Verwachtingen vooraf: Ik wist niet goed wat ik kon verwachten. Ik had nog nooit eerder een middeleeuws verhaal/boek gelezen. Het leek me niet zo’n leuk boek, want ik had al van anderen gehoord dat het een saai boek was. Ik ben toch gewoon maar begonnen met lezen. Verwachtingen achteraf: Wel een goed verhaal, met een duidelijke moraal. De gebeurtenissen zijn interessant. Je springt meteen in het verhaal, dus wist ik in het begin helemaal niet waar het overging. Later zag ik de grote lijnen. Het was wel een aardig boek. Samenvatting: Op een pinksterdag laat koning Nobel ( de leeuw) zijn hofdag bijeen roepen. Iedereen komt, behalve Reinaart. Iedereen heeft wel iets over hem te klagen, met uitzondering van Grimbeert, de das. Hij is een neef van Reinaart. Reinaart wordt van van alles beschuldigd, o.a. van moord op zijn Coppe, de dochter van haan Cantecleer. De koning besluit Reinaart terecht te stellen. De middeleeuwse rechtspraak eiste, dat iemand drie maal zou worden ingedaagd; verscheen hij dan nog niet voor het gerecht, dan werd hij vogelvrij verklaard. Reinaart wordt achtereenvolgens ingedaagd door Bruin (de beer), Tibeert (de kat) en Grimbeert. Als Bruin aan Reinaarts slot Maupertuus komt, zegt Reinaart ziek te zijn geworden van de honing. Van Reinaart mag Bruin zijn honing hebben en zo lokt hij hem naar de tuin van Lamfroit, de timmerman, waar Reinaart de honing heeft gevonden. De honing bevindt zich in de spleet van een eik, die open gehouden wordt door twee wiggen. Bruin steekt zijn kop en voorpoten in de spleet, Reinaart trekt de wiggen weg en Bruin zit gevangen. Reinaart maakt dat hij weg komt en de timmerman ramt Bruin samen met wat dorpsgenoten in elkaar. Bruin rukt zich los uit de spleet, springt de rivier in en komt uitgeput aan bij het Hof. Hierna probeert Tibeert het. Reinaart biedt hem muizen aan, die in de schuur van de pastoor zijn. Tibeert raakt in een strik en begint te schreeuwen. Hij wordt afgeranseld door de pastoor en verliest een oog. Daarna is het aan Grimbeert om een poging te wagen. Reinaart gaat met hem mee en biecht hem zijn zonden. Aan het hof wordt Reinaart aangeklaagd en veroordeeld tot de galg. Bruin, Isegrim en Tibeert moeten de galg oprichten. Intussen legt Reinaart een openbare biecht af, met de bedoeling dat anderen na zijn dood niet van zijn misdaden zullen worden beschuldigd. Deze biecht draait uit op een beschuldiging van Tibeert, Grimbeert en Isegrim, die het plan hadden de koning te vermoorden en Bruin koning te maken. Dit was mogelijk door een schat, die in het bezit was van Reinaarts vader. Doordat Reinaart de schat gestolen heeft, is de aanslag echter mislukt. De koning wil de schat hebben en is bereid de vos te laten ontsnappen. Reinaart vertelt dat de schat zich bij de Kriekeput bevindt. Hij kan de koning daarheen echter niet begeleiden, omdat hij al drie jaar in de ban is. Hij zal een boetetocht ondernemen om zijn ziel weer schoon te wassen. Isegrim en Bruin worden gevangen genomen en een deel van Bruins huid dient als Reinaarts pelgrimtas. De volgende dag vertrekt de vos samen met Cuwaart (de haas) en Belijn (de ram). Ze lopen mee tot het Mauperslot en Cuwaart gaat even mee naar binnen. Reinaart bijt hem dood en stopt zijn kop in de perlgrimstas. Belijn mag deze ‘brief’ aan de koning brengen. Als de koning merkt dat de brief in werkelijkheid de kop van de haas is, is hij zeer teleurgesteld in Reinaart. Hij laat de onschuldige gevangenen, Bruin en Isegrim, bevrijden en zij verzoenen zich weer met de koning. Het is nu duidelijk dat Reinaart iedereen weer heeft beetgenomen.
Persoonlijk oordeel: Ik vond het best een goed boek. Ik kende het verhaal nog niet, dus zat er soms wel wat spanning in. Het boek begon een beetje onduidelijk voor mijn gevoel, je neemt meteen een duik in het verhaal. Ik ontdekte pas later hoe het verhaal precies in elkaar zat. Ik vond het niet storend dat er dieren in plaats van mensen de hoofdrol in het verhaal speelden, alhoewel ik het misschien leuker had gevonden wanneer er mensen voor in de plaats waren. Het is niet erg realistisch. Desondanks kun je je wel goed in de dieren verplaatsen, omdat ze echte karaktertrekken hebben die je bijv. ook in jezelf en anderen kunt herkennen. Ik had wel medelijden met Bruin en Isegrim, die door Reinaart te grazen werden genomen. Vooral toen hij hen beschuldigde van moord op de koning. Uit Bruins vacht werd een tas gesneden en het vel van de poten van Isegrim en Hersinde dienden als schoenen voor Reinaart. Nadat de vellen van de poten van Isegrim en Hersinde waren afgestroopt (blz. 80): “De wraak smaakte zoet in Reinaarts mond. ‘Ach mijn lieve tantetje,’ bracht hij half snikkend uit, ‘ik heb toch zo’n spijt van alles wat ik u heb aangedaan. Maar van dit laatste niet. Nee, dit doet mij plezier, echt waar. Want u bent mijn liefste tante en daarom wil ik uw schoenen aan. Alle verdiensten voor de hemel en alle aflaten die ik op uw schoenen ga halen, tellen dan ook voor u, ziet u. Daarom.’” Na bijv. dit fragment te hebben gelezen, voel je de haat voor Reinaart. Je voelt de onrechtvaardigheid in je opkomen en je snapt niet dat al die dieren in de listen van Reinaart trappen. Dit hoort natuurlijk bij het verhaal: de sluwe vos is iedereen uiteindelijk te slim af. Het is goed dat de koning erachter is gekomen dat hij niet zomaar in Reinaarts vallen moeten trappen. Ik vind het zielig voor Cuwaart, de haas dat het zijn leven heeft gekost. Dit is mede de schuld van de koning. Hij wordt zich zo wel bewust van zijn domme handelingen. (blz. 92) “’Cuwaarts hoofd!’ ‘Getverdemme!’ ‘Ziet u nou, ziet u nou, die rotvos, u had hem nooit-‘ De rest werd overstmd door het vreselijkste gebrul dat koning leeuw ooit heeft uitgestoten. Het overstemde alles uit de buurt, en alle dieren beefden met de staart, voo zover ze die hadden, tussen de benen. De stilte daarna was zo mogelijk nog vreselijker, met de koning en de koningin in machteloze woede neerzittend tussen de brokstukken van hun gezag.” Dit bewijst ook dat hij geen haar beter is dan de anderen. Met het oog op de schat laat hij Reinaart vrij, hij is alleen in zijn eigen belang geïnteresseerd en dat soort gedrag hoort niet bij een koning. Het is overigens erg dom dat hij de doorzichtige listen van Reinaart niet door heeft. In het slot verzoent de koning zich met Isegrim en Bruin. Ik vind het zo geen afgesloten verhaal. Reinaart is niet meer gepakt en dat hoop je als lezer stiekem toch eigenlijk wel. Verwerkingsopdrachten: Opdracht 1: Lees het hoofdstuk middeleeuwen uit je literatuurboek (hfst. 3) en geef aan wat de belangrijkste kenmerken van de middeleeuwen zijn. Geef vervolgens aan welke kenmerken jullie hebben teruggevonden in de VDVR. Kenmerken Middeleeuwen: -Het volk was zeer gelovig. Ze waren rooms-katholiek. Ze deden alles wat de kerk hen wenste te doen. Ze werden eigenlijk door de kerk voor de gek gehouden. (blz. 27) In dit fragment is de vriendin van de pastoor in het water gevallen. Hij vraagt iemand haar te redden, in ruil voor 300 dagen aflaat en kwijtschelding van zonden. Hij maakt als pastoor misbruik van zijn positie en houdt zich dus niet aan de regels. “’Redt haar, beminde gelovigen, redt mijn Julock! Ik geef driehonderd dagen aflaat als beloning. En kwijtschelding van alle zonden. Redt haar!’” Het volk was ‘dom’, wisten niet beter dan op de kerk te vertrouwen. Ze konden ook niet anders, want de mensen konden nog niet lezen en schrijven. -De boekdrukkunst was nog niet uitgevonden. Boeken werden door monniken geschreven of overgeschreven. Je was al heel rijk als je in die tijd 10 boeken bezat. -De geestelijkheid en adel leefden in rijkdom. Het verdere volk was arm. Het was ook algemeen bekend dat de geestelijkheid veel geld in eigen zak stak. (blz. 43) “De rijkste pastoor uit de hele buurt, met een schuur vol spek, waar ik me al heel wat keren aan volgevreten had. … De man zat aan tafel, ik wed dat hij een kapoen at, maar behalve dat was hij er ook nog een aan het vetmesten. … Een wolf! Een wolf, er zit een wolf aan mijn spek! Dat wonder moest iedereen zien, met knuppels en stokken kwamen ze aanzetten, en de pastoor gaf het goede voorbeeld, door Isengrim allereerst met zijn mes in zijn oog te steken.” Opdracht 2: In de tekst komen verschillende standen zwaar onder vuur te liggen. Geef eerst aan hoe de middeleeuwse standenmaatschappij eruit ziet, vervolgens geven jullie aan welke kritiek per stand naar voren wordt gebracht in de VDVR. De middeleeuwse standenmaatschappij: 1. De geestelijkheid; paus, kardinaal, etc. 2. Adel. 3.Boeren (in de latere middeleeuwen ook de burgers). De standen werden bepaald door je afkomst. Stand 1+2 hadden veel privileges. Ze bezaten samen wel 85% van de grond, terwijl de boeren maar 5% bezaten. De derde stand werd uitgemolken, want ze moesten veel belasting betalen aan de eerste en tweede stand door o.a. de kerk en herendiensten. De 1e en 2e stand echter hadden vrijstelling van belasting. Er was hier dus zeker geen sprake van een eerlijke verdeling. In de VDVR wordt dan ook kritiek geleverd op de geestlelijkheid en de adel. Zie opdracht 1, fragment blz. 43. De pastoor wordt in een kwaad daglicht gesteld. Hij leeft in luxe en heeft een vriendin. Dit is nooit toegestaan in het leven van een pastoor. De bedoeling van VDVR is aan te tonen dat de wereld van koning Nobel de verkeerde wereld is. Er heerst schijnbaar recht en orde, maar in wrkelijkheid zijn de machthebbers corrupt, de dieren doen zich beter voor dan ze zijn. Ze lopen op rechte wegen (symbool van de rechtsstaat), maar verlaten de rechte wegen voor kromme paden (‘buten weghe gaan’), wanneer ze op hun eigen voordeel uit zijn. Opdracht 3: Als je de Reinaart leest krijg je een bepaald beeld van het karakter van de hoofdpersonen. Schrijf bij de dieren een korte karakteristiek. a. Isengrim (de wolf): snel verongelijkt, zeurderig. b. Tibeert (de slinkse kater): slim, dapper en zelfverzekerd. c. Grimbaert (de das): jong, trouwhartig en met een grenzeloze bewondering voor zijn oom Reinaart. d. Cuwaert (de haas): onnozel, doet geen vlieg kwaad, laf, slijmerd, angstig. e. Bruun (de beer): log, onnozel, lomp. f. Nobel (de leeuw): hoog aanzien, maar in werkelijkheid dom. g. Reinaart (de vos): listig, sluw, slim, vals.
Opdracht 4: a. Nadat Reinaart voor de derde keer gedagvaard is (ingedaagd), gaat hij naar het hof. Op zijn tocht biecht hij aan Grimbaert. Geef aan welk gevoel bij Reinaart zou moeten overheersen, als het om een oprechte biecht gaat. Schuldgevoel. Hij zou echt spijt moeten hebben van zijn misdaden. Ik betwijfel of dit ook bij Reinaart het geval is. b. Wat zijn volgens jullie de werkelijke bedoelingen van Reinaart? Hij wil aan Grimbaert zijn oprechtheid bewijzen en laten zien dat hij spijt heeft van zijn daden. Hij moet Grimbaert ook vooral te vriend houden, omdat hij de enige in het dierenrijk is, die voor hem opkomt. Hij wil dat hij achter hem blijft staan. c. Als Nobel het vonnis over Reinaart uitgesproken heeft, vraagt de laatste om toestemming voor een openbare biecht. De biecht is geraffineerd opgezet: in verschillende stappen moet Reinaart in zijn biecht erop uitkomen, dat Nobel hem vergiffenis wil schenken. Verdeel de biecht in 4 stappen , die laten zien hoe Reinaart zijn list opzet. 1. Hij vertelt hoe zijn leven was. Hij blaast alles op. Hij wil dat iedereen medelijden met hem krijgt. Hij schildert zichzelf in het verhaal als “de goede” af en benadeelt daarbij Isengrim. 2. Tussen neus en lippen door vertelt hij, dat hij rijk is en een enorme schat bezit. Dat hij deze gestolen heeft, om zo een moordaanslag op de koning te dwarsbomen. Hiermee probeert hij de aandacht te trekken van de koning en de andere dieren. 3. Hij neemt eerst een aanloopje waarin hij bedenkt wie de slechterikken in zijn verhaal zijn. Zo zou hij ook zijn familie/vrienden een rol als slechterik geven, om ieder spoor van doorzichtigheid te vermijden. Reinaart vertelt dan hoe de moordpoging op de koning in elkaar steekt. 4. Dan vertelt hij hoe hij dit alles te weten is gekomen om te bewijzen dat hij de waarheid spreekt. Hij slijmt daarbij ook nog, om de koning voor zich te winnen. Hij vertelt aan de koning waar de schat is in ruil voor zijn vrijheid. De koning wil hem graag met hem meenemen op weg naar de zogenaamde schat. Hier heeft Reinaart een smoesje voor om niet te hoeven meegaan: hij is in de pauselijke ban en moet naar Rome om weer in het reine te komen. Opdracht 5: Wat is het verschil tussen vete-recht en procesrecht? Geef vervolgens aan welk recht in de Reinaert wordt toegepast. Het procesrecht is een rechtsgeschil dat door partijen in de vereiste vorm bij de rechterlijke macht is aanhangig gemaakt en door de laatste in behandeling is gnomen. Men onderscheidt processen in burgerlijke, straf- en bestuurszaken. Het initiatief tot het voeren van een burgerlijk proces gaat steeds van partijen uit; zij leggen hun geschil ter beslechting aan de rechter voor. Het vete-recht is in de oude rechten de bevoegdheid zichzelf eigenmachtig op de persoon of de goederen van de pleger van een wederrechtelijke daad of van diens familieleden genoegdoening te verschaffen. Dit recht van vete was niet onbegrensd. Het was alleen toegelaten bij ernstige misdaden als doodslag, verkrachting en schaking. In de VDVR is sprake van procesrecht. Reinaart heeft zoveel misdaden begaan onder het dierenrijk (burgerij), dat hij wordt aangeklaagd door de dieren en door koning Nobel wordt berecht. Deze speelt hier voor rechter. Zie ter verduidelijking de onderstreepte tekst. Er is geen sprake van vete-recht, want ondanks Reinaart hen van alles heeft aangedaan wreken ze zich niet op hem persoonlijk. Ze proberen het via koning Nobel die hem het doodsvonnis geeft. Opdracht 6: a. Vertaal de eerste 10 regels van de bijlage in eigen woorden. Willem die Madocke (schrijfstuk) maakte, Waar hij dikwijls wakker om bleef, Het speet hem, Dat de avonturen van Reinaart, In het Diets (volkstaal) onvolmaakt zijn gebleven (die Arnout (een andere schrijver) niet had volschreven). Dat hij de levensbeschrijving van Reinaart zocht
En deze volgens de Franse teksten
In het Diets vertaalde. God moge hem zijn hulp gunnen! b. Lees de beginletters van de laatste 9 regels van VDVR samen en geef aan wat daarmee gezegd wordt over de auteur van de VDVR. “Bi Willeme”: dit is een aanwijzing voor degenen die het werk geschreven heeft. Dit gebeurde wel vaker bij middeleeuwse boeken. Vaak moest je in de middeleewen anonomiem een werk maken uit respect voor God. En aangezien hij viel kritiek had op geestelijken etc. was het ook beter om anoniem te blijven. Opdracht 7: Wat is een satire? Geef aan wat de schrijver zoal bespot m.b.t. de geestelijkheid, denk hier op zijn minst aan de pastoor. Een satire is een hekeldicht, hekelend geschrift of zulk een voorstelling. Het is dus spottend bedoeld. VDVR laat zien dat de ridderwereld verre van ideaal was en dat de verhouding tussen leenheer en leenmannen vaak verziekt werd door machtsstrijd en corruptie. VDVR is eigenlijk een parodie op de ridderverhalen waarin het allemaal zo ideaal wordt voorgesteld. VDVR bespot de pastoor op zijn Julocke. Een vriendin mag je nl. niet hebben als je pastoor bent. Verder leeft hij in luxe en is helemaal niet zo vredelievend gezind. Dit is af te leiden op welke wijze hij Tibeert toetakelt. Enkele namen zijn spottend bedoeld. Zo zou je de naam van juffrouwe Julocke kunnen lezen als “jou lok ik” en de wolvin Hersint “ze heeft er wel zin in.” Geef zelf een verklaring voor de namen Nobel, Cuwaert en Courtois. Nobel >>> Spottend bedoeld. Hij doet zich nobel voor, maar is in feite dom. Hij trapt ook in de listen van Reinaart. Cuwaert >>> coward = angsthaas. Courtois >>> Hij is een juffershondje dat een beetje bekakt praat. Hij beweert in het verhaal dat Reinaart zijn worst heeft gestolen. De andere dieren worden dan kwaad op hem, omdat hij over iets onbenulligs klaagt. Uit het Frans vertaald betekent courtois beleefd en hoffelijk.