven. Frederik zegt hem boos dat dat niet kan omdat hij dan zou stranden. Benoit schrikt wakker en gaat nog half slapend een sigaret aansteken, alleen per ongeluk steekt hij het tafelkleed aan en brandt zijn appartement uit. Gedachteloos stapt hij in een trein en op het strand ziet hij een aangespoelde potvis. Hij probeert de potvis in zijn eentje terug te duwen, en wanneer hij merkt dat het geen nut heeft wurmt hij zich in de bek van het dier. Hij wordt meteen opgenomen in een psychiatrische instelling. Daar is ook Ingrid, die de neiging heeft alles te tellen waarvan er meer dan één is. Benoit heeft een korte intieme relatie met haar. Hij weet de toegangscode en probeert haar over te halen samen met hem te ontsnappen. Zij wil niet, en dus ontslaat Benoit alleen zichzelf. Benoit krijgt werk aangeboden door een vriend van hem. Hij gaat werken als nachtwaker bij het hotel van die vriend. “Nachtwaker”, dat spreekt hem wel aan. Tijdens zijn dienst “ontmoet” hij een nachtvlinder. Hij vertelt zichzelf dat het niet gezond is wat voor soort van relatie dan ook te hebben met een nachtvlinder, maar toch kan hij het niet laten. Hij noemt de nachtvlinder Ernest. Doordat hij deze nachtvlinder houdt verliest hij uiteindelijk zijn werk weer. Maya en Benoit zijn elkaar dus kwijtgeraakt. Maya gaat op zoek naar hem. Ze had allang gezien dat zijn appartement uitgebrand was, en wist ook al dat hij in een psychiatrische inrichting gezeten had. Daarom gaat ze daar informeren, maar uit alle cijfers waar Ingrid haar aan kan helpen wordt ze weinig wijs. Uiteindelijk vinden Benoit en Maya elkaar weer terug bij een gogobar. Over “Slaap!” Slaap! is geschreven in de personale vertelswijze. Je ervaart alles uit de oogpunten van Maya en Benoit. In het ene hoofdstuk is Maya de hoofdpersoon, in het andere Benoit. Dit wisselt zich steeds keurig om. Personages Maya Maya is één van de twee hoofdpersonen. Ze heeft een ernstig

slaapgebrek. Ze begrijpt “andere” mensen – d.w.z. mensen zonder
slaapgebrek – niet en heeft daarom weinig vrienden. Uit frustratie
houdt ze ’s nachts mensen uit hun slaap. Zo ontmoet ze ook Benoit de
Gieter. Benoit de Gieter
De andere hoofdpersoon. Ook hij heeft een slaapprobleem. Hij
fantaseert veel, en zijn beste contacten zijn die met dieren, namelijk eerst pinguïns, toen een potvis, later een nachtvlinder. Hij wordt hiervoor dan ook opgenomen in een psychiatrische inrichting, waaruit hij zichzelf ontslaat. Benoit vindt dat Maya qua uiterlijk veel op zijn
moeder lijkt. Remco Aan het begin van het boek is hij Maya’s vriend. Je krijgt weinig over hem te weten, alleen zegt Maya dat hij “waarschijnlijk de enige” was die van haar nachtelijke zwerftochten wist. Al snel gaat hij bij haar
weg. Frederik De potvis uit Benoit’s fantasie “Nonkel Hugo” Een oom van Maya. Hij is overleden door zijn drankprobleem. Maya denkt wel vaak aan hem en ook Benoit heeft hem gekend. Olga Vanderauwera
Degene die naast Maya lag in het ziekenhuis. Ze doet graag dingen die niet mogen, en noemt Maya altijd Magda. Zij en Maya deden soms spelletjes, waarbij Olga altijd valsspeelde. Ingrid Een psychiatrisch patiënte in dezelfde instelling als waar Benoit zat. Ze heeft een ziekelijke neiging alles te tellen. Opbouw Fabel en sujet zijn niet gelijk. Hoofdstukken met Maya als hoofdpersoon en met Benoit als hoofdpersoon wisselen elkaar telkens af. Ook in die stukken onderling zijn dischronologisch en discontinu.
Tijd De vertelde tijd blijkt niet duidelijk uit het boek. Ik schat dat het een jaar of twee is, als ik de terugblikken op de kinderjaren van de beide hoofdpersonen niet meetel. De verteltijd was zo’n vier uur. Thema en motieven Het thema van dit boek is slapeloosheid, al komen er ook veel andere psychische problemen in voor. Slapeloosheid is toch wel de rode draad door het boek. Als motieven zou je kunnen noemen: onbegrip, vluchten, frustratie, fantasie, seks en alcohol. Ruimte Het gehele verhaal speelt zich af in een stad aan de kust. Vaak is het donker. Titelverklaring “Slaap!” is volgens Maya het enige imperatief dat niet kan worden uitgevoerd. Slapen kan niet op commando. Leeservaring Het is niet moeilijk je te verplaatsen in de situaties van Maya en Benoit. Dat leest prettig. De onduidelijkheden op sommige plaatsen in het boek zijn een goede weerspiegeling van de chaos in hun hoofden. Toch zijn die in dit boek niet ergerlijk; ze worden namelijk meestal later nog wel uitgelegd. Er zijn twee stukken die ik niet helemaal begreep, namelijk een stuk over denkbeeldige pinguïns en de allerlaatste alinea van het verhaal. Een absoluut pluspunt vind ik de manier waarop ze de stukjes Maya-Benoit afwisselt. In de meeste boeken met een dergelijke afwisseling ontstaan er daardoor cliffhangers, wat ik persoonlijk nogal storend vind. In Slaap! zijn die er niet. Ook zijn de gebeurtenissen niet voorspelbaar en blijft het boek boeiend. Nog een ander aspect dat mij wel aansprak is dat de schrijfster niet op bepaalde onderwerpen “doorhamert”, zo wordt er weinig aandacht geschonken aan de slapeloosheid op zich, maar wel aan de psychische problemen die het veroorzaakt. Ook kun je, door de zinnen heen, vinden dat de hoofdpersonen eigenlijk nog meer behoefte hebben aan liefde, dan aan slaap. Tot slot kan ik noemen dat er een aantal humoristische passages in zitten, zoals die waar Ingrid in vóórkomt en het stukje dat ik hieronder citeer: Ik dacht aan Frederik en aan de wereld, die doordrongen is van miserie, corruptie, honger, liefdeloosheid en angst. Bijgevolg zijn er grenzen aan de toegestane gevoelens voor een nachtvlinder. Ik noemde hem Ernest. Benoit zegt A, en doet B. Hoe de schrijfster dit schrijft vind ik erg lachwekkend. Wel zitten er een aantal stukken in het boek die aan het verhaal niets toevoegen, zoals de poespas om Sofie, Maya’s zus. Ik vind dat de schrijfster dat er beter uit had kunnen laten. Slaap! is heel zeker een aanrader.